II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 24

Çalıkuşu, İstanbul Kızı adlı bir tiyatro eseri olarak yazıldıktan sonra roman haline getirilmiş, tefrikası tamamlandıktan sonra bizzat yazarı tarafından gözden geçirilerek kitaplaştırılmıştır. Eserin tiyatro oyunu olarak yazılmasından itibaren beğeni toplaması yazarın bu eser üzerinden devirle ilgili tezleri anlatmasına vesile olmuştur. Reşat Nuri bir popüler edebiyat yazarıdır. Daha sonra yazdığı roman ve hikâyelerinde de bu özelliğini kullanarak Cumhuriyet ideolojisinin yerleşmesine zemin hazırlar. Kadın veya erkek yarattığı tiplemeler üzerinden devrin okuyucusuna Anadolu coğrafyasının ve insanının manzaralarını sunar. Ancak daima ince bir sosyal tenkit bu eserlerin devam eden bir damarı olur.

Ahmet Hikmet’e Millî Edebiyat içindeki yerini asıl kazandıran eseri, 1920 yılında tefrika edildikten çok uzun yıllar sonra (1971) kitaplaştırılan Gönül Hanım’dır.

Popüler/avam edebiyatı geniş halk kitleleri için yazılmış eserlerin oluşturduğu bir edebiyat anlayışıdır. Bu edebiyat yolunu seçmiş sanatçıların eserlerinde derin bir sanat kaygısı yoktur.Daha çok okunmak hedefiyle yazılmış bu eserler çok zaman sürükleyici bir macera etrafında şekillenirler. Genel olarak hayatını kalemiyle kazanan yazarların popüler/avam edebiyatın yazarı oldukları görülür. Onların geçim kaygısı gibi sebeplerle seri olarak yazdıkları eserlerde önemli olan kurgusal yenilik ya da arayışlar değil, çok kişi tarafından âdeta bağlılıkla beğenilmek ve okunmaktadır.

Mehmet Emin (Yurdakul, 1869-1944), millî edebiyat şiirinin erken sesidir. Çünkü 1898’de yayımladığı Türkçe Şiirler adlı şiir mecmuasıyla 10 yıldan daha öncesinde millî şiir ahenginin öncülüğünü yapmıştır.

Mehmet Emin [Yurdakul]’in eserleri şunlardır: Fazilet ve Asalet (1890), Türkçe Şiirler (1898), Türk Sazı (1914), Ey Türk Uyan (1914), Tan Sesleri (1915), Ordunun Destanı (1916), Dicle Önünde (1916), Hasta Bakıcı Hanımlar (1917), Turan’a Doğru (1918), Zafer Yolunda (1918), İsyan ve Dua (1919), Aydın Kızları (1921), Ankara (1939).

Rıza Tevfik Bölükbaşı Çocuk Bahçesi dergisinde ya­yımladığı bir açık mektupla Mehmet Emin’in şiirini beğendiğini, kendisinin de artık böyle şiirler yazacağını açıklar. Bilindiği gibi bu mektup ‘1905 Edebî Hare­keti’ diye bilinen tartışmaya yol açmıştır.

Rıza Tevfik, şiirdeki ahenk eksikliğinin şekil ve estetik bakımdan tekke ve halk şiiri geleneğine bağlı şiir yazarak çözümleneceğine inanmaktadır. Bu anlamda koşma ve nefeslerden faydalanarak ve hece veznine Mehmet Emin’in kaldırdığı durakların yeniden yerleştirilmesiyle ahengin tamamlanacağını düşünmektedir.

Ziya Gökalp’la tanıştıktan sonra ondan etkilenerek heceye geçen dönemin bir başka genç şairi de Yusuf Ziya’dır. Şairler Derneği’nin kurucularından olan sanatçı hece veznini kullanan şairlere kapısını açan "Şair" adlı dergiyi de çıkarmıştır.

Mehmet Âkif İslam’ın kavmiyete karşı olduğunu Türkçülerinse kavmiyetçi olduklarını belirterek Türkçü anlayıştan ayrılır.

Mehmet Âkif toplumla ilgili duyarlılıkları olan bir şairdir. İçinde yaşadığı top­lumun değerler dünyası ve meseleleri onu çok ilgilendirir ve bunları edebî eseri­nin konusu haline getirir. Fakat o sadece tespitler yapmakla kalmaz aynı zamanda kurtuluş önerilerinde de bulunur. Ona göre çözüm İslamın özünün batının fen­niyle birleşmesidir. Batının tenkitçi düşünceye tabi tutulmadan kabullenilmesi ya da reddedilmesi gibi yaklaşımların dışında olan bu görüşü gerçekçidir ve devri için de yol göstericidir.

Yahya Kemal’in zihnini sürekli meşgul eden, şiirinin ve özellikle de nesrinin etrafında döndüğü, adeta bir aşk hâlinde bağlı olduğu konudur. Şaire göre 20. yüzyılın başında milletçe içine düşülen felaketlerin sebebi, milletin tarih bilmezliği ile bizzat kendi tarihine olan kayıtsızlıkta yatmaktadır.

Yahya Kemal, bir Millî Edebiyat sanatçısı olmasına rağmen bütün şiirlerini aruz vezniyle yazmıştır.

Yahya Kemal’in şiirde aradığı sestir, bu sesi de aruzda bulduğuna inanır: “Şiir bir nağmedir. ... Bu nağmeyi ifade etmek için vezin ve lisan ancak ve ancak alettir. Şiir­ de nefes ve ses iki unsurdur. Mısraın ayakları yerden kopmazsa yahut en hafif kulağı bir ses gibi doldurmazsa halis şiir değildir.

Modern Türk edebiyatının ilk polisiye romanı Ahmet Mithat Efendi’nin yazdığı 1885 tarihli Esrar-ı Cinayat’tır. Bu nedenle B şıkkı doğru cevaptır.

1911-­1922 arasındaki Millî Edebiyat Hareketi ilkelerine bağlı yazarlar yanında başka sanat anlayışlarının temsilcisi olmuş kimseler de eser vermişlerdir. Söz konusu tarihler arasında roman ve hikâyede şöyle bir sınıf­lamaya gidilmesi mümkün olabilir:

1. Tanzimat, Edebiyat-­ı Cedide ve Fecr­i Âti edebiyatının roman ve hikâyesinin temsilcileri: Ahmet Mithat Efendi, Halit Ziya (Uşaklıgil), Mehmet Rauf, Ahmet Hikmet (Müf­tüoğlu), Fazlı Necip, Cemil Süleyman, Selami İzzet, İzzet Melih, Refik Ha it (Karay), YakupKadri (Karaosmanoğlu).

2. Yeni Lisan Hareketinin roman ve hikâyedeki temsilcileri: Ömer Seyfettin, Müfide Ferit (Tek), Reşat Nuri (Güntekin), Aka Gündüz

3. Bağımsızlar: Hüseyin Rahmi, Selahattin Enis, Ebubekir Hazım

Bunedenle D şıkkı doğru cevaptır.

Eylül, İhtizar, Âşıkane, Genç Kız Kalbi, Son Emel, Menekşe, Hanımlar Arasında, Bir Aşkın Tarihi Mehmet Rauf'a ait eserlerdir. Nesl-i Ahir ise Halit Ziya'nın bir eseridir. Bu nedenle A şıkkı doğru cevaptır.

Ömer Seyfettin tezleri olan yazardır:“Sanat, o hikâyeyi, romanı çıkardığım ehemmiyetsiz şey değil, benim o şey etrafında canlandırdığım hayattır” cümlelerin de söylediği gibi, onun hikâye yazmasının asıl sebebi hayatın içine tezlerini yerleştirmek ve onların savunmasını yapmaktır. Bu nedenle C şıkkı doğru cevaptır.

Halide Edip, Handan (1912) romanı etrafında toplanan Raik’in Annesi (1908), Heyulâ (1909), Seviye Talip (1910) gibi ilk dönem romanlarında kadın meselesi ve çocuk eğitimi konusu üzerinde ısrarla durur. Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.

Yakup Kadri'nin Nur Baba romanı, Türk kültür tarihi içinde önemli roller üstlenmiş ve bir kültür ocağı haline gelmiş Bektaşi tekkesinin çöküşünü anlatmaktadır. Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.

Acımak’ta (1928) Zehra, Yeşil Gece’de (1928) Şahin, Kan Davası’nda Ömer, Çalıkuşu'nda Feride öğretmen olarak Anadolu’ya idealizm dolu olarak gelir ve hizmet ederler. Reşat Nuri bazı eserlerinde Anadolu’da hizmet edenler kadrosunu öğretmenlerin dışına da çıkarır. Örneğin Kavak Yelleri’nde Anadolu’nun ihtiyaç duyduğu doktor tipleri anlatır. Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.