İDARİ YARGI - Deneme Sınavı - 12

1982 Anayasası’nın ilk şeklinde anayasa yargısı, adli yargı, idari yargı, askeri adli ve askeri idari yargı olmak üzere başlıca beş yargı düzeni öngörülmüştür. Bu kapsamda doğru seçenek E seçeneğidir.

İlk derece mahkemelerinin verdikleri kararlar üst mahkemelerce denetlenmek suretiyle hem hatalar en aza indirilmeye çalışılmakta hem de içtihat birliği sağlanmaktadır. İlk derece mahkemelerince verilen kararların üst mahkemelerde denetimi kanun yolu olarak adlandırılmaktadır. İdari Yargılama Usulü Kanunu, mahkeme kararlarına karşı, istinaf ve temyiz yollarını düzenlemiştir. Ayrıca bazı koşulların gerçekleşmesi halinde yargılamanın yenilenmesi kanun yolu da mevcuttur. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

İdari Yargılama Usulü Kanunu, idari yargı mercilerinin verdikleri kararların yeterince açık olmaması ya da kararda birbiriyle çelişen kısımlar varsa, bu kararın açıklanmasını aynı mahkemeden isteme
imkânını tanımaktadır. Kanun’un 29. maddesine göre: Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlar yeterince açık değilse yahut birbirine aykırı hüküm fıkralarını taşıyorsa, taraflardan her biri kararın açıklanmasını veya aykırılığın giderilmesini isteyebilir.
Açıklama veya aykırılığın kaldırılması başvurusu, kararın yerine getirilmesine kadar yapılabilmektedir. Karar uygulandıktan sonra böyle bir başvuru mümkün değildir. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Bir davada mahkemenin verdiği kararın haksız, hukuka aykırı olduğunu düşünen tarafa, kararın bir üst derece mahkemesinde incelenmesi imkânını veren hukuki yol, kanun yolu olarak adlandırılmaktadır. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Yargılama faaliyeti, her ne kadar ayrıntılı usul kurallarına uyularak ve tarafların katılımıyla yerine getirilmekteyse de bu kararların üst merci denetiminden geçirilmesi gerekmektedir. Çünkü genellikle aleyhine karar verilen taraf hukukun isabetli uygulanmadığını düşünmektedir. Daha tecrübeli ve bilgili hâkimlerden oluşan bir başka (üst) mahkeme denetimi, aleyhine karar verilen tarafın adalete, hukuk düzenine olan güvenini sarsmayacaktır.
Ayrıca, hâkimlerin önlerine gelen uyuşmazlığı çözerken yanılmaları, hata yapmaları ihtimali de mevcuttur. İnsanların hukuk kurallarını, maddi olayları anlamak, yorumlamak ve uygulamak konusunda yanılma ihtimalleri olduğuna göre, uyuşmazlığın bir üst mahkeme süzgecinden geçmesi, yargılama faaliyetinde hata yapılması ihtimalini azaltacaktır. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Anayasa, üst mahkemelere hukuk alanında birliği sağlama görevini vermiştir. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Danıştay’ın işyükünü hafifleterek içtihat mahkemesi olarak görev yapmasını sağlamak, yargılama sürecinin hızlandırılarak adil yargılama hakkının bir gereği olan makul sürede yargılanmanın sağlanması ve ilk derece mahkemelerinin istinaf ve temyiz denetiminden geçen kararlarının daha adil olacağı düşüncesiyle 18.6.2014 ve 6545 sayılı kanun ile üç dereceli yargılama sistemine geçilmiş bölge idare mahkemeleri de itiraz değil istinaf mercii olarak düzenlenmişlerdir. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Bölge idare mahkemesi, yaptığı inceleme sonunda ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulursa istinaf başvurusunun reddine karar verir. Karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise gerekli düzeltmeyi yaparak aynı kararı verir. Bölge idare mahkemesi, ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulmadığı takdirde istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verir. Bu durumda bölge idare mahkemesi işin esası hakkında yeniden bir karar verir. İnceleme sırasında ihtiyaç duyulması hâlinde kararı veren mahkeme veya başka bir yer idare ya da vergi mahkemesi istinabe olunabilir. İstinabe olunan mahkeme gerekli işlemleri öncelikle ve ivedilikle yerine getirir. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Bölge idare mahkemelerinin temyize konu kararlarının konusunu oluşturan davalar şunlardır:

a. Düzenleyici işlemlere karşı açılan iptal davaları.
b. Konusu yüz bin Türk lirasını aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar.
c. Belli bir meslekten, kamu görevinden veya öğrencilik statüsünden çıkarılma sonucunu doğuran işlemlere karşı açılan iptal davaları.
d. Belli bir ticari faaliyetin icrasını süresiz veya otuz gün yahut daha uzun süreyle engelleyen işlemlere karşı açılan iptal davaları.
e. Müşterek kararnameyle yapılan atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri ile daire başkanı ve daha üst düzey kamu görevlilerinin atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri hakkında açılan iptal davaları.
f. İmar planları, parselasyon işlemlerinden kaynaklanan davalar.
g. Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ve Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunca itiraz üzerine verilen kararlar ile 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
h. Maden, taşocakları, orman, jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular ile ilgili mevzuatın uygulanmasına ilişkin işlemlere karşı açılan davalar.
ı. Ülke çapında uygulanan öğrenim ya da bir meslek veya sanatın icrası veyahut kamu hizmetine giriş amacıyla yapılan sınavlar hakkında açılan davalar.

i. Liman, kruvaziyer limanı, yat limanı, marina, iskele, rıhtım, akaryakıt ve sıvılaştırılmış petrol gazı boru hattı gibi kıyı tesislerine
işletme izni verilmesine ilişkin mevzuatın uygulanmasından doğan davalar.
j. 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun uygulanmasından ve 16/7/1997 tarihli ve 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasından doğan davalar.
k. 6/6/1985 tarihli ve 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
l. 3/7/2005 tarihli ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
m. Düzenleyici ve denetleyici kurullar tarafından görevli oldukları piyasa veya sektörle ilgili olarak alınan kararlara karşı açılan davalar. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

İYUK’un 49. maddesine göre temyiz incelemesi sonunda Danıştay;

a. Kararı hukuka uygun bulursa onar. Kararın sonucu hukuka uygun olmakla birlikte gösterilen gerekçeyi doğru bulmaz veya eksik bulursa, kararı, gerekçesini değiştirerek onar.
b. Kararda yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmayan maddi hatalar ile düzeltilmesi mümkün eksiklik veya yanlışlıklar varsa kararı düzelterek onar.
Şu durumlarda ise temyize konu kararı bozar;
a. Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b. Hukuka aykırı karar verilmesi,
c. Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Belirmek gerekir ki yasa koyucu ivedi yargılama usulüne tabi davalarla merkezî ve ortak sınava ilişkin davalarda verilen kararlara karşı yapılan temyiz başvurularındaki inceleme için özel düzenleme getirmiştir. Buna göre; Danıştay evrak üzerinde yaptığı inceleme sonunda, maddi vakıalar hakkında edinilen bilgiyi yeterli görürse veya temyiz sadece hukuki noktalara ilişkin ise yahut temyiz olunan karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise işin esası hakkında karar verir.   Temyiz üzerine verilen kararların kesin olduğu düzenlenmiş dolayısıyla bu davalarda mahkemelerin ısrar kararı vermesinin yolu kapatılmıştır. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

İlk derece mahkemelerince verilen kararların üst mahkemelerde denetimine kanun yolu adı verilmektedir.

Yargıtay kararları yeterince açık değilse taraflar kararın açıklanması yoluna başvuramaz.

Tarafların delilleri hakkında yapılan yanlışlığa ilişkin olarak, yanlışlığın düzeltilmesi başvurusu yapılamaz.

Mahkeme kararları arasındaki çelişkiler, kanun önünde eşitlik ilkesini zedelediği için kararlar arasında birlik sağlama zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.

İmar affı işlemlerinden kaynaklanan davalar,  bölge idare mahkemelerinin temyize konu kararlarının konusunu oluşturan davalardan değildir.

Merkezî ve ortak sınavlara ilişkin davalar­da istinaf yoluna başvurmadan doğrudan temyiz kanun yolu öngörülmüştür.

Danıştay, hukuka uygun karar verilmiş olması halinde temyize konu kararı bozmaz.

Danıştay ilgili dairesinin onamaya ilişkin kararları, dosyayla birlikte kararı veren ilk derece mahkemesine gönderilir.

Temyiz incelemesi sonucunda verilen bozma kararı üzerine kararı veren ilk derece mahkemesi, dosyayı öncelikle ince­ler ve varsa gerekli tahkik işlemlerini tamamlayarak yeniden karar verir.