II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 9

Fecr-i Âtî’nin -belki bütün edebiyatımızın- mensur şiir türünde en başarılı yazarı Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dur.

Tezat, Sultan II. Abdülhamit devrinin ağırlığını yaşayan genç subay Nâşid’in, İstanbul’da nişanlısı Behire ile Batum’da tanıştığı bir Rus kızı Miliça arasında, hayatını birleştirmek arzusuyla muhtelif bakımlardan yaptığı mukayeseleri ve nihayet galip gelen milliyet hissiyle Behire’yi tercih edişini anlatmaktadır. İzzet Melih’in diğer romanı Sermet (1918), bir yıl sonra Pierre Loti’nin takdimiyle Fransızcaya çevrilmiştir.

Fecr-i Âtî’nin başka bir edebî yönelişe katılmayan yazarları içinde hikâye ve roman türünde en başarılı ismi Cemil Süleyman (Alyanakoğlu, 1886-1940)’dır. Âşiyan mecmuası ve Tanin gazetesinde yayımlanan hikâyeleri ona geniş bir şöhret sağlamış, hatta kendisine “Fecr-i Âtî’nin Halit Ziyası” gibi bakılmıştır. Fecr-i Âtî Kütüphanesi serisinin ilk yayını, onun Timsâl-i Aşk ( 1909) adlı hikâye kitabıdır.

Sembolizm: Realizm’in (Gerçekçilik) şiirdeki görünümü olan Parnasizm’e tepki olarak doğan anlayış. Onlara göre şiir tabiat gerçeğini değil ruhumuzun dalgalanmalarını yansıtmalıdır. Şiir kelimelerle oluşturulmuş bir musiki parçasıdır.

Fecr-i Âtî şiirinde daha önceki dönemlerden gelen bütün nazım biçimleri kullanılmıştır. Fakat özellikle serbest müstezat ve soneyi daha çok tercih etmişlerdir. Bu topluluğun şiirinde mevsim ve vakit önemli bir yer tutar. Mevsim, özellikle kış veya sonbahardır. Kış, kardan dolayı tabiatın değiştirilmesi anlamına gelir. Sonbahar, hüznün ve onunla beslenen romantizmin ilham kaynağıdır. Bazen doğrudan doğruya bu vaktin adı zikredilerek onun insan ruhunda yapacağı çağrışımlar ve ilhamlar verilmeye çalışılır. Fecr-i Âtî şairi bir duygulanma anını tasvir eder. Böyle bir an uzun sürmeyeceği için, onların şiiri hacim itibarıyla genellikle kısadır. Cevap B şıkkıdır.

Fecr-i Âtî şairleri, dilin varlık dünyasıyla ilgisini koparacak ölçüde bir kapalı söyleyişe yöneldiler. Türk şiirindeki bu gelişme, toplumsal mesajlar vermek isteyen “Millî Edebiyat” ve onun farklı bir renkteki devamı olan “Memleket Edebiyatı” hareketlerine ve Garip Hareketinin doğal olana yönelme ilkesine pek uygun düşmeyecektir. Böylece bu derece kapalı söyleyişe, ancak İkinci Yeni Hareketi ile tekrar bir dönüş görülecektir. Cevap A şıkkıdır.

Peşinde olduğu şiire asıl, Göl Saatleri’nde rastlarız.1921’de yayımlanan kitapta 1909-1915 arasında söylediği şiirleri toplanmıştır. Fecr-i Âtî mensubu olarak yazdığı şiirler bu eserindedir. Bunlar arasında O Belde ve Yollar adlı serbest müstezatlar, diğer Fecr-i
Âtîcilerin de tarif ettiği fakat ulaşamadığı şiirlerdir.

Fecr-i Âtî topluluğu şairleri Ahmet Haşim, Tahsin Nahit, Mehmet Behçet, Emin Bülent, Celâl Sahir, Fâik Âli, Fuat Köprülü, Ali Canip, Hamdullah Suphi, Fazıl Ahmet, Mehmet Ali Tevfik, İbrahim Alaattin, Abdülhak Hayri, Nevin, Ahmet Samim ve Mehmet Rüştü’dür. Bunlardan son üç ismin edebî hayatı adeta Fecr-i Âtî’nin ömrü kadardır. Şairliği heveskârlık sınırında kalan Mehmet Rüştü ve Nevin (Kimyager Neyyir)’in manzumeleri topluluğun sesini temsilden de uzaktır. Abdülhak Hamid’in akrabası Abdülhak Hayri (1890-1918) ise bu isimlerden daha velut ve Fecr-i Âtî şiir atmosferine
daha yakın olmakla birlikte şiiri çok erken bırakmış, dünyayı erken terk etmiştir. Fecr-i Âtî şiirini temsil kabiliyeti bakımından kusursuz şairimiz Ahmet Haşim (1885-1933)’dir. Cevap B şıkkıdır.

Ali Canip Yöntem (1887-1967) ilk edebiyat zevkini, kendi ifadesiyle “konuşma dilinin icabatına göre nazım lisanının tashihine taraf­tar” olan Muallim Naci’den aldıktan sonra Selanik’teki Bahçe, Kadın, Hüsün ve Şiir, İstanbul’daki Aşiyan dergilerindeki şiirlerinde Batı istikametli ve Fikret - Cenap çizgisinden geçerek Fecr-i Âtî ile beraber yerine oturan bir zevk değişikliği yaşar. Fecr-i Âtî mensubu olarak yukarıda adı geçenlere ilaveten Musavver Muhit, Resimli Kitap, Rumeli gazetesi ve Servet-i Fünun’daki şiirleriyle erguvanî ufuklar üstünden kamerin denize serptiği buselerden ilham alıp “terane-i mesâ”lar söyler; bir kış mehtabından sonra çöken “bî-kes geceler”de aşk mersiyeleri okur. “Fecr-i Âtî müessislerine” ithaf ettiği “Kış Mehtabı” şiiri bu topluluğun tercihlerini bir münekkit gözüyle değerlendirip yansıttığını gösterir. Diğer üyelerin toplandığı İstanbul’da değil de Selanik’te yüksek tahsil görüyor olması ve bu arada Ömer Seyfettin’den Yeni Lisan hareketini başlatma teklifi alması, onu Fecr-i Âtî’den erken koparmıştır. Cevap D şıkkıdır.

Fecr-i Âtî mensupları arasında en uzun ömürlü olan Mehmet Behçet Yazar (1890-1980), başka bir zümreye katılmamıştır. Edebî hayatı, Fecr-i Âtî’yi hazırlayan toplantılardan önce Selanik’teki Çocuk Bahçesi mecmuasında başlamış ve sonra Hanımlara Mahsus Gazete’de devam etmiştir. II. Meşrutiyetle birlikte düzenli bir yazı hayatına geçen Mehmet Behçet, Hale, Servet-i Fünun, Resimli İstanbul, Şehbal, Resimli Kitap, Anadolu Duygusu, Anavatan; Sebilürreşat, Şair Nedim, İctihat, Türk Tarih Encümeni Mecmuası, Yedigün adlı dergiler ve Tanin, Tasvir-i Ef­kâr, Beyazıt, Açık Söz gibi gazetelerde şiir, fantezi ve makaleler yayımlamıştır. Yazarın Kastamonu Lisesi müdürü iken “Gençlik” adlı bir dergi çıkardığını ve aynı şehirde neşredilen Açık Söz’deki bazı kalem tecrübelerinde “Nida” müstearını kullanarak Millî Mücadele’yi desteklediğini biliyoruz. Cevap C şıkkıdır.

Tahsin Nahit 1910’a kadar yazdığı şiirleri, Rûh-ı Bî-kayd (1910) adıyla kitaplaştırmıştır. Bu tarihe kadar yazdığı manzumelerin hepsini almadığı söz konusu kitap, her biri Fecr-i Âtî’den bir arkadaşına ithaf edilmiş beş bölüm halindedir.

Fecr-i Ati şiirini temsil kabiliyeti bakımında kusursuz şair Ahmet Haşim'dir. Doğru cevap D'dir.

Tahsin Nahit 1910’a kadar yazdığı şiirleri, Rûh-ı Bî-kayd (1910) adıyla kitaplaştırmıştır. Bu tarihe kadar yazdığı manzumelerin hepsini almadığı söz konusu kitap, her biri Fecr-i Âtî’den bir arkadaşına ithaf edilmiş beş bölüm halindedir: Benlik, Aşk, Serab-ı Müstakbel, Raks-ı Elhan, Tabiat. Bu isimler, Tahsin Nahid’in şiirindeki şekil ve muhteva tercihlerini ifade edebilecek cinstendir. O, ferdiyetçi bir zümrenin şairi olarak daima aşktan bahsetmiş, farklı vakit ve mevsimlerdeki tabiat manzaralarının kendi ruhundaki akislerini dile getirmiştir. Rûh-ı Bî-kayd’daki aşkın değişmez tarafı yarı platonik ve marazî bir özellik taşımasıdır. Tabiatsa meşcer (koru, ağaçlık), çiçek, deniz, kamer (ay) ve nücumla (yıldızlar) süslü bir dekorla tekrarlanır.

Fecr-i Âtî’de yer alan Yakup Kadri ve Refik Halit, Ali Canip, Mehmet Ali Tevfik, Fuat Köprülü, Celal Sahir, Hamdullah Suphi gibi isimleri daha sonra Millî Edebiyat hareketi içinde göreceğiz. Buna karşın Fecr-i Âtî dışında herhangi bir edebî zümreye katılmamış olan Ahmet Haşim, Tahsin Nahit ve Mehmet Behçet, Şahabettin Süleyman gibi isimler de vardır. Cevap E şıkkıdır.

Fecr-i Âtî şiirini temsil kabiliyeti bakımından kusursuz şairimiz Ahmet Haşim (1885-1933)’dir.

Fecr-i Âtî’de yer alan Yakup Kadri ve Refik Halit, Ali Canip, Mehmet Ali Tevfik, Fuat Köprülü, Celal Sahir, Hamdullah Suphi gibi isimleri daha sonra Millî Edebiyat hareketi içinde göreceğiz. Buna karşın Fecr-i Âtî dışında herhangi bir edebî zümreye katılmamış olan Ahmet Haşim, Tahsin Nahit ve Mehmet Behçet, Şahabettin Süleyman gibi isimler de vardır. Cevap A şıkkıdır.

Edebiyat-ı Cedide mensubu olarak edebî şöhrete kavuşan ve sonra Fecr-i Âtî’nin reisliğini yapan iki şair Fâik Âli (Ozansoy) ve Celâl Sahir (Erozan) de Millî Edebiyat Hareketine dahil olmuşlardır. Bu iki şair, Fecr-i Âtîcilerin şiir vadisinde edebî formasyon kazanmalarında önemli bir yere sahiptir. Cevap D şıkkıdır.

Özellikle Celal Sahir’in genç Fecr-i Âtîcilere yol gösterici olduğu söylenebilir. Beş şiir kitabından biri (Kardeş Sesi -1908) II. Meşrutiyet’in ilanından hemen sonra, diğer üçü ise (Beyaz Gölgeler -1909, Buhran -1909, Siyah Kitap -1912) Fecr-i
Âtî şairi iken basılmış, daha sonraki önemli şiirleri kitaplarına girmemiştir

Ahmet Haşim'e göre şiirin asıl gayesi “anlatmak” değil “duyurmak”, kaynağı ise “şuuraltı”dır. Doğru cevap B'dir.

Özellikle Celal Sahir’in genç Fecr-i Âtîcilere yol gösterici olduğu söylenebilir.