II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 19

Topluluk mensupları, en muteber kültür ve sanat dergilerinden Servet-i Fünûn, Resimli Kitap, Musavver Eşref’te yayın faaliyetini sürdürürler. Bu arada topluluğun en önemli isimlerinden Şahabettin Süleyman, Fecr-i Âtî’nin yayın organı olmak niyet ve ümidiyle Şiir ve Tefekkür adlı bir mecmua çıkarır.

Fecr-i Âtî topluluğunun edebî beyannamesini, üç başlık altında değerlendirmek mümkündür:
1. Kendilerinden önceki sanat ve edebiyat anlayışı,
2. Gayelerinin ifadesi ve
3. Bu gayeyi gerçekleştirmek için yapacakları şeyler.

Bunu gerçekleştirmek için yapmak istedikleri şeyler şöyle sıralanmıştır:
• Mensuplarının eserlerini ihtiva eden bir Fecr-i Âtî Kütüphanesi kurmak, bir yayın serisi oluşturmak.
• Mensuplarına veya açacağı yarışmalarla başkalarına, Batı’nın önemli eserlerini tercüme ettirmek.
• Herkese açık konferanslarla halkın edebî zevkinin yükselmesine, bilgi hududunun genişlemesine çalışmak.
• Batı’daki benzer müesseselerle ilişki kurup memleketimizin edebî eserlerini onlara, onlarınkini de bizim aydınlarımıza tanıtmak.
• Yayın organı olarak seçilen Servet-i Fünûn dergisi etrafında toplanmak.

Beyannamede belirtilen Fecr-i Âtî Kütüphanesi adlı bir yayın serisi, niyet safhasından uygulamaya geçirebildikleri bir teşebbüstür. Bu seriden beş kitap yayımlanmıştır: Timsal-i Aşk (Cemil Süleyman), Hayat-i Fikriye (Köprülüzâde Mehmet Fuat), İnhizam (Cemil Süleyman), Ruh-ı Bî-kayt (Tahsin Nahit), Fırtına (Şahabettin Süleyman).

Yeni Lisan ve Millî Edebiyat Hareketi 1912 yılı ilk yarısında artık genel kabul görmeye başlamıştır. Bunun anlamı, Fecr-i Âtî etkisinin azalmasıdır. İşte bu durumu gören Şahabettin Süleyman, mensubu olduğu Fecr-i Âtî’nin edebî faaliyetlerini bir liste halinde göstermek maksadıyla “Bir Bilanço” (Şahabettin Süleyman, 1912a, 150-152) adlı bir yazı kaleme almıştır.

Fecr-i Âtî topluluğu şairleri Ahmet Haşim, Tahsin Nahit, Mehmet Behçet, Emin Bülent, Celâl Sahir, Fâik Âli, Fuat Köprülü, Ali Canip, Hamdullah Suphi, Fazıl Ahmet, Mehmet Ali Tevfik, İbrahim Alaattin, Abdülhak Hayri, Nevin, Ahmet Sa- mim ve Mehmet Rüştü’dür.

Ahmet Haşim, 1921’de yayımlanan Göl Saatleri adlı kitabında 1909-1915 arasında söylediği şiirleri toplanmıştır. Fecr-i Âtî mensubu olarak yazdığı şiirler bu eserindedir.

Fecr-i Âtî’nin önemli temsilcilerinden Tahsin Nahit (1887-1919) de Emin Bülent gibi Fecr-i Âtî dışında herhangi bir zümreye katılmamış şairlerimizdendir.  Ancak Fecr-i Âtî’de yer alan Yakup Kadri ve Refik Halit, Ali Canip, Mehmet Ali Tevfik, Fuat Köprülü, Celal Sahir, Hamdullah Suphi gibi isimleri daha sonra Millî Edebiyat hareketi içinde görülecektir.

Tahsin Nahit, şiir yanında hem eleştirmen hem piyes yazarı olarak tiyatro ile de ilgilenmiştir. Bu alandaki ilk denemesi, Namık Kemal’in Zavallı Çocuk piyesini hatırlatan Hicranlar (1908)’dır. Hadiye Ebuzziya’nın Ruhsan Nevvare takma adıyla kaleme aldığı Jöntürk (1325/1909) piyesine son şeklini Tahsin Nahit verdi ve eser iki yazarın adıyla basılmıştır. Şahabettin Süleyman ile birlikte Ben... Başka (1911) ve Kösem Sultan piyeslerini yazmıştır. Ancak  Tahsin Nahit 1910’a kadar yazdığı şiirleri, Rûh-ı Bî-kayd (1910) adıyla kitaplaştırmıştır.

Hamdullah Suphi Tanrıöver, Ahmet Haşim kadar başarılı olamayacağı düşüncesiyle şiiri bırakmıştır. Esasen Fecr-i Âtî içindeyken edebiyata toplumsal fayda görevi yüklemesi, onu Millî Edebiyat hareketine yaklaştırmıştır. Mesela Mehmet Akif Safahat’ın ilk kitabını yayımladığında, Fecr-i Âtî’den Celal Sahir (Servet-i Fünun, 1052) onu şiirin haricinde görmüştü. Halbuki yine Fecr-i Âtî’den Hamdullah Suphi, Safahat’ı millî edebiyatın tam bir örneği olarak nitelemiştir (“Safahat Hakkında”, Servet-i Fünun, 1050). Bu kanaatteki bir yazarın Millî Edebiyat hareketine destek vermesi doğaldı.

Millî Edebiyat Hareketine katıldıktan sonra şiirleriyle değil, daha ziyade hita- betiyle tanındı. Söz konusu hitabeleri Dağ Yolu (1. kitap 1928, 2. kitap 1931) ve Günebakan (1929) adlı kitaplarında toplanmıştır.

Hamdullah Suphi’nin edebî kişiliğinde diğer bir taraf da mizah yazarlığıdır. Amâ, Dürbin, Hasat, İstanbulîn, Keçi Boynuzu, Münekkit, Sivrisinek, Toplu İğne (daha sonra bu takma adı Nurettin Artam kullanacaktır), Yutmaz gibi takma ad- larla kaleme aldığı bu tür manzume ve yazıları kitaplaşmamıştır.

Fecr-i Âtî mensupları arasında en uzun ömürlü olan Mehmet Behçet Yazar (1890-1980), başka bir zümreye katılmamıştır. Ahmet Haşim ve Tahsin Nahit’ten sonra, Fecr-i Âtî şiirini temsil edebilecek olan üçüncü isim, Mehmet Behçet’tir. İlk kitabı Erganun (1911)’daki 56 şiirin ancak 10 tanesinde sosyal çizgi bulunabilir. 1938’de yayımladığı Yumak adlı şiir kitabı da aynı esaslara bağlıdır. Ancak burada Yunus Emre ve Hacı Bayram Veli’nin samimi sesine sığınılarak söylenmiş başarılı manzumeler de vardır. Ayrıca Yumak’taki dil, Erganun’a göre, kelime kadrosu tamamen konuşma dilinden olacak kadar sadeleşmiştir.

Sembolizm: Realizm’in (Gerçekçilik) şiirdeki görünümü olan Parnasizm’e tepki olarak doğan anlayış. Onlara göre şiir tabiat gerçeğini değil ruhumuzun dalgalanmalarını yansıtmalıdır. Şiir kelimelerle oluşturulmuş bir musiki parçasıdır.

Milliyetçilik

Önce siyasi bir görüş olarak değil bir bilim faaliyeti olarak gelişmiştir.

Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti

Fabrika sistemine dayalı sanayide önemli gelişmeler gerçekleşmiştir.

Yeni Ses

Yenileşme Devri Türk Edebiyatı kendi içinde
• Tanzimat Dönemi (1860-1876)
• I. Meşrutiyet (veya Sultan II. Abdülhamit) Dönemi (1876-1908)
• II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1922)
• Cumhuriyet Dönemi (1923-)
diye devirlere ayrılmaktadır.

Sultan II. Abdülhamit tahta çıktı ve 23 Aralık 1876’da ilk anayasamızı (Kanun-i Esasî) ilan etti.

Osmanlı Saltanatının kaldırılması (2 Kasım 1922)