İDARİ YARGI - Deneme Sınavı - 3

İdarenin, kişi hak ve hürriyetlerine açık ve haksız müdahale niteliği taşıyan eylemleri, fiili yol olarak adlandırılır ve bu eylemlerden doğan zararların
tazmini, adli yargı mercilerinde dava edilir.

Anayasa’nın 125. maddesine göre, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Ancak, bu hükmün hemen altında Yüksek Askeri Şura kararlarının yargı denetimine tabi olmadığı belirtilmektedir.12.09.2010 tarihinde kabul edilen Anayasa değişikliğiyle, Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır. Anayasa’nın 159. maddesine göre ise Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.

Takdir yetkisinin kullanımında
uyulması gereken temel ilkeler şunlardır: “Takdir
yetkisini kullanan bir idari makam:1. Yetkinin veriliş amacından başka amaç güdemez; 2. Yalnızca
somut olaya ilişkin öğeleri dikkate alarak nesnelliğe
ve tarafsızlığa uyar; 3. Hakkaniyete uymayan ayrımcılıktan kaçınarak yasa önünde eşitlik ilkesini
gözetir; 4. İşlemin amacıyla, kişilerin hakları, özgürlükleri veya menfaatleri üzerindeki olumsuz etkileri arasında bir denge sağlar;”

Özay, Anayasa’nın yargı denetimi bağışıklığı öngördüğü işlemlerin tümünün “hükümet tasarrufu” veya “politik işlem” olarak nitelenemeyeceği gerekçesiyle, yargı denetimi dışında tutulan yürütme organı işlemlerini “yürütmenin işlemleri” olarak adlandırmaktadır (Özay, 2002, s.421).

İdari yargının görev alanını belirlemeye ilişkin bu ölçütler kamu gücü, kamu hizmeti ve karma ölçütlerdir. Bu şekilde açık bir düzenleme yoksa yargı yerleri bir uyuşmazlığın idari yargının görev alanına girip girmediği incelenirken, öncelikle ortada idari bir işlem olup olmadığına bakmaktadırlar.

Kamu Gücü Ölçütü Kamu gücü ölçütüne göre, idarenin kamu gücü kullanarak yaptığı işlemler ve eylemler, idare hukukunun konusuna girer. İdare tek yanlı, ege[1]menliğin bir parçası olarak emretme gücü (kamu kudreti) kullanmaktadır. İlgililere bu tek yanlı iradesini gerektiğinde zorla kabul ettirmek yetkisine sahiptir. Kamu gücü kullanılarak yapılan işlem ve eylemlerden kaynaklanan uyuşmazlıklar idari yargı mercilerinde çözümlenecektir.

Anayasa Mahkemesi, 1982 Anayasası döneminde de aynı içtihadını sürdürerek, idari nitelik taşıyan uyuşmazlıkların idari yargıda çözümlenmesi gerektiğini vurgulamıştır. Konuyla ilgili son bir kararda, idarenin kamu hukuku alanına giren eylem ve işlemleri için idari yargının görevli olduğu, ancak, haklı neden ve kamu yararı bulunması halinde, idari bir uyuşmazlığın çözümünün adli yargıya bırakılabileceği belirtilmektedir.

İdari işlem kısaca, idare makamlarının idare hukuku alanındaki işlem ve eylemleri olarak tanımlanmaktadır.

İdare işlevinin geniş kapsamı sebebiyle olumsuz tanımlanması daha kolaydır. Buna göre; yasama, yargı ve yürütme işlevleri dışında kalan tüm kamusal faaliyetler idari işlevini oluşturur.

İdarenin, kişi hak ve hürriyetlerine açık ve haksız müdahale niteliği taşıyan eylemleri, fiili yol olarak adlandırılır ve bu eylemlerden doğan zararların tazmini, adli yargı mercilerinde dava edilir.

Anayasa’nın 125. maddesine göre, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Ancak, bu hükmün hemen altında Yüksek Askeri Şura kararlarının yargı denetimine tabi olmadığı belirtilmektedir.12.09.2010 tarihinde kabul edilen Anayasa değişikliğiyle, Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır. Anayasa’nın 159. maddesine göre ise Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz

İdari yargının sınırı konusunda ele alınması gereken bir diğer nokta ise, idari yargı düzeninin dışında çözümlenen uyuşmazlıklardır. Daha önce bazı idari işlemlerden kaynaklanan davaların adli yargıda çözümlendiğini görmüştük. Bazı uyuşmazlıklar ise tahkim yoluyla çözümlenmektedir.

Taşınmazı kamulaştırılmayan veya imar planında değişiklik yapılmadığı için mülkiyet hakkını kullanamayanların, başvurabilecekleri tek hukuki yol, kamulaştırma veya plan değişikliği talebiyle idareye başvurmak; bu talebin reddi halinde ise iptal davası açmaktır. Ancak, bu tür davalarda idarenin yargı kararıyla işlem yapmaya zorlanamayacağı yorumuyla karşılaşılmakta; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne müracaat zorunluluğu doğmaktadır.

Yukarıdaki açıklamalarda, idarenin takdir yetkisinin mutlak, sınırsız ve keyfi olmadığı, kamu yararına ve hizmet gereklerine uygun kullanılıp kullanılmadığının idari yargıda denetlendiği görülmüştü.

Sonradan yapılan denetim.

performans denetimi

Bilimsel, kültürel, istatistikî, teknik, tıbbî ve benzeri uzmanlık alanlarında yasal olarak görüş verme yükümlülüğü bulunan kişilerin görüşleri

48 saat

Kamu yönetimi, dilekçe hakkı kullanılarak kendisine yapılan başvurular neticesinde isabetli olmadığını gördüğü kararlarını düzeltebilecektir.

genel görüşme