II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

Peyami Safa Cumhuriyet dönemi yazarıdır.

Edebiyat-ı Cedîde Romanının ilkelerini belirleyen Halit Ziya Uşaklıgil’dir. Ayrıca Mehmet Rauf ve Hüseyin Cahit de Edebiyat-ı Cedîde Romanını temsil eden yazarlar arasındadır. Tevfik Fikret, Fâik Âli ise Edebiyat-ı Cedîde Şiirleri yazan şairlerimizdendir. Doğru cevap B'dir.

Tanzimat dönemi Türk roman ve hikâyesinin iki çizgide geliştiğini iddia ederler. Bunlardan birincisi Ahmet Midhat Efendi’nin başını çektiği, daha sonra Ahmet Rasim ve Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın sürdürdüğü popülist roman ve hikâyedir. Bu çizgi temelde Batı’daki roman ve hikâyeyi esas almakta birlikte, geleneksel anlatı türlerini de göz ardı etmez. Amaç, o zamana kadar çoğunlukla dinlemeye alışmış kitleyi okumaya alıştırmaktır. İkincisi ise Namık Kemal’in İntibah romanıyla başlatılan ve edebîliğin öne çıkarıldığı çizgidir. Birincilerin halkın bilgi ve kültürünü arttırmaya yönelik tavrına karşılık ikinciler geleneğe çok fazla bağlı kalmadan doğrudan aydın kesime hitap etmişlerdir. Birincilerin vakaya büyük önem vermelerine karşılık ikincilerin insan psikolojisini de öne çıkardıkları, dil olarak da daha sanatkârane bir söyleyişe yöneldikleri görülür. Doğru cevap'dir.

Edebiyat-ı Cedide topluluğu ile ilgili bir diğer husus, roman ve hikâyecilerin bağlı olduğu edebî akımlarla ilgilidir. Tanzimat’ın birinci neslini temsil eden Ahmet Midhat Efendi, Namık Kemal, Şemsettin Sami ve ikinci nesilden Mizancı Mehmet Murat, romantizmin etkisinde eserler vermişlerdir. Buna karşılık ikinci nesilden Sami Paşazade Sezai, Recaizade Mahmut Ekrem, Ara Nesil’den Nabizade Nazım realist ve natüralist tarzda roman ve hikâyeler yazmışlardır. Doğru cevap D'dir.

Edebiyat-ı Cedide romanının ilkelerini belirleyen Halit Ziya Uşaklıgil’dir. Halit Ziya yazı hayatı süresince sadece roman yazmakla yetinmemiş, aynı zamanda bir tür olarak roman konusunda kafa yormuştur. Halit Ziya, Batı’da ve bizde romanın tarihini verir. Daha sonra “Hayaliyyun” adını verdiği romantik romanın temsilcileri ile “Hakikiyyun” adını verdiği realist romanın temsilcilerini ve eserlerini karşılaştırır. Bunlara ilave olarak “Masalcılar” olarak nitelendirdiği popülist romancılara yer verir. Bunların sanat yapmak gibi bir amacı olmadığından, bütün gayelerinin para kazanmak olduğundan söz eder. Halit Ziya romantik romanı eleştirirken realist romanı yüceltir ve kendisinin de realist romandan yana olduğunu söyler. Halit Ziya realizme bağlı kalmış ve roman ve hikâyelerini bu anlayış dâhilinde verme çabası içinde olmuştur. Halit Ziya, olayların gidişatında kendilerini hissettiren, görüşlerini belli etmekten çekinmeyen Tanzimat dönemi yazarlarının aksine, realistler gibi kendi varlıklarını silmeye çalışır. Doğru cevap B'dir.

Halit Ziya’nın romanlarında kullandığı realist tekniklerden biri, olayların gidişatını keserek geriye dönüş metodunu kullanmasıdır. Geriye Dönüş Tekniği; olay örgüsü tipidir. Anlatı türü eserlerdeki olayın kronolojik değil, geriye dönüşlerle anlatılması söz konusudur. Böylece olayların ve kişilerin geçmişini anlatarak yaşanan zamandaki olayların sebepleri ortaya konur ki, bu realizmin en önemli ilkelerinden biri olan determinizmin ifadesidir. Diğer seçenekteki bilgiler yazarın eserlerindeki diğer özellikleridir. Doğru cevap E'dir.

Realizmin en önemli özelliklerinden biri olan ayrıntılı mekân tasvirleri, Halit Ziya’nın romanlarında sıklıkla karşılaştığımız unsurlardan birisidir. Yazar bu tasvirleri belli bir işlevi yerine getirmek için yapmaktadır. Bu tasvirler ya yaşanan olaylar hakkında okuyucuya bir şeyler sezdirmeyi ya da roman kişilerinin iç dünyalarını tanıtmayı amaçlayan tasvirlerdir. Bu açıdan Halit Ziya’nın romanlarında insan-mekân, insan-eşya ilişkisi çoğunlukla vardır. ilk romanı olan Sefile bu türe örnektir. Doğru cevap A'dır.

Realistler yazarın varlığını silmek için zaman zaman kahraman anlatıcıya ait bakış açısından da faydalanmışlardır. Kahraman Anlatıcının Bakış Açısı; anlatılarda eserin şahıslarından birinin anlatıcı konumunda olmasıdır. Bunun için de mektup ve hatırat tarzında eserlerde sık sık başvururlar. Bir Ölünün Defteri bunun tipik bir örneğidir. Kahramanın hayatı ölümle son bulduğu için romanın başında ve sonunda yazar-anlatıcı devreye girerek bir çerçeve oluşturur. Geri kalan kısımda ise sadece kahramanın sesi duyulur. Halit Ziya’nın bir tek kişinin bakış açısıyla sınırlı olan kahraman anlatıcıyı sadece bu romanında kullanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Edebiyat-ı Cedide romanında gördüğümüz ortak temaların en başında kaçış teması vardır. Edebiyat-ı Cedide sanatçıları yaşadıkları ortamdan ve zamandan memnun olmayarak başka ve muhayyel dünyalara kaçmak ve bu arzularını eserlerine de yansıtmak isterlerdi. Kaçış teması Fransız romantiklerinin sıkça işledikleri temalardan biridir. Yaşadıkları hayattan ve ortamdan şikâyetçi olan romantikler, hayalî mekânlara, tabiata ve tarihe sığınma ihtiyacı duyarlar. Doğru cevap B'dir.

Edebiyat-ı Cedide romanının diğer önemli ismi Mehmet Rauf’tur. Mehmet Rauf, sanat hayatı boyunca on üç roman kaleme almıştır: Eylül (1901), Bir Zambak’ın Hikâyesi (1910), Genç Kız Kalbi (1912), Bir Aşkın Tarihi (1912), Menekşe (1913), Karanfil ve Yasemin (1924), Böğürtlen (1924), Define (1927), Kan Damlası (1928), Son Yıldız (1927), Halas (1929), Harabeler (1927), Kâbus (1928). Romanların yazılış tarihlerinden anlaşılacağı gibi, Mehmet Rauf, ilk iki romanını Edebiyat-ı Cedide döneminde kaleme almıştır. Doğru cevap D'dir.

Mehmet Rauf’un Eylül eseri üzerine kaleme alınan bütün kaynaklar bu eserin psikolojik tahlil romanı olduğunu göstermektedir. Eserdeki yasak aşkın iki kahramanı Suat ve Necip’in iç dünyaları romanın değişik yerlerinde başarılı bir şekilde verilmiştir. İkisi arasında aşk kıvılcımlarının oluşması, müzik ve gezinti gibi ortak zevkler, Necip’in yalıdan ayrı kaldığı zamanlar, kıskançlıklar, Suat’ın çekingenlikleri ve bunların kahramanların iç dünyalarına etkileri iç konuşmalardan veya psikolojik tahlillerden anlaşılır. Doğru cevap A'dır.

Tanzimat’ın birinci neslini temsil eden Ahmet Midhat Efendi, Namık Kemal, Şemsettin Sami ve ikinci nesilden Mizancı Mehmet Murat, romantizmin etkisinde eserler vermişlerdir. Buna karşılık ikinci nesilden Sami Paşazade Sezai, Recaizade Mahmut Ekrem, Ara Nesil’den Nabizade Nazım realist ve natüralist tarzda roman ve hikâyeler yazmışlardır.

Doğru cevap C'dir.

Recaizade Mahmut Ekrem, öğrencisi Tevfik Fikret’i yanına alarak, yine eski öğrencisi Ahmet İhsan’ın çıkardığı Servet-i Fünun’u yenilikçi gençlerin dergisi haline getirmiştir. Daha da önemlisi Ekrem, bununla da kalmamış yıllar önce kaleme aldığı ve çok ses getirecek romanı Araba Sevdası’nı burada tefrika ettirmiştir. Böylece yenilik yanlısı edebiyatçıların lideri konumundaki bir “üstad”, bir “hoca” olarak bu gençleri desteklediğini ortaya koymuştur.

Doğru cevap A'dır.

Osman Vecdi küçük yaşta annesini kaybeder ve babası onu halasına emanet ederek uzaklara gider. Hala da kızı Nigâr’la yaşamaktadır. Nigâr’la büyüyen Osman Vecdi Galatasaray Lisesi’nde okumaya başlar. Okuldaki en iyi arkadaşı Hüsam’ı hafta sonları halasının evine götürür. Daha sonra Vecdi doktor, Hüsam gazeteci olur. Hala, Vecdi ile Nigâr’ı evlendirmek ister. Ancak bu geliş ve gidişler sırasında Hüsam ile Nigâr arasında duygusal bir bağ oluşmuştur. Nigâr annesinin talebine karşı çıkar. Nigâr ve Hüsam’ın birbirini sevdiğini anlayan Osman Vecdi, aşkını kalbine gömerek aradan çekilir ve evlenmeleri için elinden geleni yapar. Artık Osman Vecdi, yaşama şevkini kaybetmiştir ve savaşa gönüllü olarak katılır. Savaşta ölmek için çok çaba gösterse de ancak kolunun birini kaybederek geri döner ve herkesten uzak bir inziva hayatı yaşamaya başlar.Bu arada sağlığına dikkat etmemektedir. Bir gece evine çağırttığı Hüsam’a hatıra defterini teslim ederek çok beklediği ölüme kavuşur. 

Yukarıda özeti verilen roman "Bir Ölünün  Defteri"dir. Doğru cevap B'dir.

Halit Ziya’nın romanlarında kullandığı realist tekniklerden biri, olayların gidişatını keserek geriye dönüş metodunu kullanmasıdır. Böylece olayların ve kişilerin geçmişini anlatarak yaşanan zamandaki olayların sebepleri ortaya konur ki, bu realizmin en önemli ilkelerinden biri olan determinizmin ifadesidir. 

Doğru cevap D'dir.

Halit Ziya'nın da kullandığı III. şahıs anlatıcının roman karakterinin içinden geçenleri aktardığı anlatım yöntem yansıtıcı bilinçtir. 

Doğru cevap D'dir.

Halit Ziya romanlarını kurgularken en fazla üçlü aşk kalıbını kullanmıştır. Ya bir kadın ve iki erkek ya da iki kadın bir erkek şeklindeki bu üçlü aşk kalıbı Mai ve Siyah hariç tüm romanlarında mevcuttur. Doğru cevap A'dır.

Hüseyin Cahit, sanat hayatı boyunca birbirinden tamamen farklı ve zıt anlayışlarda iki roman yazmıştır: Nadide (1891) ve Hayal İçinde (1898). Bunlardan birincisi Ahmet Midhat Efendinin etkisinde, diğeri de Edebiyat-ı Cedide anlayışı çerçevesinde kaleme alınmışlardır.

Doğru cevap B'dir.

Recazide Mahmut Ekrem Tanzimat II. dönem santçısıdır. Doğru cevap C'dir.

Servet-i Fünun dergisinde yayımlanan Salon Köşelerinde adlı romanıyla tanınan orijinal bir üsluba sahip olmaktan çok Halit Ziya'yı taklitten öte gidemeyen ve ikinci sınıf bir romancı olarak nitelendiren yazarımız Savfeti Ziya'dır.

Doğru cevap E'dir.