II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 6

M. Fâtih Andı’nın (Andı, 1997, 27) da belirttiği gibi 19. yüzyılın sonlarında mensur şiir, diğer Batı edebiyatlarında gittikçe yaygınlık kazanır. İngiltere’de The English Mail Coach [İngiliz Posta Arabası] (1849) isimli eseriyle Thomas De Quincey (1785-1859); Alman edebiyatında Hölderlin (1770-1843), Stefan George (1868-1933) ve Rainer-Maria Rilke (1876-1926); İspanya’da G. Adolfo Becquer (1836-1870); Danimarka’da Jens P. Jacobsen (1847-1885); Amerika’da Edgar Allan Poe (1809-1849) ve Rus edebiyatında Senilia-Stichotvorenija v proze [Eşik-Mensur Şiirler] adlı eseriyle Turgenyev (1818-1883) bu yeni edebi türün öncüleri olur.

Türk Dil Kurumu’nun çıkardığı Türkçe Sözlük’ün yeni baskısında ‘mensur şiir’in tarifi yapıldıktan sonra mensur şiire karşılık olarak “şiirce” kelimesi kaydedilir. Doğru cevap C'dir.

3 maddede de mensur şiirin özelliklerine dair verilen bilgilerin hepsi doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Ahmet Hamdi Tanpınar’a göre mensur şiirin yolunu Recaizade Mahmut Ekrem açmıştır. Doğru cevap D'dir.

Elvâh-ı Şairâne(1895) adlı kitabı Mehmet Celal yazmıştır. Doğru cevap A'dır.

3 maddede de Servet-i Fünûn dergisi ve topluluğu hakkında verilen bilgilerin hepsi doğrudur. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Mehmet Rauf, Mekteb dergisinden başlayarak Servet-i Fünûn dergisinde yayımlanması beş yıl süren mensur şiirlerini 1901’de Siyah İnciler adıyla bir kitapta toplar. Doğru cevap C'dir.

Edebiyat-ı Cedide mensupları arasında mensur şiir yazarlarından diğeri Celâl Sahir [Erozan]’dir. O, Servet-i Fünûn dergisinde yayımlanan mensur şiirlerini daha sonra Buhran (1909) ve Siyah Kitap (1912)’ta toplamıştır. Doğru cevap D'dir.

Mensur şiir, yeni bir edebî türdür. Mensur şiire ilk defa Fransız edebiyatında rastlanır. Fransız edebiyatında sanatkârane düzyazı anlamına gelen “prose poétique” adıyla anılan bazı eserler kaleme alınır.

Baudelaire, Rimbaud ve Mallarmé gibi Fransız şairlerinin eserlerinin 19. yüzyılın sonlarına doğru Türk sanatkârları tarafından tanınıp okunduğu bilinmektedir. Başta ülkesi Fransa’da geç anlaşılan Baudelaire olmak üzere Rimbaud ve Mallarmé’nin Türk edebiyatı üzerindeki asıl etkisi Servet-i Fünûn döneminde şiir alanında başlar. Bu sanatkârların mensur şiir türünde eserleriyle de Servet-i Fünûn dönemi üzerinde sınırlı etkisinden söz edilebilir.

Mensur şiir, bir başka söyleyişle düzyazı şiir, her şeyden önce bu söz gruplarını oluşturan kelimelerin anlamlarıyla bakıldığında bizi, şiire has bir duygu yahut olgunun düzyazı formunda varlık kazanması kavram alanıyla karşı karşıya getirir. Bu da şiirin ya da şiire has özün, geleneğin belirlediği şiir formundan başka bir şekilde ortaya konduğu veya konabileceği fikrine götürür. Nitekim bu yolda ilk örnekleri ortaya koymanın yanında türe adını veren Halit Ziya da kendi mensur şiirleri hakkında, “Bu makaleleri tevlîd eden fikirler şairâne olduğu için onlara mensûr şiirler nâmını vermek istedim.” (Uşaklıgil, 1891, 3) demektedir.

Türk Dil Kurumu’nun çıkardığı Türkçe Sözlük’ün yeni baskısında ‘mensur şiir’in tarifi yapıldıktan sonra mensur şiire karşılık olarak “şiirce” kelimesi kaydedilir.

Türk edebiyatında mensur şiirin ilk örneğini İzmir’de çıkan Nevruz gazetesinde (1 Mart 1307/14 Mart 1884) Halit Ziya’nın verdiği görüşü yaygın şekilde kabul edilir. Onun daha önce “Aşkımın Mezarı” başlıklı mensur şiiri Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yayımlanmıştır. Bu mensur şiir, Tercüman-ı Hakikat gazetesinin edebiyat sütununu yöneten Muallim Nâci tarafından “Mezarda aşk aramak, meyyitte can aramaya benzer” eleştirisiyle birlikte Tercüman-ı Hakikat’te yayımlanmıştır (23 Nisan 1883).

Ahmet Hamdi Tanpınar’a göre mensur şiirin yolunu Recaizade Mahmut Ekrem açmıştır.

Envâr-ı Zekâ ve Şark dergilerinde Halit Ziya ile yakın tarihlerde Mustafa Reşit’in mensur şiirleri de yayımlanır. Bu mensur şiirlerini Gözyaşları (1884) adlı kitapta toplayan Mustafa Reşit, günlük yaşayışı içerisinde tesadüfen karşılaştığı küçük hayat sahnelerini konu edinir.

Servet-i Fünûn topluluğu kurulmadan önce Halit Ziya’nın 1886-1887 yılları arasında Hizmet gazetesinde mensur şiirleri yayımlanır. Bu mensur şiirler önce hoş karşılanmaz ve eleştirilir. Recaizade Mahmut Ekrem’in onun mensur şiirleri hakkında olumlu görüşler içeren bir yazısının yayımlanması üzerine eleştiriler kesilir. Halit Ziya, daha sonra bu yazılarını 1891’de Mensûr Şiirler adıyla kitaplaştırır. Annesinin ölümü üzerine yazdıklarını da aynı yıl kitap hâlinde Mezardan Sesler adıyla yayımlar.

Halit Ziya’dan sonra mensur şiirin başarılı örneklerini Mehmet Rauf verir. Eylül yazarı, Mekteb dergisinden başlayarak Servet-i Fünûn dergisinde yayımlanması beş yıl süren mensur şiirlerini 1317/1901’de Siyah İnciler adıyla bir kitapta toplar.

m

m