II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 3

Dil içinde bir üst dil kurma arzusuyla zengin çağrışımlar kullanan Yakup Kadri'nin ilk mensur şiiri Yıldızların Bîkesliği'dir. Genel olarak mensureleri kalabalık içindeki insanların yanlızlığı üzerine yazılmıştır. Sesle telkin peşinde olduğundan ses yapısını çok önemser. Türkçe düşünüp, Türkçe hissedip Türkçe yazmak arzusuyla halk edebiyatı ve folklorumuza yönelmiş, Tekke ve Halk edebiyatına başvurarak Yunus'u ve Karacaoğlan'ı okumuştur. Çünkü aradığı Türkçe'nin kaynağının Divan edebiyatı olmadığını düşünmektedir.

Fecr-i Âtî mensupları arasında hikâye ve romana yönelen isimler Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Cemil Süleyman Alyanakoğlu, Ali Süha Delilbaşı ve İzzet Melih Devrim'dir. Şahabettin Süleyman hikaye, tiyatro ve tenkit sahasında eserler yazmış olmasına rağmen, roman kaleme almamıştır.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974), Fecr-i Âtî mensubu olarak yazdı¬ğı hikâyelerini Bir Serencam (1914) adlı kitabında toplamıştır. Buradaki 12 hikâye Mısır, İstanbul, çeşitli Anadolu ve Avrupa şehirlerinde geçen vakalarıyla mekân ge¬nişliği noktasında dikkati çeker.

Refik Halit Karay (1888-1965) da onunla aynı kaynaklardan beslenir. Hikâye yazmaya Fecr-i Âtî'de başlayan Refik Halit, bu dö¬nemde; cinsî ihtiyaçlar ve buna bağlı olarak namus kavramını, geçim derdi ve iş hayatını veya İstanbul insanının kötümserlik ve bezginliğini konu alan hikâyeler yazar.

Şahabettin Süleyman (1885-1921) Sultan II. Abdülhamid'i hicveden hikâyeleri arasında Derebeyi alegorik bir metindir.

İzzet Melih'in diğer romanı Sermet (1918), bir yıl sonra Pierre Loti'nin takdimiyle Fransızcaya çevrilmiştir.

Ali Süha'nın yayımlanmış eserleri şunlardır: Roman: İkin-ci Gençlik (1923). Piyes: Kaybolan Ses (1946). Aktarma oyunlar: Arlezien (1937, Alphonse Daudet'ten), Alev (1940, H. Kistemackers'ten), Bir Günün Beyliği (1941, Yvan Noeden), Okumuş Adam (1942, Eugene Labiche'den). Tercümeleri: Kibar¬lık Budalası (1937, Moliere'den), Adamcıl (1941, Moleire'den)- Tarihte Halk Tiyat¬rosu (1947, Andre Boll'dan).

Yakup Kadri Fecr-i Âtî'de geçen döneminde yazdığı mensureler de diğerleri de daha sonra¬ki yıllarda kitaplaşmıştır. Bunlardan bir kısmı Erenlerin Bağından (1922), bir kıs¬mı Okun Ucundan (1940), diğer bir kısmı ise Alp Dağlarından ve Miss Chalfrin'in Albümünden (1942) adlı kitabında yer almıştır.

Refik Halit (Karay)'in mensureleri ise kuvvetini, ruh derinliğinden değil tabiata, bilhassa küçük varlık ve eşyaya çevrilmiş sanatkârane "göz"den alır. Bundan dolayı, hep basit, "kurbağanın aşkı", "gece kandili", "uçurtmalar", "piyano aba¬jurları" gibi sıradan şeyler üzerinde durmuş; tahlil değil tasvir edici, zekice buluşları ve benzetmeleri olan mensureler yaz¬mıştır.

Tekelllümî Hikâyelerin temsil edilebilme kabiliyeti bulunmakla birlikte, çoğunlukla hareket unsurlarından yoksundurlar ve asıl mesajı “gösterme” ile değil “anlatma” ile verdikleri için temsile elverişli oldukları söylenemez. Bu hikâyelerde genellikle fiziki bazı özellikleri belirtilen iki kahraman konuşturulur. Onların karşılıklı konuşma ortamına sokulduğu kısım bir çerçeve hikâye, asıl mesajı taşıyan kısım ise kahramanların anlattıklarıdır.

Yakup Kadri, Balkan Harplerinden sonra artık sanatını ferdiyetçi davranıştan cemiyetçi anlayışa kaydırmıştır.

Türk edebiyatında işçi-patron münasebetleri üzerine yazılmış, işçi haklarının savunulduğu ilk metin olan “Hakk-ı Sükût” Refik Halit Karay tarafından yazılmıştır.

Şehabettin Süleyman’ın en uzun hikâyesi “Hüseyin Veli Efendi”, fikirleri vaktinden önce gelişmiş, zeki insanları cemiyetin kabullenmediği tezini savunur. Bu metin, Natüralist Hikâyeye örnek gösterilebilecek cinstedir.

Fecr-i Âtî Kütüphanesi serisinin ilk yayını olan Timsal-i Aşk adlı hikâye kitabının yazarı Cemil Süleyman Alyanakoğlu ’dur.

Cemil Süleyman Alyanakoğlu’nun, dul bir kadının psikolojisini başarıyla aksettirmesiyle, yayımlandığı tarihte çok şöhret yapmış olan romanının adı “Siyah Gözler” dir.

“İkinci Gençlik” Ali Süha Delibaşı’na ait olan Roman türünde bir eserdir.

İzzet Melih Devrim’in Milli Edebiyat Hareketinin hâkim olduğu dönemde Fecr-i Âtî tercihlerini yansıttığı eserinin adı "Sermet"dir.

Fecr-i Âtî’nin mensur şiir türünde en başarılı yazarı Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dur.

Aslında soru kendi cevabını da içermektedir. Geçiş dönemlerinde edebiyatın sanatsal olmasından çok yol gösterici olması beklenmektedir. Böyle dönemlerde okuyucu ve yazar sanatsal kaygılardan uzaklaşarak fikirlerin karşılıklı aktarılması kaygısını taşırlar.

Kabul edilen görüş 1922’de saltanatın kalkması ile Milli Edebiyat Hareketinin bittiği yönündedir. Diğer görüş ise bu dönemde başlayan edebi hareketin gelişiminin 1940 yılına kadar devam ettiğini bu nedenle bitiş olarak kabul edilmesini savunur.