İDARİ YARGI VE ANAYASA YARGISI

Adli rejimin tersine, idarenin kuruluşu ve etkinlikleri için idare hukuku adı altında ayrı bir hukuk dalının, idarenin etkinliklerinden doğan uyuşmazlıklar içinse idari yargı adı altında ayrı bir yargı kolunun geliştiği sisteme “idari rejim” denir. İdari rejim devlet geleneklerinin ve baskısının yoğun olduğu ceberut, aşkın veya transandantal yapıdaki Fransa ve diğer kara Avrupası devletlerde görüldüğü için “Fransız” ya da “Kara Avrupası” sistemi diye de adlandırılır. Türkiye’de de Fransız modeli izlenerek “idari rejim” uygulanmaktadır.

Doğru cevap d) şıkkıdır.

Yargı denetimi: İdare icrai işlemlerini, takdir ya da re’sen icra yetkisini keyfice ve hukuka aykırı olarak kullanamaz. Etkinliklerinde kanuna ve hukuka uygun hareket etmek zorundadır. Ancak bunu sağlamak için işlem ve eylemlerine karşı hukuki güvence ve korunma sağlayan yargısal başvuru yolları açıktır.

Doğru cevap a) şıkkıdır.

Anayasa Md. 125/6: Kanun, olağanüstü hallerde, seferberlik ve savaş halinde ayrıca millî güvenlik, kamu düzeni, genel sağlık nedenleri ile yürütmenin durdurulması kararı verilmesini sınırlayabilir.

Doğru cevap e) şıkkıdır.

18.6.2014 tarih ve 6545 sayılı Kanun değişikliği ile idari yargımıza “istinaf kanun yolu” getirilmiş, bölge idare mahkemesi itiraz mercii olmaktan çıkarılıp idare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarına karşı başvuruda bulunulacak bir istinaf mercii statüsüne kavuşmuştur. 6545 sayılı Kanun ile Danıştay özel görevli temyiz yeri olarak belirlenmiş, 20 Temmuz 2016 tarihinde bu hükümler yürürlüğe girmiştir. Bu arada 1876, 1924 ve 1961 Anayasalarına düzenlenen Sayıştay 1982 Anayasası’nda yüksek mahkeme olarak sayılmamakla birlikte “Yargı” bölümünde bir tür ilk ve son derece hesap mahkemesi düzenlenmiş, kararlarına karşı Danıştay veya başka bir yargı yerine başvuru yolu kapatılmıştır. Sayıştay’ın yüksek mahkeme olmamasına rağmen idarenin mali hesaplarını, gelir, gider ve mallarını denetleme görev ve yetkisini göz önünde bulundurduğumuzda Danıştay ve Sayıştay’dan dolayı idari yargı sistemimiz ikiye bölünmüş kısmen parçalı bir görünüm arz etmektedir.

Doğru cevap b) şıkkıdır.

1982 Anayasasının 125. maddesi “İdarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolu açıktır.” hükmüne rağmen, bizatihi kendisiyle çelişerek polis devletindeki “kral hata yapmaz” anlayışının bir uzantısı olarak bazı işlem ve eylemleri yargı denetiminden muaf tutmuştur:

Doğru cevap a) şıkkıdır.

Danıştay Genel Kurulunun bazı önemli görevleri şöyle sıralanabilir:

- Kendi üyeleri arasından üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve daire başkanlarını seçmek (DK, Md. 10/1).

- Başkanlık Kurulu’na üye seçmek (DK, Md. 19/B-1).

- Yüksek Disiplin Kurulu ve Disiplin Kurulu’na üye seçmek (DK, Md. 20 ve 21).

- Danıştay Kanunu’nda öngörülen içtüzük ve yönetmelikleri kabul etmek (DK, Md. 45).

- Uyuşmazlık Mahkemesi’ne kendi daire başkan ve üyeleri arasından üçer asıl, üçer yedek üye seçmek (2247 UMK, Md.2/3).

Doğru cevap c) şıkkıdır.

Danıştay Kanununun 5. Maddesinde sıralanıp 13 ila 22. Maddeleri arasında düzenlenmiş bulunan Danıştay’ın karar organları şunlardır: 1. Daireler, 2. Danıştay Genel Kurulu, 3. İdari İşler Kurulu, 4. İdari Dava Daireleri Kurulu, 5. Vergi Dava Daireleri Kurulu, 6. İçtihatları Birleştirme Kurulu, 7. Başkanlar Kurulu, 8. Başkanlık Kurulu, 9. Yüksek Disiplin Kurulu, 10. Disiplin Kurulu.

Doğru cevap e) şıkkıdır.

İdari İşler Kurulu:

- Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerini,

- Kanunlarda Danıştay İdari İşler Kurulunda görüşüleceği yazılı olan işleri,

- Danıştay idari daire ve kurulları arasında çıkacak görev uyuşmazlıklarını,

- İdari dairelerden çıkan işlerden Danıştay Başkanının havale edeceği işleri,

- Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkatı hükümlerine göre ilgili dairece birinci derecede verilen men’i muhakeme kararlarını kendiliğinden, lüzumu muhakeme kararlarını ise itiraz üzerine, İnceler ve gereğine göre karara bağlar veya düşüncesini bildirir.

Doğru cevap a) şıkkıdır.

Bölge idare mahkemesi başkanı ve daire başkanları birinci sınıf olup birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş; daire üyeleri ise en az birinci sınıfa ayrılmış olup birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idari yargı hâkim ve savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Kurulunca atanır.

Doğru cevap c) şıkkıdır.