II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

Tıpkı Halit Ziya’da olduğu gibi, Mehmet Rauf hikâyelerinde de işlenen evlilik kurumu, bazı istisnaların dışında insanlara, özellikle de kadınlara mutluluk vermemektedir. Özellikle kocaların ve kayınvalidelerin baskısı, kadın ve erkek arasındaki kültür farkı evliliklerin bitmesine ya da kadın ya da erkeğin yasak aşklarda teselli aramasına yol açar. Mehmet Rauf'un ilk hikâyelerinden olan “İhtizar” bütün bu özellikleri bünyesinde barındıran karakteristik bir hikâyedir.

Eylül Mehmet Rauf'un en meşhur romanıdır. Âşıkane, Safo İle Karmen, Pervaneler Gibi eserleri ise Mehmet Rauf'un hikayelerini bir araya getirdiği eserleridir. Kadın Pençesi eseri ise Mehmet Rauf'a değil Halit Ziya Uşaklıgil'e aittir.

“Balıkçılar” Tevfik Fikret’in fakir bir gencin ekmek parası uğruna fırtınalı bir havada balık tutmak için denize açılmasını ve ölümünü anlatan manzum hikâye tarzındaki şiiridir. Halit Ziya'nın hikâyelerden “Köy Hatırası”, Tevfik Fikret’in “Balıkçılar” şiirini kısmen hatırlatmaktadır. Yalnızlık ihtiyacıyla on beş gündür bir sahil köyüne sığınan anlatıcının gözünde, fırtınalı bir havada sahile dönmesi beklenen balıkçıların öyküsü anlatılmaktadır.

Edebiyat-ı Cedide topluluğunun diğer bir ismi Hüseyin Cahit (Yalçın), hikâyelerini iki dönemde yazmıştır. II. Meşrutiyet öncesi ve Malta sürgünü sonrası. Bu aralıkta siyaset ve gazetecilikle uğraşan Hüseyin Cahit’in edebiyatla hemen hemen hiç ilişkisi yok gibidir.

Hüseyin Cahit'in Hayat-ı Muhayyel hikayesi Edebiyat-ı Cedide topluluğunda görülen kaçış temini işlemektedir. Bu hikâyede, bir gencin medeniyetten uzakta bir adada dostlarıyla ideal bir dünya kurma arzusunu anlatmaktadır. Bu hikâye, aynı zamanda Edebiyat-ı Cedide topluluğunun İstanbul’u terk edip Yeni Zelanda’da bir köy kurmak ve orada yaşamak özlemiyle paralellik arz etmektedir.

Bu dönemde ismi anılacak bir diğer isim Müf­tüoğlu Ahmet Hikmet’tir. Onun Edebiyat-ı Cedide zevkiyle ve kelime kadrosuyla kaleme aldığı tek eseri Haristan ve Gülistan’dır. Kitaba adını veren “Haristan ve Gülistan”, kadın ve erkeğin birbirini bütünlediğini anlatan şiirsel üslubun hâkim olduğu bir hikâyedir. Diğer hikâyelerin büyük bir çoğunluğunda kadın, aşk ve evlilik ön plandadır.