II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 15

Türk edebiyatı, organik şiiri Edebiyat-ı Cedide döneminde tanır. Daha önce de bazı denemeler vardır.

Bu anlayış, özdeşleyim (einfuhlung) terimi ile ifade edilir.

Edebiyat-ı Cedide dönemi, 1895-1901 yılları arasını kapsamaktadır.

Edebiyat-ı Cedide’nin Avrupa Edebiyatını en iyi tanıyan şairi Cenap Şahabettin, sembolizmi benimsemişti.

Bu şiirin merkezinde “ben” vardır.

Burada her şey sonbaharın ruhu etrafında birleşir.

Bizde bu okulun ilk ve önemli temsilcisi Tevfik Fikret’tir.

Bu ruh hâlinin mahiyetini “Ben hakîkatten ihtiraz ederim”, “Asüman... deniz... gece”, “beni terhîb eder” (Gök, deniz ve gece beni korkutur), “o füshattan sıkılır ruh-ı pür-hazerim” (genişlikten çekingen ruhum sıkılır)  söz gruplarının sezdirdiği gibi, kendi hâlini daha canlı anlatmak için verdiği örnek de ortaya koymaktadır. Yani bu metinde, şair kendi ruh hâlini problem olarak ele almıştır.

Edebiyatımıza sembolist şiire özgü ahengi ve ifade tarzını getirmeye gayret gösterenlerin başında Cenap Şahabettin gelmektedir.

“Halûk’un Bayramı”, bir bayram şiiri değil, babasız, ümitsiz çocuklara karşı duyulan merhameti ifade eden bir metindir. Burada kendi çocuğuyla kimsesiz bir çocuğun bayramdaki hâlini gözlemleyen ve karşılaştıran merhametli bir babanın duygusu ve düşüncesi şiir dili ve söyleyişi ile dikkatlere sunulmaktadır.

Tevfik Fikret'in şiirinde, Türk şiiri bir duygu hâlini, bir görünüşü bütün hâlinde verme ve anlatma başarısına kavuşmuştur. Bu başarı şiirimizde köklü bir değişikliğin ifadesidir.

Diğer seçeneklerde verilen edebiyatçılar, Fecr-i Ati edebiyatına mensupturlar.

Müteverrim gibi bu yerde bahar”, “Eriyor pür-melâl”, “bî-hande”, “Hüzn-i vahşetle ağlayan dağlar”, “Müncemid bir figâna benzemede” gibi söz gruplarının ortak özelliği,
doğal varlık ve görünüşlere insan hâli verilmesi, onlarda insana özgü hâl ve davranışların ifade edilmesidir.

Tanzimat Dönemi’nin başından itibaren, gerek devlet işlerinin düzenlenmesinde gerekse de kültür ve sanat faaliyetlerinde Osmanlı İmparatorluğu’nun örnek aldığı ülke Fransa’dır.

Sembolizm, realizmin şiirdeki yansıması olarak görülebilecek Parnasçılığa bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Şiirde bireysel duyarlılığı ön plana alan bir akımdır. Tabiat ve dış dünya olduğu gibi değil; kişinin kendi duygularını nesnelere vermesiyle anlatılır. Bu anlayış, özdeşleyim (einfuhlung) terimi ile ifade edilir. Sembolist şiirde, imgeler ve semboller yardımıyla, kelimelerin geniş bir çağrışım değeri kazanması sağlanır. Sembolist şairler, şiirde musikîye ve ahenge önem verirler. Doğrudan anlatmak yerine; hissettirmek, duyurmak, sezdirmek esastır.

Edebiyat-ı Cedide 1895-1901 yılları arasındaki döneme verilen addır.

Organik şiir, bir duygu ve düşünce halini, bir görünüşü, belli bir noktadan alıp, doğal gelişimini bir bütün içinde anlatan, baştan sona birbirini anlam, ses ve söyleyiş bakımlarından tamamlayan birimlerden oluşan şiire verilen addır.

Edebiyat-ı Cedide 1895-1901 yılları arasındaki döneme verilen addır. Bu dönemde şiir yazan şairler ise başta Tevfik Fikret ve Cenap Şahabettin olmak üzere şöyle sıralanır: Süleyman Nâzif, Ali Ekrem Bolayır, Hüseyin Sîret, Celal Sahir Erozan, Faik Âli Ozansoy, Ahmet Reşit Rey. Şiirde yeniliği Tevfik Fikret ve Cenap Şahabettin’in eserlerinde aramak yerinde olur. İsmi geçen diğer şairler genellikle bunların getirdikleri yeniliklere bağlı kalmışlardır.

Parnas okulu romantizm ile sembolizm arasında bir süreç olarak kabul edilebilir.

Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı’nın ikinci kuşak sanatçılarının hazırladıkları zevk ve kültür ortamı içinde yetişen Edebiyat-ı Cedide (Servet-i Fünun) topluluğu şairleri, Türk şiir dili ve anlayışının gelişmesinde önemli bir role sahiptirler. Sultan II. Abdülhamit döneminin toplumsal şartları içinde edebî hayatına başlayan Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin gibi şairler, Türk şiirinin özellikle Fransız şiiri olmak üzere batı şiiri tesirinde gelişip değişmesine hizmet etmişlerdir.

Bu şiirin merkezinde “ben” vardır. Bu “ben” yaşadığı ruh hâlinin bilincindedir, en azından onu bilinciyle kavramak ve anlatmak ister. Bu metnin zihniyetini bulmak için metindeki bazı söz gruplarından hareket etmek gerekir: Bu ruh hâlinin mahiyetini “Ben hakîkatten ihtiraz ederim”, “Asüman... deniz... gece”, “beni terhîb eder” (Gök, deniz ve gece beni korkutur), “o füshattan sıkılır ruh-ı pür-hazerim” (genişlikten çekingen ruhum sıkılır), “mükedder mizâç-ahvel”, “görerek boş hayat-ı pürcûşu”, “beni gafil yaşattı hilkatten, tuttu âvâre her saadetten”, “şu hazin fıtrat-ı garibem” söz gruplarının sezdirdiği gibi, kendi hâlini daha canlı anlatmak için verdiği örnek de ortaya koymaktadır. Yani bu metinde, kişi kendi ruh hâlini problem olarak ele almıştır. “Ben”, yaşadıklarından hareketle kendi iç dünyasının bazı özelliklerini şiirin imkânlarıyla ifade etmektedir.