İDARİ YARGI VE ANAYASA YARGISI - Deneme Sınavı - 7

1868 yılında Şura-yı Devlet ismiyle kurulduğundan beri günümüze kadar devam eden ve 1982 Anayasasının Yargı bölümünde Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Uyuşmazlık Mahkemesi ile birlikte dört yüksek mahkemeden biridir. İdari ve yargısal görevleri olan bir yüksek mahkeme olan, Danıştay’ın, yürütmeyle ilgili işleri Cumhurbaşkanlığı aracılığı ile yürütülür.

Sayıştay, 28 Mayıs 1862 yılında Sultan Abdülaziz’in “İrade-i Seniyye”si ile Divan-ı Muhasebat ismiyle kurulmuş, 1866’da “Divan-ı Muhasebat Nizamnamesi” ile yasal olarak düzenlenmiştir. İlk başkanlığını Tanzimat’ın önde gelen devlet adamlarından Ahmet Vefik Paşa’nın yaptığı Sayıştay, 1876 Kanuni Esasi’sinde düzenlenerek anayasal statüye kavuşmuştur.

Kanun yollarına, mahkemelerin ara kararları değil davayı sonuçlandı­ran nihai kararları için başvurulabilir. Ara kararlara (yürütmenin durdurulması, görevsizlik itirazının reddi, bilirkişi incelemesi, keşif, vb.) karşı tek başına kanun yollarına başvurmak mümkün değildir.

Kanun yolları, bir taraftan yargısal kararların hu­kuka aykırılıklarının giderilmesini sağlayarak hukuk devletine olan güveni pekiştirirken diğer taraftan, yine kural olarak nihai yargı kararlarının kesinleşme­sini ertelerler.

İdari yargı sistemimizde, kanun yararı­na temyiz, istinaf, yargılamanın yenilenmesi olmak üzere dört tane kanun yolu bulunmaktadır.

Olağan ve olağanüstü kanun yolu ayrımını belirleyen kriter yargı kararının kesinleşip kesinleşmemesidir. Kesinleş­memiş kararlara karşı yapılan başvurular olağan, bu kuralın istisnası sadedinde, kanun yolundan geçme veya kanun yoluna başvurma süresini geçirme suretiyle kesinleşmiş kararlara karşı yapılacak başvurularda olağanüstü kanun yolunu oluşturmaktadır. Bu çerçevede, olağan kanun yolları iki tanedir: 1. Temyiz 2. İstinaf

Dava konusu işlemin idari davaya konu olacak “kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olmadığı” gerekçesiyle davanın reddi kararları, temyizi mümkün olan yargı kararlarındandır.

 

Danıştay’a ilk derece sıfatıyla açılan dava dilekçesinde hasmın (davalının) yanlış gös­terilmesi ya da hiç gösterilmemesi duru­munda gerçek hasma tebliğ kararları, temyizi mümkün olmayan yargı kararlarındandır.

İster bölge idare mahkemesinin istinaf sıfatıyla baktığı davalarda, isterse Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalarda temyiz mercii olarak Danıştay, ilk incele­meden sonra, temyiz istemini esastan inceler ve şu kararlardan birini verir: a. Onama   b. Bozma   c. Gerekçesini değiştirerek onama   d. Kısmen bozma, kısmen onama   e. Düzelterek onama

İdare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarına karşı, kararın tebliğ tarihini izleyen günden itiba­ren otuz gün içinde bölge idare mahkemesine isti­naf yoluna başvurulabilir.

Dilekçe verilirken dava harcı ve posta gider­lerinde eksiklik olması durumunda, dilekçeyi kabul eden idare ve vergi mahkemesi bunun tamamlanması için yedi günlük süre verir, bu sürede eksikliklerin tamamlanmaması durumunda karara karşı “istinaf edilmemiş sayılmasına” karar verilir.

Yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabi­lecek, dolayısıyla kanunen öngörülen şartlar oluş­tuğu takdirde daha önce verdikleri kesinleşmiş nihai kararlarını yeniden inceleyecek ve gerekirse yeni bir hüküm kuracak yargı mercileri, esas kararı vermiş olan mahkemelerdir. Yargılamanın yenilenmesi istenebilecek idari yargı mercileri şunlardır: 1. İlk derece mahkemesi sıfatıyla Danıştay dava daireleri 2. Bölge idare mahkemeleri 3. İdare mahkemeleri 4. Vergi mahkemeleri