II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 9

Ahmet Hamdi Tanpınar’a göre mensur şiirin yolunu Recaizade Mahmut Ekrem açmıştır. Recaizade Mahmut Ekrem şiirde vezin ve kafiyenin varlığını hafifletmek isteyenlere karşı Takdir-i Elhan’da ‘Bendenizce kafiyesiz şiir yazmaktansa nesr-i muhayyel yolunda tasvir-i merâm etmek evlâ ve efdaldir. Nesr-i muhayyel ise mevzun değil iken, âdeta tavr-ı şi’ri alabiliyor’ şeklinde düşüncelerini ifade etmesi, mensur şiirin yolunu açtığını ve gençlerin bu yola yönelmesini sağladığını göstermektedir.

Bu mensur şiirlerini Gözyaşları adlı kitapta toplayan Mustafa Reşit, günlük yaşayışı içerisinde tesadüfen karşılaştığı küçük hayat sahnelerini konu edinir. Kısa cümlelerden kurulu, kısa zaman dilimlerinin üzerinde toplanan dikkatiyle metni genellikle çarpıcı bir sonla bitirir. Gözyaşları’nda aşk, öne çıkan tema durumundadır. Yazar, çevreye ve tabiat varlıklarına duyarlı yaklaşımıyla lirik söyleyişe ulaşır. Bazen şairâne söyleyişin yerini küçük hikâyeyi hatırlatan anlatım tekniği alır.

Mensur şiirde yazar, duygu ve düşüncelerini, kimi zaman acılarını tabiat güzelliklerinin aracılığıyla ifadeye yönelir. Başta çiçek olmak üzere çeşitli bitkiler ve nesneler yazarın iç dünyasının yansıtılmasında rol oynar. Özellikle çiçeğe, ulaşılamayan, uzak bir yerlerdeki sevgiliyi ve aşkı temsil edecek şekilde anlam yüklenir. Çoğu kez tabiatın gerçekliği aşırı santimantal duyarlılıkla bozulur. Tabiat varlıkları kendi gerçekliğiyle değil, ona bakanın ruh hâliyle görünürlük kazanır.

Edebiyat-ı Cedide (Servet-i Fünûn) topluluğu sanat merkezli bir anlayış çerçevesinde insan ruhunun dalgalanışlarını edebî metnin dünyasına taşımak isterler. Düzyazıyla sanatkârane söyleyişe yönelirler. Nazmı mutlak unsur olarak görmemeleri, duyguların ifadesine ağırlık vermeleri, pratikte mensur şiir tarzının ortaya çıkmasında rol oynar.

Halit Ziya’nın mensur şiirlerinde tasvir önemli yer tutar. Bakan kişinin ruh hâline göre anlam kazanan tabiat, gerçekçi bir yaklaşımla değil daha çok resim fikriyle belirir. Bu da yapılan tasvirin ve buna bağlı olarak manzaranın yapmacıklı yapı kazanmasına yol açar. Yazar, bazı mensur şiirlerini âdeta sadece tasvir için yazmış izlenimi uyandırır.

Halit Ziya’dan sonra mensur şiirin başarılı örneklerini Mehmet Rauf verir. Son derece hassas bir dünyaya ve ince duygulara sahip yazar bu yazılarında romantik ve şairane bir edaya sahiptir. Kırılgan, hassas ruh haliyle mensur şiirlerinde daha çok duygulanmaların, enstantanelerin ve ayrıntıda kalan inceliklerin ressamıdır. Yazar beş yıl süren mensur şiirlerini Siyah İnciler adıyla bir kitapta toplar.

Hüseyin Cahit’in mensur şiirlerinde dil ve yapı bakımından hikâyelere ve küçük fıkralara yaklaşması, yazarın bu şiirlerinin ferdî duygu ve düşüncelerini hikâyelerinden daha kuvvetli ifade eden şairâne yazılar olması, metnin temelinde anlatılacak olaylar dizisinin bulunması mensur şiirlerinin kuruluş ve işleyiş bakımından başka türde hikâye sanatının devamı gibi olduğunu gösterir.

Edebiyat-ı Cedide topluluğu mensuplarının yazdığı mensur şiirlerde şiir sanatında olduğu gibi, daha çok ferdi duygulanmalar konu olarak işlenmiştir. Bu konular arasında aşk, sevme ve sevilme arzusu, aşkta mutluluk arayışı, aşkta mutsuzluk, kaçış, intihar, yalnızlık ve ölüm öne çıkar.

Le Spleen de Paris (Paris Sıkıntısı), Charles Baudelaire tarafından yazılmıştır.

Recaizade Mahmut Ekrem, "mensur şiir" için “nesr-i muhayyel” tamlamasını kullanmıştır.

Mensur şiirlerini Gözyaşları (1884) adlı kitapta toplayan Mustafa Reşit, günlük yaşayışı içinde tesadüfen karşılaştığı küçük hayat sahnelerini konu edinir.

Mezardan Sesler isimli kitap, Halit Ziya tarafından yazılmıştır

Celâl Sahir, Servet-i Fünûn dergisinde yayımlanan mensur şliirlerini daha sonra Buhran (1909) ve Siyah Kitap (1912)’ta toplamıştır.

Servet-i Fünûn Dergisi, 1901’de kapatılmıştır.

Mustafa Reşit'in yazdığı Gözyaşları'nda aşk, öne çıkan temadır. Diğer eserler ise ölüm teması etrafında birleşmiştir.

Mehmet Rauf, Servet-i Fünûn dergisinde yayımlanması beş yıl süren mensur şiirlerini 1901’de Siyah İnciler adıyla bir kitapta toplamıştır.

Edebiyat-ı Cedide topluluğu mensuplarının yazdığı mensur şiirlerde daha çok ferdi duygulanmalar işlenmiştir. Bu konular arasında aşk, sevme ve sevilme arzusu, aşkta mutluluk arayışı, aşkta mutsuzluk, kaçış, intihar, yalnızlık ve ölüm öne çıkar. Sosyal konular da bu mensur şiirlerde sınırlı olarak yer bulur.

Samimî Teessürler, Hüseyin Cahit tarafından yazılmıştır.

Mensûr fliir” ad›, edebiyat›m›zda ilk defa, Halit Ziya’n›n 1886’da Hizmet gazetesinde
yayımlanan ve daha sonra Mensur şiiirler başlığı altında toplayacağı metinlerde görülür.

Mensur şiirler bağımsız, başlıklı, bir türün içinde parça olmayan, kendi bütünlüğüne sahip metinlerdir.