İDARİ YARGI VE ANAYASA YARGISI - Deneme Sınavı - 8

Sayıştay Başkanı, yukarıda yazılı niteliklere sahip isteklilerden Sayıştay Kanunu’nda yer alan esaslara göre belirlenecek iki aday arasından Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunca gizli oyla seçilir.

Doğru cevap b) şıkkıdır.

“İdari düzen”, “icrai idare” sistemi olarak da adlandırılan idari rejimin temel özellikleri şöyle sıralanabilir:

Doğru cevap e) şıkkıdır.

Doğru cevap b) şıkkıdır.

Anayasa’nın 90. maddesi uyarınca usulüne göre yürürlüğe konmuş uluslararası antlaşmalar Türk iç hukukunun kanunla eşdeğer parçası oldukları için idari yargı mercilerinin yargılama sürecinde giderek daha yoğun başvurdukları bir hukuksal kaynak olmuştur. Bu çerçevede BM İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ile BM’nin diğer insan haklarına ilişkin sözleşmeleri ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi idari yargılama usulü hukukunun asli kaynakları olarak gösterilebilir.

Doğru cevap c) şıkkıdır.

1982 Anayasasının 125. maddesi “İdarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolu açıktır.” hükmüne rağmen, bizatihi kendisiyle çelişerek polis devletindeki “kral hata yapmaz” anlayışının bir uzantısı olarak bazı işlem ve eylemleri yargı denetiminden muaf tutmuştur:

Doğru cevap d) şıkkıdır.

18.6.2014 tarih ve 6545 sayılı Kanun değişikliği ile “istinaf kanun yolu” getirilmiş ve böylelikle idari yargı düzenimizde, 20.07.2016 tarihinde yürürlüğe giren “üç dereceli (aşamalı)” bir sisteme geçilmiştir.

Doğru cevap a) şıkkıdır.

İdari dava daireleri ile vergi dava daireleri kendi aralarında işbölümü esasına göre çalışır. Özel kanunlarda başkaca hüküm bulunmadığı takdirde dava daireleri arasındaki iş bölümü 2575 sayılı Danıştay Kanunundaki esaslar uyarınca Başkanlık Kurulu tarafından belirlenir. Her dairede bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur. Heyetler bir başkan ve dört üyenin katılmasıyla toplanır, salt çoğunluk ile karar verir. Üye sayısının yeterli olması halinde birden fazla heyet oluşturulabilir. Bu durumda, oluşturulan diğer heyetlere, heyette yer alan en kıdemli üye başkanlık eder. Müzakereler gizli yapılır. Dairelerde yeteri kadar tetkik hâkimi bulunur. Her dairede, ayrıca bir yazı işleri müdürünün yönetimi altında bir kalem bulunur. Kalem, yazı ve tebliğ işlerini yürütür. Daire başkanları belirli bir dairenin başkanı olarak seçilirler.

Doğru cevap b) şıkkıdır.

İdari İşler Kurulu: - Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerini, - Kanunlarda Danıştay İdari İşler Kurulunda görüşüleceği yazılı olan işleri, - Danıştay idari daire ve kurulları arasında çıkacak görev uyuşmazlıklarını, - İdari dairelerden çıkan işlerden Danıştay Başkanının havale edeceği işleri, - Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkatı hükümlerine göre ilgili dairece birinci derecede verilen men’i muhakeme kararlarını kendiliğinden, lüzumu muhakeme kararlarını ise itiraz üzerine, İnceler ve gereğine göre karara bağlar veya düşüncesini bildirir.

Doğru cevap e) şıkkıdır.

İdari / Vergi Dava Daireleri Kurulları:

Ayrıca Vergi Dava Daireleri Kurulundan farklı olarak İdari Dava Daireleri Kurulu, belediyeler ile il özel idarelerinin seçilmiş organlarının organlık sıfatlarını kaybetmelerine ilişkin istemler hakkında Danıştay 8. Dairesi tarafından verilen kararlara karşı yapılan itirazları bir ay içinde inceler ve karara bağlar.

Danıştay üyeleri:

Görevlerini yapanlar arasından seçilir.

Doğru cevap d) şıkkıdır.

Bölge idare mahkemesi başkanı ve daire başkanları birinci sınıf olup birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş; daire üyeleri ise en az birinci sınıfa ayrılmış olup birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idari yargı hâkim ve savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Kurulunca atanır.

Doğru cevap e) şıkkıdır.

Anayasamıza göre Sayıştay’ın görevleri şöyle sıralanabilir:

Doğru cevap b) şıkkıdır.

Yaygın olarak İngiltere, Amerika, Kanada gibi Anglo-Sakson ülkelerinde, İngiliz egemenliğindeki ülkelerde (Commonwealth) ve İsveç, Norveç, Danimarka gibi İskandinav ülkelerde uygulandığı için “İngiliz Sistemi” ya da “Anglo-Sakson Sistemi” de denir.

Adli rejimin tersine, idarenin kuruluşu ve etkinlikleri için idare hukuku adı altında ayrı bir hukuk dalının, idarenin etkinliklerinden doğan uyuşmazlıklar içinse idari yargı adı altında ayrı bir yargı kolunun geliştiği sisteme “idari rejim” denir. İdari rejim devlet geleneklerinin ve baskısının yoğun olduğu Fransa ve diğer kara Avrupası devletlerde görüldüğü için “Fransız” ya da “Kara Avrupası” sistemi diye de adlandırılır. Türkiye’de de Fransız modeli izlenerek “idari rejim” uygulanmaktadır.

İdare icrai işlemlerini, takdir ya da re’sen icra yetkisini keyfice ve hukuka aykırı olarak kullanamaz. Etkinliklerinde kanuna ve hukuka uygun hareket etmek zorundadır.

İdari yargılama usulü hukukunda davanın konusu ve özelliğine göre farklı kanunlar doğrudan ya da dolaylı olarak kaynaklık etmektedir. Bu kanunlar şöyle sıralanabilir:
- 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkındaki Kanun
- 2247 sayılı Uyuşmazlık Mahkemesi Kanunu
- 7201 sayılı Tebligat Kanunu ve Tebligat Tüzüğü

- 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun
- 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu
- 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu

1868 yılında kurulan Şura-yı Devlet ile kurumsallaşarak günümüze kadar gelişerek gelen idari yargı rejimimizin, diğer idari yargı sistemine tabi ülkelerden farklı olarak kendine özgü geçmişi, özellikleri, işleyişi ve yapısı bulunmaktadır.

1924 Anayasasında Yürütme bölümünde yer alan Danıştay, ilk defa 1961 Anayasasında Yargı bölümünde düzenlenir. 1961 Anayasasının 140. maddesinde göre: “Danıştay, kanunların başka idarî yargı mercilerine bırakmadığı konularda ilk derece ve genel olarak üst derece İdare Mahkemesidir.

İdari Yargı sistemimizde genel görev ilkesi uygulanmaktadır. Yani, açık bir yasa hükmüne gerek olmaksızın idarenin işlem ve eylemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar kural olarak idari yargıda çözümlenir. Herhangi bir idari işlem veya eyleme karşı başka bir yargı kolunda dava açılabilmesi ancak özel bir yasal düzenlemeyle mümkündür. Eğer hukuk düzenimizde idari yargıya başvurulabilecek durumlar kalem kalem sayılsaydı, o zaman “özel görev” ilkesi geçerli olurdu.

1982 Anayasasının 125. maddesi “İdarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolu açıktır hükmüne rağmen,  bazı işlem ve eylemleri yargı denetiminden muaf tutmuştur. Bu işlemler:
* Yüksek Askeri Şura'nın terfi ve kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma işlemleri

* Meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar hariç Hâkimler ve Savcılar Kurulu kararları
* Silahlı Kuvvetler mensuplarına verilen disiplin cezaları,
* Spor tahkim kurulu kararları,
* Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları ve 
* Yüksek Hakem Kurulu kararları