İDARİ YARGI VE ANAYASA YARGISI

GİRİŞ
Bu bölümde, idari yargı sistemimizde yer alan görev, yetki, idari davalar ve idari dava süreleri ele alınacaktır. İdari yargılama hukukumuzda görev, yetki ve
dava açma süreleri kamu düzeni ile yakından ilişkili
olmalarından ötürü, davanın tarafları tarafından serbestçe belirlenemez. Dolayısıyla kanun yolları (temyiz) dâhil davanın tüm aşamalarında hâkim, mahkeme ya da daire görev, yetki ve dava açma süreleri
konusunu re’sen araştırabileceği gibi, davanın tarafları
da bu hususlarda itirazda bulunabilir.
Yargılama hukuku kavramı olarak görev, hukuksal uyuşmazlıkların çözümünde yargı mercilerinin görülen davaların konusu, esası, içeriği ya da
kapsamı bakımından yetkili olmasını ifade eder.

Yargı düzenleri ya da kolları arasında görev ayrımları olduğu gibi yargı düzenlerinin kendi içinde
de görev ayrımları bulunur. Bu çerçevede, görev kavramını iç ve dış görev olarak ikiye ayırmak gerekir.
Dış görev, bir davanın konusu itibariyle hangi
yargı düzeninin yetki alanına girdiğini anlatır.

İdari yargılama usulümüzde hak arama özgürlüğü, gerçek veya tüzel kişinin hak veya menfaatini
tehlikeye düşüren ya da ihlal eden uyuşmazlığın
çözümlenmesi için Devlet’ten kanunen belirlenmiş süreler ve usuller çerçevesinde hukuksal ya da
yargısal korunma talep etmesiyle başlayan ve idari
yargı merciinin vereceği nihai hükümle sonuçlanan  yargılama sürecini kapsayan idari davalar yoluyla
kullanılabilir. Bu çerçevede, iptal ve tam yargı davası olmak üzere iki tür dava bulunmaktadır.
İdari davaların açılması ve dinlenebilmesi kanunda öngörülen süreler içinde olmalıdır. Bu çerçevede, idari yargıda dava açma süresi kamu düzeninden olup “hak düşürücü süre” olarak kabul
edilmiştir.

İDARİ YARGININ GÖREV ALANI:
DIŞ GÖREV
Dış görev, bir davanın konusu ve içerik itibariyle adli ya da idari yargı düzeninin kapsamına girdiğini anlatır. Buna göre, dış görev sorunu bu yargı
düzenleri arasında ortaya çıkabilir. Adli ve idari
yargı düzenleri arasındaki olumlu ve olumsuz görev
uyuşmazlıkları ile hüküm uyuşmazlıklarını nihai karara bağlamak için Uyuşmazlık Mahkemesi kurulmuştur. Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı
düzenleri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını çözer. Anayasa Mahkemesi ile diğer yargı kolları arasında uyuşmazlık çıkması halinde Anayasa
Mahkemesi’nin görev ile ilgili kararı bağlayıcıdır.

1. Kamu Gücü Ölçütü (Toulouse Ekolü)
2. Kamu Hizmeti Ölçütü (Bordeaux Ekolü)
3. Kamu Yararı Ölçütü
4. Yeni Kamu Gücü (Eşitsizlik) Ölçütü
5. Kamu Kanunu Ölçütü
6. İdari İşlem

Bu bağlamda, idari yargının görev alanı dışında kalan hukuksal uyuşmazlıklar şöyle sıralanabilir:
1. Yasama Organının Yasama İşlevleri
2. Yargı Organlarının Yargısal İşlevleri
3. Seçimle İlgili Uyuşmazlıklar
4. Yasama Kısıntısı Kapsamındaki İdari işlemler
5. Yürütmenin Siyasal Nitelikli İşlevleri
6. Özel Hukuk Kişileri Arasındaki Uyuşmazlıklar
7. İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar

Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir. Uyuşmazlık Mahkemesinin kararları kesindir, ilgili yargı mercileri ile bütün makam, kuruluş ve kişiler; mahkeme kararlarına uymak, geciktirmeksizin onları uygulamakla ödevlidirler. Uyuşmazlık Mahkemesi’nin kararlarına karşı herhangi bir yargı merciine temyize başvurulamaz veya itiraz edilemez. Mahkemenin kararları, ilgili
yargı yerleri ve kişileri bağlar, geciktirilmeksizin uygulanır. Başkanın uygun göreceği kararlar Resmî Gazete’de yayımlanır.

Uyuşmazlık Mahkemesi; adli ve idari yargı kolları arasındaki Olumlu görev uyuşmazlıklarını çözer

1. Usulüne göre adli veya idari yargı yerlerine açılmış bir dava olmalıdır.
2. Davaya bakan yargı merciine “görev (yargı kolu) itirazında” bulunulmalıdır.

3. Davaya bakan mahkeme görev itirazını reddetmeli ve görevlilik kararı vermelidir.

4. Davanın esastan karara bağlanmamış olması gerekir.

Olumsuz Görev Uyuşmazlığı Çıkarma Koşulları
1. İki ayrı yargı kolundaki yargı mercii tarafından verilen iki ayrı görevsizlik kararı bulunmalıdır.

2. Görevsizlik kararlarının kesin ya da kesinleşmiş olması gerekir.

3. Görevsizlik kararı verilen davalar aynı olmalıdır.

Adli ve idari yargı mercilerinden en az ikisi tarafından, görevle ilgili olmaksızın kesin olarak verilmiş veya kesinleşmiş, aynı konuya ve sebebe ilişkin, taraflarından en az biri aynı olan ve kararlar arasındaki çelişki yüzünden bir hakkın yerine getirilmesi olanaksız bulunan durumlardan kaynaklanan uyuşmazlıklara hüküm uyuşmazlığı denir.

Danıştay’ın yargıya ilişkin görevleri, 2575 sayılı Danıştay Kanunu ve 2577 sayılı İYUK çerçevesinde beş başlık hâlinde sıralanabilir:
1. İlk Derece Mahkemesi Olarak Danıştay: Danıştay Kanunu’nun aşağıda incelenen 24.
Maddesindeki idari işlem ve eylemlere ilişkin açılacak iptal ve tam yargı davalarını ilk ve son derece mahkemesi olarak karara bağlar (DK Md. 23 ve 24).
2. Temyiz Yeri Olarak Danıştay: Bölge idare mahkemelerinin istinaf yoluyla verdiği kararlar ile ilk derece mahkemesi olarak
Danıştay’da görülen davalarla ilgili kararlara karşı temyiz istemlerini inceler ve
3. İdari Yargı Mercileri Arasındaki Görev ve Yetki Uyuşmazlıklarının Çözüm Yeri Olarak Danıştay:
Danıştay, idari yargı düzenindeki idari yargı mercileri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını giderip karar bağlar (DK Md. 27/2-5 ve 6,52/1-d ve e, İYUK Md. 43 ve 44).
4. Görev Alanına Giren Bağlantılı Dava İstemleri Hakkında Bağlantı Olup Olmadığı Yönünde Karar Verme Mercii OlarakDanıştay
(İYUK Md. 38, 39, 41 ve 42).
5. İçtihadı Birleştirme Kararları Alma Mercii Olarak Danıştay:
Danıştay kendi dava dairelerinin veya dava daireleri kurullarının kararları arasındaki aykırılık ve uyuşmazlıkları gidermek veya birleştirilmiş içtihatları değiştirmek için içtihadın birleştirilmesi veya değiştirilmesine karar verir (DK Md. 39).

İdari yargı davalarında iptal davasına özgü özel ehliyet şartını oluşturan “menfaat” kavramı, tam yargı davasının koşulu olan “sübjektif hak ihlalinden” daha geniş bir içeriğe ve kapsama sahiptir.

“Menfaat” kriteri uyarınca, hukuka aykırı olduğu ileri sürülen idari işlemle “ciddi ve makul” olmak şartıyla “meşru, kişisel ve güncel (aktüel) ”bir “ilgi (alaka) ve bağı (rabıta)” olan, işlemin “doğrudan veya dolaylı”, “maddi veya manevi” “etkisi altında kalan” ve bu suretle menfaati ihlal olan herkes iptal davasında davacı olabilir.

Cevap C şıkkıdır.

Cevap B şıkkıdır.

Cevap E şıkkıdır.

Cevap C şıkkıdır.

Cevap D şıkkıdır.

Cevap B şıkkıdır.

Cevap A şıkkıdır.

Cevap B şıkkıdır.