II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 1

Dil hareketinin prensiplerini ortaya koyan beyanname niteliğindeki ilk makale, Ömer Seyfettin tarafından “Yeni Lisan” başlığıyla kaleme alınmıştır. Makalenin sonunda imza yerine ‘?’ işareti vardır. Ali Canip bu fikrin, Ömer Seyfettin’e ait olduğunu ve Yeni Lisan anlayışının tek bir kişiye mal edilmesine engel olmak ge­rekçesiyle yapıldığını kaydetmektedir. Doğru cevap B’dir.

“Yeni Lisan” başlıklı yazılarda dilde sadeleşme özendirilmeye, sadeleşmenin prensipleri belirlenmeye ve Türkçenin bilim ve sanat dili olarak yeterliliği ve güzelliği ispatlan­maya, bu dilin etrafında bir edebiyat anlayışı oluşturulmaya çalışılmıştır. Millî dil ve millî edebiyat şeklinde iki ana başlık etrafında toplanabilecek olan bütün bu fikirler “Yeni Lisan” makalesinin esasını oluşturmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Yeni Lisan başta olmak üzere Türkçenin bütün düzenleme çalışmaları içinde ortak olan bir kaç ana başlık belirlenebilir. Bunlardan biri Türkçede konuşma ve yazı dilinin ayrı olduğu, bunların konuşma dili esas alınarak birleştirilmesinin ge­rekliliğidir. İkinci mesele ilmî ıstılahlar denilen bilimsel kavramlar konusunda na­sıl bir yol takip edileceğidir. Üçüncü konu isim ve sıfat tamlamalarıyla çoğul edat­ları ve son olarak başka dillerden kelime alınması ve buna bağlı olarak eşanlamlı kelimelerin durumu Türkçenin meseleleri olarak görülmüştür. Doğru cevap E’dir.

Millî edebiyatın belirleyici unsurlarının vezin ve dil kullanımı kadar aktarılmak istenen ruhta olduğu kolayca söylenebilir. Dolayısıyla her ne kadar dönemin hâkim edebiyat anlayışı sade Türkçe ve hece vezninden yana bir tavır koyarsa da aruz veznini kullandıkları için Mehmet Âkif ve Yahya Kemal’i millî edebiyatın dışında değerlendirmek mümkün değildir. Her iki isim de hece vezni ve sade Türkçe’ye karşılık aruz vezni ve daha işlenmiş bir Türkçe kullanımını benimserler, ancak düşünceleriyle millîleşme dönemini şekillendirirler.

Yeni Lisana yapılan itirazlar şu noktalarda toplanabilir: Terkiplerin dilden atıl­ması dilde bir yoksullaşmaya sebep olacaktır. Yeni Lisanın savunduğu dil, ancak bir bilim dili olabilir, bu dille sanat eserleri üretilemez. Dildeki sadeleşmeler an­cak tabii bir şekilde gerçekleşebilir. Dile dışarıdan müdahale edilemez, oysa Ye­ni Lisancılar dile müdahale etmişlerdir. Yeni Lisancı gençlerin yaptığı sınırlı bir grubun dile müdahalesidir ve siyasal kaynaklıdır. Yeni Lisancılar tasfiyecidirler ve Türkçeyi tarihî dönemlerine döndürmek istemektedirler. Doğru cevap B’dir.

Şaki İbrahim Destanı Ziya Gökalp'in şiirlerindendir. Serab-ı Ömrüm Tevfik Fikret'in; diğer seçeneklerde verilenler ise Mehmet Emin Yurdakul'un eserleridir.

Sanatçının şimdilik tespit edilebilen ilk şiiri, 14 yaşındayken yayımlandığı anlaşılan 1898 tarihli “Lane-i Garam”dır.

‘İbdaî edebiyat’la taklitten kaçınan, fakat batının sanat, felsefe ve ilminden beslenen yaratıcı bir edebiyat anlatılmak istenmektedir. Bu anlayış sonraki yılların Cumhuriyet edebiyatının da temeli olacaktır. Doğru cevap D’dir.

Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin ve Ali Canip, ‘Yeni Lisan’ hareketinin fikir babasıdır.

“Yeni Lisan” makalesi Genç Kalemler dergisinde  Nisan 1911’de yayımlanmıştır.

1921-1923 tarihleri arasında 42 sayı çıkan Dergâh Mecmuası, millî edebiyat anlayışını Millî Mücadele günlerinde müdafaa eden ve değişik yaş gruplarından kalabalık bir sanatçı kadrosuna sahip önemli bir dergidir. Doğru cevap A’dır.

Bütün şiirlerinde aruz veznini kullanarak Millî Edebiyatın belirlediği prensiplerin dışına çıkan şair, Türk milletinin değerler
dünyasını anlatan, yerli hayatın izlerini taşıyan ve son derece sağlam gözlemlere dayanan şiirleriyle dönemin şiirine önemli bir yorum katmıştır.

Yahya Kemal ilk şiirlerini 1918’den itibaren Yeni Mecmua’da “Bulunmuş Sahifeler” başlığı altında yayımlamaya başlar.

Birinci Dünya Savaşı yıllarından itibaren daha etkin bir şekilde hissedilen millî şiir anlayışı Faruk Nafiz’i de etkilemiştir. Dinle Neyden isimli kitabının şiirlerini oluşturacak olan hece vezniyle yazılmış şiirler bu etki altında yazılmıştır.

Cumhuriyet edebiyatının Beş Hececiler adlı ilk şiir grubunun kadrosunu oluşturan Faruk Nafiz (Çamlıbel, 1898-1973), Orhan Seyfi (Orhon, 1890-1972), Yusuf Ziya (Ortaç, 18961967) Halit Fahri (Ozansoy, 1891-1971) ve Enis Behiç (Koryürek, 1893/1949)'tir.

Binnaz (1917) adlı üç perdelik manzum tiyatro eseri Yusuf Ziya tarafından yazılmıştır.

‘Yeni Hayat’ sonraki yıllarda Yeni Lisan’ın fikir babası Ziya Gökalp tarafından yapılmış bir adlandırmadır. Prensipleri de bizzat onun tarafından belirlenir. Doğru cevap A’dır.

Türk Bilgi Derneği, Emrullah Efendi’nin başkanlığında bir akademi gibi çalışmak üzere 1913’te kurulmuştur. Türkiyat, Hayatiyat, İçtimaiyat, Türkçülük gibi 6 şubesi olan Bilgi Derneğinin Türkiyat şubesinde Yusuf Akçura, Abdullah Cevdet, Bursalı Tahir, Ziya, Köprülüzade Mehmet Fuad; Türkçülük şubesinde Celal Sahir, Ömer Seyfettin; lisan şubesinde Ziya, Mehmet Emin gibi isimlere rastlanmaktadır. Derneğin yayın organı, aylık olarak çıkan Bilgi Mecmuası’dır. Sadece 7 sayı yayımlanabilmiştir. Ancak bu görünüşüyle bile dergi 19. asrın sonlarından Birinci Dünya Savaşı başlangıcına kadarki Türklük bilimi çalışmalarının en olgun ürünü olarak değerlendirilmektedir. Doğru cevap D’dir.