II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 16

Türkçülük düşüncesini halka indirmek ve daha kısa sürede etkili olmak arzusuyla

Millî Edebiyat’ın belirleyici karakterini Genç Kalemler dergisinde başlayan Yeni Lisan hareketi oluşturur. Öncüleri ise Ziya Gökalp (1876-1924), Ömer Seyfettin (1884-1920) ve Ali Canip (Yöntem, 1887-1967)’dir. Ziya Gökalp Yeni Lisan’ın fikir babasıdır. Türk milliyetçiliği ile ilgili söylemlerini makaleleri yoluyla olduğu kadar şiirleriyle de anlatmaya çalışır. Bu durum Ömer Seyfettin ve Ali Canip için de geçerlidir. Üstelik Ömer Seyfettin’e makale ve şiirin yanında hatta daha baskın olarak hikâyeyi de eklemek gerekir.

1905’te Çocuk Bahçesi dergisindeki edebî tartışmalar Millî Edebiyat Hareketinin yolunu açan oluşumlardandır.

‘Yeni Lisan’ hareketinin fikir babası olma sıfatı Ziya Gökalp’a aittir.

Millî Edebiyat Hareketinin köklerini ta Tanzimat yıllarında Türklük hakkındaki bilimsel çalışmalara kadar götürmek mümkündür. Daha sonra Mehmet Emin Yurdakul’un Türkçe Şiirler’i aynı ruhu beslemiş, 1905’te Çocuk Bahçesi dergisindeki edebî tartışmalar da Millî Edebiyat Hareketinin yolunu açan oluşumlardandır. Genç Kalemler’den önce etkili ve son bir deneyim, Türk Derneği etrafinda gelişir. Türk Derneği’nin çabaları “Yeni Lisan”ın önünde önemli bir birikim ve son deneyimdir. Dernek Rusçuk, İzmir, Kastamonu ve Budapeşte’de açılan şubeleriyle iyi niyetli çalışmalar yapmıştır. Buna göre cevap “E” seçeneğidir.

Yeni Lisan’ hareketi 1911’de Selanik’te çıkmakta olan Genç Kalemler dergisinde başlar. Buna göre “A” seçeneği yanlıştır.

Yeni Lisan”ın yayın organı Genç Kalemler, 1909’dan itibaren Hüsn ve Şiir adıyla çıkmakta olan bir dergidir. Bir süre sonra Ali Canip’in teklifiyle derginin adı Genç Kalemler olarak değiştirilir. Buna göre cevap “D” seçeneğidir.

1909-1910 yılları arasında 8 sayı olarak neşredilmiş olan Hüsn ve Şiir dergisi, adından da anlaşılabileceği gibi gerçekten bir sanat ve edebiyat dergisidir. Anlayış olarak da İstanbul’da sürmekte olan Fecr-i Âti paralelindedir. Dolayısıyla etrafında bir millî bilinç oluşturacak dil anlayışına sahip değildir. Sayfalarında daha çok şiir ve mensur şiirler yer alır. Bir süre sonra Ali Canip’in teklifiyle derginin adı Genç Kalemler olarak değiştirilir. Buna göre cevap “C” seçeneğidir.

Nesre dayalı ve kurgusal bir düzleme oturtulmuş olan roman, hikâye ve tiyatro gibi türlerin (yazılması ve okunulması) sürdürülebilirliği kompozisyonlarındaki çatışmalarla sağlanabilmektedir. Roman ve hikâyede bu çatışma, olanla olması gereken arasına yerleştirilmiştir. Böylece roman ve hikâye bir yandan içinde yaşanmakta olan sosyal, siyasal, psikolojik vb. durumların tespitini yaparken bir yandan da olması gereken ideal durumun telkinini gerçekleştirir. Modern Türk edebiyatının ilk dönem roman ve hikâyeleri bu özelliği çok belirgin şekilde taşırlar. Bu durum edebiyatın sosyal hayatın gerçeklerine daha açık ya da yakın olduğu -Millî edebiyat hareketi gibi- zamanlarda varlığını daha baskın bir özellik olarak hissettirir. Millî Edebiyat Hareketi, roman ve hikâyesi kurgusal bir dünya üzerinden sosyal hayatla ilgili mesajlar vermek ve yönlendirmeler yapmak isteyen bir yapı ortaya koyar. Bu yönlendirmeler kaynağını toplumun kendi değerlerinden
alan -Türkçülük, İslamcılık, Osmanlıcılık ve Batıcılık gibi- şekillerdedir. Eserler sanatsal bir iddiadan çok iletmek istedikleri dünya anlayışlarıyla varlık gösterirler. Ancak yine de ülkedeki bütün sosyal, siyasal ve fikrî oluşumlara rağmen sanattan ödün vermemek konusunda ısrarcı olanlar da vardır. Cevap B şıkkıdır.

Millî Edebiyat Hareketinin hangi tarihler arasında devam eden bir edebiyat olduğu konusunda bir sonuç değerlendirmesi yapmak gerekirse; 1911 ile 1922 arasının daha kabul edilebilir olduğu anlaşılıyor.

Genç Kalemler dergisi Balkan Savaşlarının başlaması ve yazarlarının Balkan Savaşına katılmak için dergiyi tatil etmesi üzerine yayımını 15 Ekim 1912 tarihli dördüncü cildin 27. sayısı ile durdurur. Buna göre cevap “C” seçeneğidir.

Yeni Lisan hareketinin prensiplerini ortaya koyan beyanname niteliğindeki ilk makale Ömer Seyfettin tarafından “Yeni Lisan” başlığıyla kaleme alınmıştır. Buna göre cevap “B” seçeneğidir.

Millî Edebiyat’ın belirleyici karakterini Genç Kalemler dergisinde başlayan Yeni Lisan hareketi oluşturur.

Modern Türk edebiyatının ilk polisiye romanı Ahmet Mithat Efendi’nin yazdığı 1885 tarihli Esrar-ı Cinayat’tır. Romanın alt başlıklarından olan polisiye roman Türk edebiyatında çok ilgi görmese de bütün popüler  edebiyat ürünleri gibi varlığını geri planda sürdürür. Ancakhiçbir zaman aşk romanları
kadar büyük ilgi çekmez. Cevap D şıkkıdır.

Ziya Gökalp Yeni Lisan’ın fikir babasıdır. Türk milliyetçiliği ile ilgili söylemlerini makaleleri yoluyla olduğu kadar şiirleriyle de anlatmaya çalışır.

Şiirde ise Ziya Gökalp (1876-1924), Ömer Seyfettin (1884-1920) ve Ali Canip (Yöntem, 1887-1967)’ten başka Fuad Köprülü (1890-1966), Mithat Cemal (Kuntay, 1895-1956), Halide Nusret (Zorlutuna, 1901-1983), Şükûfe Nihal (Başar 1896-1973), Faruk Nafiz (Çamlıbel, 1898-1973), Enis Behiç (Koryürek, 18921949), Orhan Seyfi (Orhon, 1890-1972), Halit Fahri (Ozansoy, 1891-1971), Yusuf Ziya (Ortaç, 1895-1967) önde gelen temsilcilerdir.

Yeni Lisan başta olmak üzere Türkçenin bütün düzenleme çalışmaları içinde ortak olan bir kaç ana başlık belirlenebilir. Bunlardan biri Türkçede konuşma ve yazı dilinin ayrı olduğu, bunların konuşma dili esas alınarak birleştirilmesinin gerekliliğidir. İkinci mesele ilmî ıstılahlar denilen bilimsel kavramlar konusunda nasıl bir yol takip edileceğidir. Üçüncü konu isim ve sıfat tamlamalarıyla çoğul edatları ve son olarak başka dillerden kelime alınması ve buna bağlı olarak eşanlamlı kelimelerin durumu Türkçenin meseleleri olarak görülmüştür. “Yeni Lisan” makalesinde de yine bunlarla ilgili öneriler yer almaktadır. Buna göre “E” seçeneği yanlıştır.

Millî Edebiyat yılları tiyatro sanatı açısından dikkat çekicidir. Özellikle de Meşrutiyet sonrasında Vatan piyesi başta olmak üzere Namık Kemal’in vatan ve hürriyet temasını işleyen diğer oyunları da sergilenmiş ve bir müddet büyük ilgi uyandırmıştır.

Yeni Lisana yapılan itirazlar şu noktalarda toplanabilir: Terkiplerin dilden atılması dilde bir yoksullaşmaya sebep olacaktır. Yeni Lisanın savunduğu dil, ancak bir bilim dili olabilir, bu dille sanat eserleri üretilemez. Dildeki sadeleşmeler ancak tabii bir şekilde gerçekleşebilir. Dile dışarıdan müdahale edilemez, oysa Yeni Lisancılar dile müdahale etmişlerdir. Yeni Lisancı gençlerin yaptığı sınırlı bir grubun dile müdahalesidir ve siyasal kaynaklıdır. Yeni Lisancılar tasfiyecidirler ve Türkçeyi tarihî dönemlerine döndürmek istemektedirler. Buna göre cevap “D” seçeneğidir.

Millî Edebiyat Hareketi’nin fikri zeminini Batıcılık, Osmanlıcılık, İslamcılık ve milliyetçilik hep birlikte oluştururlar. Çünkü bunların
her biri, dönem aydınlarının Osmanlı’nın kötü gidişini durdurmak için önerdikleri kurtuluş çareleridirler. Fakat şüphesiz ki Millî
Edebiyat Hareketi’nin fikrî zeminini Milliyetçilik/Türk Milliyetçiliği (Türkçülük) gayretleri oluşturur.