II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 21

Fecr-i Âtî mensupları arasında hikâye ve romana yönelen isimler Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Şahabettin Süleyman, Cemil Süleyman Alyanakoğlu, Ali Süha Delilbaşı ve İzzet Melih Devrim’dir.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974), Fecr-i Âtî mensubu olarak yazdığı hikâyelerini Bir Serencam (1914) adlı kitabında toplamıştır.

Hikâye yazmaya Fecr-i Âtî’de başlayan Refik Halit, bu dönemde; cinsî ihtiyaçlar ve buna bağlı olarak namus kavramını, geçim derdi ve iş hayatını veya İstanbul insanının kötümserlik ve bezginliğini konu alan hikâyeler yazar.

Şahabettin Süleyman, hikâyelerinden ziyade edebiyat tarihi, tiyatro, eleştiri, estetik ve fikir yazıları ile tanınmıştır.

Fecr-i Âtî’den başka herhangi bir topluluğa meyl etmemiş olan Ali Süha’nın yayımlanmış eserleri şunlardır: Roman: İkinci Gençlik (1923). Piyes: Kaybolan Ses (1946). Aktarma oyunlar: Arlezien (1937, Alphonse Daudet’ten), Alev (1940, H. Kistemackers’ten), Bir Günün Beyliği (1941, Yvan Noèden), Okumuş Adam (1942, Eugene Labiche’den). Tercümeleri: Kibarlık Budalası (1937, Molièrè’den), Adamcıl (1941, Molèirè’den)- Tarihte Halk Tiyatrosu (1947, Andrè Boll’dan).

Fecr-i Âtî’nin roman ve hikâye vadisinde başarılı diğer bir ismi de İzzet Melih
Devrim (1887-1966)’dir. Hem baba hem anne tarafından sanatkâr şahsiyetler yetişmiş bir aileye mensuptur. Küçük yaştan itibaren Kudüs, Konya, İstanbul, Girit gibi Osmanlı memleketinin farklı kültür ve atmosferine sahip merkezlerde bulunması, Galatasaray
Sultanîsi, İstanbul ve Paris hukuk fakülteleri gibi devrin en önde gelen okullarında okuması, Fransızca yanında Rumca, İngilizce, İtalyanca, Almanca gibi yabancı dilleri öğrenmesi ve bütün bunlara bağlı olarak daima iyi memuriyetlerle vazifelendirilmesi ondaki fıtri istidadı besleyip geliştirici rol oynamıştır.

Cemil Süleyman gerek Fecr-i Âtî mensubu olarak gerekse Cumhuriyet yıllarında yazdığı tahkiyeli eserlerinde konu itibarıyla Edebiyat-ı Cedîde tercihlerini devam ettirir. Özellikle aşk ve kadın konusunda yoğunlaşan roman ve hikâyelerinde aşırı hassas, veremli kadın kahramanlar, kadın erkek arasında mesut bir neticeye ulaşamamış ilişkiler, ihmal edilen sevgililer vardır. Bu bakımdan Halit Ziya ve Mehmet Rauf çizgisini sürdüren unsurlar görülür. Dul bir kadının psikolojisini başarıyla aksettirmesiyle, yayımlandığı tarihlerde çok şöhret yapmış olan romanı Siyah Gözler, en güzel eseri olarak kabul edilebilir

Fecr-i Âtî’nin -belki bütün edebiyatımızın- mensur şiir türünde en başarılı yazarı Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dur.

Yakup Kadri’nin Fecr-i Âtî mensubu olarak kaleme aldığı mensureleri kalabalıklar içinde insanın yalnızlığı fikri etrafında döner durur. Esasen ondaki karamsarlık daha sonra da peşini bırakmayacaktır. İlk mensur şiiri Yıldızların Bîkesliği’nde şair, zahiren birbirlerine yakın, omuz omuza görünen insanların, ruh itibarıyla tıpkı yıldızlar gibi birbirinden uzak ve yapayalnız olduğunu söyler.

Fecr-iAticiler şiir anlayışları bakımında sembolizmi tercih etmişlerdir. Sembolizm ise, Realizm'in(Gerçekçilik) şiirdeki görünümü olan Parnasizm'e tepki olarak doğan bir anlayıştır. Onlara göre şiir tabiat gerçeğini değil ruhumuzun dalgalanmalarını yansıtmalıdır. Şiir kelimelerle oluşturulmuş bir musiki parçasıdır. Doğru cevap C'dir.

Fecr-i Ati şiirinde daha önceki dönemlerden gelen bütün nazım biçimleri kullanılmıştır. Fakat özellikler serbest müstezat ve sone tercih edilmiştir. Ayrıca her bir mısra ayrı uzunlukta olan serbest müstezadı sıkça kullanmışlardır. Bunun sebebi hem nitelik hem devamlılık bakımında birbirinden tamamen farklı bir yığın duyguyu aynı şiirde hissettirebilmektir. Beşeri aşkı ele almaları ise şekil değil içerik özelliği ile ilgilidir. Doğru cevap C'dir.

Fecr-i Ati şairi marazi, melankolik ve platonik, maddeden uzak bir beşeri aşkı terennüm eder. Fecr-i Ati şairinin en çok işlediği iki tema beşeri aşk ve tabiattır. Doğru cevap A'dır.

Yenileşme Devri Türk Edebiyatı ile eş anlamlı olarak kullanı­lan diğer terimler “Yeni Türk Edebiyatı”, “Batı Etkisinde Türk Edebiyatı”, “Avrupaî Türk Edebiyatı” ve “Modern Türk Edebiyatı”dır. Doğru cevap C'dir.

Yenileşme Devri Türk Edebiyatı kendi içinde:

Doğru cevap D'dir.

Siyasi literatürde “II. Meşrutiyet” terimini 1908-1918 arası yani İttihat ve Terakki Fırkası’nın hakim olduğu dönem için kullananlar da vardır. Çünkü bu tarihten itibaren İstanbul hükümetinin iradesi İstanbul dışındaki bir yerde fiilen yoktur. Yine de bu fiili durumun hukuki anlam kazanması, Osmanlı Saltanatının kaldırılması (2 Kasım 1922) iledir. Bu itibarla, “II. Meşrutiyet Dönemi” terimiyle 1908-1922 arasındaki 14 yıllık devreyi kastetmek en doğrusudur. Doğru cevap E'dir.

Fecr-i Âtî şiirinde daha önceki dönemlerden gelen bütün nazım biçimleri kullanılmıştır. Fakat özellikle serbest müstezat ve soneyi daha çok tercih etmişlerdir.

Fecr-i Âtî şairi marazi, melankolik ve platonik, maddeden uzak bir beşerî aşkı terennüm eder. Fecr-i Âtî şairinin en çok işlediği iki temadan biri aşk, diğeri tabiattır. Onun dilindeki aşk, doğrudan doğruya beşerî bir aşktır. Yani edebiyatımızın önceki dönemlerinde varlığı ifade edilen Tanrı aşkı, vatan aşkı, millet aşkı gibi toplumsal bir anlamı bulunduğu söylenemez.

II. Meşrutiyet yılları, siyasi ve ideolojik tablo bakımından hayli çeşitlidir. Bunları • Batıcılık

olarak sıralamak mümkündür. Doğru cevap A'dır.

II. Meşrutiyet’in ila- nından Cumhuriyet’e uzanan süreçte kurulmuş siyasi parti sayısı 28’dir. Bunlardan 11’i (İttihat ve Terakki Fırkası, Ahrar Fırkası, Osmanlı Demokrat Fırkası, Mutedil Hürriyet-perverân Fırkası, İttihad-ı Muhammedî Fırkası, Islahât-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası, Federalist Bulgar Fırkası, Ahali Fırkası, Hürriyet ve İtilâf Fırkası, Millî Meşrutiyet Fırkası, Osmanlı Sosyalist Fırkası) 1908-1912 arasında, geriye kalan 17’si (Osmanlı Hürriyet-perver Avam Fırkası, Radikal Avam Fırkası, Teceddüt Fırkası, Ahali İktisat Fırkası, Selamet-i Osmaniye Fırkası, Sosyal Demokrat Fırkası, Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası, Türkiye Sosyalist Fırkası, Millî Ahrar Fırkası, Türkiye İşçi ve Çif­tçi Sosyalist Fırkası, Millî Türk Fırkası, Amele Fırkası, Türkiye Zürrâ Fırkası, Müstakil Sosyalist Fırkası) ise 1918-1922 arasında yani Mütareke Döneminde kurulmuştur. Doğru cevap B'dir.

Fecr-i Âtî’nin en göze çarpan özelliklerinden birisi kelime kadrosunda seçi- ci olmalarıdır. Edebiyatın asıl malzemesi olan dil bahsinde onlar da Edebi-yat-ı Cedideciler gibi davranarak, kelimelerin milliyetine değil ses kıymetine ve anlatılmak istenen kavramı ifadedeki kudretine önem verdiler. Fecri Âticilerin severek kullandıkları özel kelime kadrosu, ahenktar olmanın yanı sıra nezaket, nezahet ve zarafet ifade eden son derece yumuşak, zarif kelimelerdir.