II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 20

“Yeni Lisan” makalesinde anlatıldığına göre Genç Kalemler milletçe ilerleme fikkrinin temelinde millî dili görmektedir: “Türkler ancak kuvvetli ve ciddi terakki [yük- selme] ile hâkimiyetlerini, mevcudiyetlerini [varlıklarını] muhafaza edebilirler. Terakki ise ilmin, fennin, edebiyatın hepimizin arasında intişarına vabestedir [yayılmasına bağlıdır]. Ve bunları neşir [yaymak] için evvela lazım olan millî ve umumî bir lisandır. Millî ve tabiî bir lisan olmazsa ilim, fen ve edebiyat yine bugünkü gibi bir muamma halinde kalacaktır.” (Ömer Seyfettin, 2001, 112).

“Yeni Lisan”, dilde uzun yıllar boyunca üzerinde çalışılmış ve düşünülmüş ni­hayet bir noktaya vardırılmış olan deneyimlerin üzerinden prensiplerini ileri sürer ve radikal kararlarla hareket etmez. İstanbul’da konuşulan Türkçenin yazı dili olarak benimsenmesini, Türkçesi bulunan bir kelimenin başka dillerden gelmiş olan eş anlamlılarının atılmasını, başka dillerden gelen gramer kuralı ve kelimele­ rin ayıklanmasını ister. Türkçenin eski dönemlerine gidilmesine ya da başka coğ­rafyalarda konuşulan Türkçenin esas alınmasına karşı çıkar. Fakat “Yeni Lisan” ilk andan itibaren başta tasfiye konusu olmak üzere hemen tenkit edilmeye ve prensipleri tartışılmaya başlamıştır.

Bilimsel anlamlı ilk Türk Edebiyatı Tarihi çalışmasının sahi­ bi olan Fuad Köprülü’nün imzasına Fecr­i Âti Edebî Beyannamesinde rastlanır.

Dergâh’ta bir kültür milliyetçiliği yürüten Yahya Kemal’in çok etkili olduğu gö­rülür. Cumhuriyet yıllarından bugüne kadar gelen Türk şiirini şekillendiren Yahya Kemal, bu yılların sadece edebiyat ve şiir konusundaki görüşleriyle değil, kültür konusundaki yazılarıyla da önemli bir ismidir. 1910’lu yılları fikirleriye, yazılarıyla ve sohbetleriyle yönlendirir. Ancak o da hececi şairler gibi asıl eserini sonraki yıllarda verdiği için Cumhuriyet devri edebiyatı sanatçıları arasında değerlendirilmektedir.

1921­-1923 tarihleri arasında 42 sayı çıkan Dergâh, millî edebiyat anlayışını Mil­ lî Mücadele günlerinde müdafaa eden ve değişik yaş gruplarından kalabalık bir sanatçı kadrosuna sahip önemli bir dergidir.

Yeni Mecmua (1917­-1918, haf­talık, 66 sayı) hemen hemen aynı yazar kadrosu ile Yeni Lisanın dil ve edebiyat görüşlerinin daha da fazla benimsenmesine yardımcı olurlar. Millî edebiyat, Yeni Mecmua’da Fuad Köprülü tarafından yeniden gündeme taşınır. Bir kez daha millet ve millî edebiyat kavramlarının modern kavramlar oldukları, mil­let olmayınca millî edebiyattan söz edilemeyeceği anlatılır. Türkçülük fikri daha sistemli hale getirilir. Yeni Mecmua ‘Beş Hececiler’in tanınması için önemli bir ze­min olur.

Türk Ocağı’nda yapılan birkaç toplantı sonucunda Şairler Derneği’ni kurulmuştur. Dernek üyeleri, kendile­rine yayın organı olarak da Servet-i Fünûn’u tayin etmiştir. Orhan Seyfi, Hasan Zeki, Hakkı Tahsin, Safi Necip, Salih Zeki, Selâhattin Enis, Ömer Seyfettin, Faruk Nafiz, Yahya Saim, Yusuf Ziya Şairler Derneği’nin üyeleridir. Şairler Derneği üyeleri, beş madde halinde Türk Yurdu’nda aldıkları kararları yayımlamıştır. Buna göre “... dilde konuşulan Türkçeye bağlı kalacaklarını açıklayan gençler, Arapça ve Farsça kadar Çağataycaya da yabancı olduklarını; hece vezniy- le yazacaklarını; efsanelerini Türk esatirinden seçeceklerini Parnas, sembolik ya da romantik veya lirik, epik, dramatik eserler yazmak konusunda herkesin kendi yolunu tayin edeceğini beyan etmektedirler” (Argunşah, 2007, 202). Servet-i Fünûn’dan başka Dergâh ve Yeni Mecmua’da da edebiyat meseleleri ko­nusunda makaleler yayımlayan Şairler Derneği üyeleri, özellikle de hece vezninin olgunlaşması konusunda önemli katkılara sahiptirler. Birinci Dünya Savaşının buhranlı günlerinde edebiyat onların ellerinde şekillenmiştir.

Ali Canip “Millî Edebiyat Meselesi” başlıklı bir yazı yazarak millî edebiyat yeri­ ne yeni bir isim teklif eder. Bu ‘ibdai edebiyat’tır: “(...) manasını ne kadar tayin edersem edeyim, meseleyi ne kadar aydınlatırsam aydınlatayım, ispat edeyim, hulasa ne yaparsam yapayım, onlar kabil değil ‘millî edebiyat’ı, ‘şalvarlı edebiyat’la bir görmekten vazgeçmeyecekler, yine bağıracaklardır ki ‘millî edebiyat olmaz!...’ Ve işte bunun için bu manası anlaşılmamaya ahdedilmiş olan iki kelimeyi Genç Kalemler’den silmeğe karar verdik. Bunun yerine (...) ‘ibdaî edebiyat’ terkibini kullanacağız” (Yöntem, 1995, 310). ‘İbdaî edebiyat’la taklitten kaçınan, fakat batının sanat, felsefe ve ilminden beslenen yaratıcı bir edebiyat anlatılmak istenmektedir. Bu anlayış sonraki yılların Cumhuriyet edebiyatının da temeli olacaktır.

Bu çığırda diğer bir Fecr-i Âtîci Refik Halit Karay (1888-1965) da onunla aynı kaynaklardan beslenir. Hikâye yazmaya Fecr-i Âtî’de başlayan Refik Halit, bu dönemde; cinsî ihtiyaçlar ve buna bağlı olarak namus kavramını, geçim derdi ve iş hayatını veya İstanbul insanının kötümserlik ve bezginliğini konu alan hikâyeler yazar (Aktaş, 1986, 50). Onun asıl edebî şahsiyetinin damgasını taşıyan başarılı hikâyeleri ise Millî Edebiyat Hareketi içinde mütalâa edilmesi gerekenlerdir (ilgili ünitede tekrar ele alınacaktır). Fakat Fecr-i Âtî yıllarında yazdığı hikâyelerin bazıları Türk edebiyatı için ilkleri işaret eder. Mesela bu dönemdeki hikâyelerinden Hakk-ı Sükût, Türk edebiyatında işçi-patron münasebetleri üzerine yazılmış, işçi haklarının savunulduğu ilk edebî metindir.

Edebiyat-ı Cedîde’nin önem verdiği, hem şiir hem nesirden unsurlar taşıyan men- sur şiiri gibi Fecr-i Âtî’nin de hem hikâye hem tiyatro özellikleri gösteren “tekellümî hikâye” veya “novel diyalog” dedikleri karşılıklı konuşma hikâyeleri vardır. Doğru cevap B'dir.

İslami Edebiyat anlayışı kurallarını benimseyip kurulan Osmanlı  İslami Derneği bunlardan biri değildir.

1915-1921

Kadınları Çalıştırma Cemiyet-i İslâmiyesi (1916) Naciye Sultan’ın himayesinde eşi Enver Paşa tarafından kurulmuştur. Bu nedenle A şıkkı doğru cevaptır.

Seçeneklerin tamamı Millî Edebiyat Hareketi roman ve hikâyesi ile ilgilidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Modern Türk edebiyatının ilk polisiye romanı Ahmet Mithat Efendi’nin yazdığı 1885 tarihli Esrar-ı Cinayat’tır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Polisiye romanla daha önceki yıllarda başlamış olan tanışıkl devrin padişahı II. Abdülhamit’in ilgisi yüzünden önemli bir ilerleme kaydetmiştir. tercüme ve telif olarak popüler romanın diğer türleri gibi bu roman türüne de açık bir yönelişin olduğu görülmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

II. Meşrutiyeti takip eden yıllar ve 19. yüzyılın son çeyreğinde başlayan çabalar sayesinde kadın yazarların birden bire çoğaldığı ve kadınlıkla ilgili konuların bizzat bu yazarlar eliyle en yoğun biçimiyle edebiyatın gündemine taşındığı dönemdir. 1890’ların başından itibaren edebiyat
dünyasının ilk olarak açık bir kadın imzasıyla tanışmasını sağlayan yazarımız Fatma Aliye Hanım'dır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Milli Edebiyat Hareketi dönemi Türk edebiyatının en belirgin uğraşısı  Türklük bilincinin uyandırılmasıdır. Buna rağmen batılılaşmanın bu dönemde de bazı yazarlar tarafından popüler edebiyatın konusu haline getirilmiştir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Seçeneklerin tamamı doğrudur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Mehmet Rauf Edebiyat-ı Cedide’nin öncülerindendir. Doğru yanıt C seçeneğidir.