II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 22

II. Meşrutiyet yıllarında ise ... , ... (veya Cemiyetleri) adı altında Bulgar, Yunan, Sırp, Makedon, Ermeni, Rum, Arnavut, Musevi, Arap ve Kürt ayrılıkçı örgütleri yasallaşmıştır.

Batı medeniyeti dairesindeki edebiyatımızın genel adı “Yenileşme Devri Türk Edebiyatı”dır. Bu terimle eş anlamlı olarak kullanılan diğer terimler “Yeni Türk Edebiyatı”, “Batı Etkisinde Türk Edebiyatı”, “Avrupaî Türk Edebiyatı” ve “Modern Türk Edebiyatı”dır.

II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1922)

II. Meşrutiyet Dönemini sonlandıran siyasal olaylara gelince: Osmanlı Devleti’nin başkenti İstanbul, İtilâf Devletleri tarafından işgal edildi ve Meclis-i Mebusan dağıtıldı (16 Mart 1920). 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi siyasi erkin temsilcisi oldu. Böylece II. Meşrutiyet Dönemi sona erdi.

II. Meşrutiyet yılları, siyasi ve ideolojik tablo bakımından hayli çeşitlidir. Bunları
• Batıcılık
• Osmanlıcılık
• İslâmcılık
• Türkçülük
• Sosyalizm
• Meslek-i İçtimaî
olarak sıralamak mümkündür.

Osmanlıcılık, devletin dağılma tehlikesi karşısında, din, dil ve ırk farklılığını
bir tarafa bırakarak Osmanlı vatandaşlığı ortak paydasında siyasi birlik gayretidir.
Fakat sadece bazı aydınların değil tüzel kişiliği ile devletin de desteklediği bu görüş, Balkan Savaşları sonrasında fiilen hükümsüz kalmıştır.

Kadınların sosyal hayatta hak ettiği noktaya gelebilmesi için çalışan Kadınları Çalıştırma Cemiyet-i İslâmiyesi (1916) Naciye Sultan’ın himayesinde eşi Enver Paşa tarafından kurulmuştur

II. Meşrutiyet devrinde en çok ilgi gören edebî tür, tiyatrodur.

1895’ten beri II. Meşrutiyet’in ilanından iki ay öncesine kadar yayımlanan Hanımlara
Mahsus Gazete, kadınlara yönelik süreli yayınlarımızın en uzun ömürlüsüdür.

II. Meşrutiyet’in 9. ayında yayın hayatına girip I. Dünya Savaşı’nın başlamasına kadar devam eden Şehbal, bu yılların baskı nefasetini en güzel biçimde anlatacak dergilerdendir ve bu özelliğinden dolayı, 1911’de, harp halinde bulunduğumuz İtalya’nın Torino şehrindeki bir yarışmada, dünya birinciliği madalyası almıştır.

Fecr-i Âtî şiirinde daha önceki dönemlerden gelen bütün nazım biçimleri
kullanılmıştır. Fakat özellikle serbest müstezat ve soneyi daha çok tercih
etmişlerdir. Fikret, müstezadı klasik edebiyatımızdaki biçiminden uzaklaştırmış, Cenap ise Fransız şiirinin tanıtıcı nazım şekli olan soneyi çokça
kullanmıştır. Fecr-i Âtî mensupları ise müstezadı “serbest müstezat” haline getirerek adına “nazm-ı serbest” (serbest nazım) demişlerdirr. Onların
dilinde bu terim, günümüzdeki gibi vezin ve kafiye kayıtlarını tamamen
atmış nazmı değil, her bir mısraı aruzun ayrı bir kalıbı veya tef ’ilesiyle yazılabilen şiiri ifade ediyordu. Onların serbest müstezada çok değer vermeleri
-yukarıda kısmen belirtildiği gibi- türü birbirinden bütünüyle farklı, hatta
birbirinin zıddı olan her anı, her olayı ve her türlü ifadeyi dile getirmek için
yatkın görmelerindendir. Fransız sembolistleri de serbest şekli aynı gaye ile
tercih etmişlerdir. Fecr-i Âti şairlerinin soneyi severek kullanmaları da yine
Fransız şairlerine duydukları hayranlık dolayısıyladır.
b. Fecr-i Âtî şairi bir duygulanma anını tasvir eder. Böyle bir an uzun sürmeyeceği için, onların şiiri hacim itibarıyla genellikle kısadır. Her bir mısraı
ayrı uzunlukta olan serbest müstezadı sıkça kullanmaları da hem nitelik
hem devamlılık bakımından birbirinden tamamen farklı bir yığın duyguyu
aynı şiirde hissettirebilmek içindir.

Fecr-i Âtî şairinin en çok işlediği iki temadan biri aşk, diğeri
tabiattır.

Bu topluluğun şiirinde mevsim ve vakit önemli bir yer tutar.

Fecr-i Âtî şairi tabiatı altın renkli denizinden gümüş renkli böceklerine varıncaya kadar her şeyiyle şiire sokar.

Sanatı “şahsî ve muhterem” kabul eden Fecr-i Âtî şairi, daima ferdî konuları
işler

Fecr-i Âtî’nin en göze çarpan özelliklerinden birisi kelime kadrosunda seçici olmalarıdır. Edebiyatın asıl malzemesi olan dil bahsinde onlar da Edebiyat-ı Cedideciler gibi davranarak, kelimelerin milliyetine değil ses kıymetine ve anlatılmak istenen kavramı ifadedeki kudretine önem verdiler.

Fecr-i Âticilerin severek kullandıkları özel kelime kadrosu, ahenktar olmanın yanı sıra nezaket, nezahet ve zarafet ifade eden son derece yumuşak, zarif kelimelerdir.

Kelime seçimindeki tercihleriyle konuşma dilinden hayli uzaklaşmış bulunan şiir dili, Fecr-i Âtîcilerin elinde, diğer edebî türlerin
lisanından da epeyce ayrılmıştır.

Duygu yoğunluğuna önem vermeleri ise, Edebiyat-ı Cedide’den çok iltifat
gören “ah!”, “of!”, “ey!”, “heyhât” gibi nidaları çok kullanmalarını gerekli kılmıştır.

Fecr-i Âtî topluluğu şairleri Ahmet Haşim, Tahsin Nahit, Mehmet Behçet, Emin
Bülent, Celâl Sahir, Fâik Âli, Fuat Köprülü, Ali Canip, Hamdullah Suphi, Fazıl
Ahmet, Mehmet Ali Tevfik, İbrahim Alaattin, Abdülhak Hayri, Nevin, Ahmet Samim ve Mehmet Rüştü’dür.

Ahmet Haşim, 1921’de yayımlanan kitabında 1909-1915 arasında söylediği şiirleri toplanmıştır. Fecr-i Âtî mensubu olarak yazdığı şiirler bu eserindedir. Bunlar arasında O Belde ve Yollar adlı serbest müstezatlar, diğer Fecr-i Âtîcilerin de tarif ettiği fakat ulaşamadığı şiirlerdir.

Emin Bülent (Serdaroğlu), “Hisarlara Karşı”, “Hâtif Diyor ki” gibi Namık Kemâl’deki, gür sesin duyulduğu şiirleri ile aslında bir destan şairi olarak doğduğunu akla getirir.

Fecr-i Âtî’de yer alan Yakup Kadri ve Refik Halit, Ali Canip, Mehmet Ali Tevfik, Fuat Köprülü, Celal Sahir, Hamdullah Suphi gibi isimleri daha sonra Millî Edebiyat hareketi içinde göreceğiz. Buna karşın Fecr-i Âtî dışında herhangi bir edebî zümreye katılmamış olan Ahmet Haşim, Tahsin Nahit ve Mehmet Behçet, Şahabettin Süleyman gibi isimler de vardır.

II. Meşrutiyetle birlikte düzenli bir yazı hayatına geçen Mehmet Behçet, Hale, Servet-i Fünun, Resimli İstanbul, Şehbal, Resimli Kitap, Anadolu Duygusu, Anavatan; Sebilürreşat, Şair Nedim,vİctihat, Türk Tarih Encümeni Mecmuası, Yedigün adlı dergiler ve Tanin, Tasvir-i Ef­kâr, Beyazıt, Açık Söz gibi gazetelerde şiir, fantezi ve makaleler yayımlamıştır.

Bir müddet Fecr-i Âtî’nin reisliğini yapmış olan Fazıl Ahmet (Aykaç, 1884- 1967), II. Meşrutiyet’ten itibaren matbuat âlemine giren isimlerdendir. İlk edebî faaliyeti, Celâl Sahir’in çıkardığı Seyyare gazetesindeki başyazıları ve yine Celâl Sahir tarafından çıkarılan Demet dergisindeki hikâye, mensure ve Fransızcadan tercümeleridir. Daha sonra Fecr-i Âtî mensubu olarak Servet-i Fünûn’da da mensureler ve makaleler yayımlar. Hilâl ve Akşam gazetelerindeki felsefeden siyasete, terbiyeden estetik ve edebiyata kadar geniş bir kültürün mahsulü yazılarıyla dikkat çekince, Hüseyin Cahid’in teklifiyle Tanin gazetesi yazarları arasına katılır. İlk kitabı, bu dönemdeki yazılarının bir kısmından meydana gelen Terbiyeye Dair (1910)’dir.

Tekellümî hikâyeye en çok ilgi gösteren Şahabettin Süleyman’dır.