İDARİ YARGI VE ANAYASA YARGISI - Deneme Sınavı - 4

İdari yargı mercii de, kendisine açılan bir davayı ön koşullar yönünden inceleyip bir sorun veya eksiklik çıkmaması durumunda, davanın esasına geçerek davanın konusu olan işlemin hukuka uygun olup olmadığını araştırmaya başlar.

idari dava türlerinden iptal davasını tanımlarken “idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler
tarafından açılan” davalar olarak tanımlamaktadır. 

Dolayısıyla bu hükümde sayılan
1. Yetki,
2. Şekil (Biçim),
3. Sebep (Neden),
4. Konu ve
5. Maksat (Amaç)

Gerek akademik literatürde gerekse yargı kararlarında üzerinde bir uzlaşma olmamakla birlikte, genel olarak tam yargı davasının dört türü bulunmaktadır:
1. Tazminat davaları
2. İstirdat (geri alma) davaları
3. Vergi davaları
4. İdari sözleşmelerden doğan davalar

İdari yargı mercilerinin işlerinin yoğunluğu, dikkatsizlik, taraflarca bazı belgelerin sunulmaması ya da yanıltıcı sunulması gibi nedenlerle yanlış karar vermeleri mümkündür. Yargı mercileri, davayı karara bağladıktan sonra verdikleri kararlarda
hukuksal bir hata ve usulsüzlüğün farkına varsalar bile, kendiliklerinden kararlarını değiştiremez, bozamaz ya da yeni bir karar alamaz. Kural olarak aleyhine hüküm verilen taraf veya taraflar, ilk derece yargı kararının hukuka aykırılığı ileri sürerek bir
üst yargı merciine başvurur ve yeniden incelenerek değiştirilmesini ve düzeltilmesini isterler. Bu usule kanun yolları adı verilmektedir.

Kural olarak yargı yerlerinin kesinleşmemiş nihai kararlarına karşı kanun yollarına başvurulabilir. Nihai kararlar, yargı yerlerinde görülmekte olan davaları sona erdiren, yargı yerinin sürekli ve kesin biçimde davadan el çekmesini sağlayan kararlardır.
Bu çerçevede, mahkemenin usule ilişkin ön koşullardaki bir eksiklik veya hata yüzünden (süre aşımı, ehliyetsizlik veya görevsizlik gibi) el çekmesi ile davayı olumlu veya olumsuz biçimde esastan çözerek el çekmesi arasında fark yoktur. Yani, kanun yollarına, mahkemelerin ara kararları değil davayı sonuçlandıran nihai kararları için başvurulabilir. Ara kararlara (yürütmenin durdurulması, görevsizlik itirazının reddi, bilirkişi incelemesi, keşif, vb.) karşı tek başına kanun yollarına başvurmak mümkün değildir.

Sayıştay’da Kanun Yolları

1. Temyiz (60 gün)
2. Karar Düzeltme (15 gün)
3. Yargılamanın İadesi (5 yıl)

Genel İdari Yargı Düzeninde Kanun Yolları

1. Temyiz (30 gün)
2. Kanun Yararına Temyiz
3. İstinaf (30 gün)
4. Yargılamanın Yenilenmesi (60 gün, 1 yıl, 10 yıl)

İYUK’un 45 ila 55. maddelerini kapsayan 3. Bölümünde “Kararlara Karşı Başvuru Yolları” başlığında olağan ve olağanüstü ayrımı yapılmaksızın düzenlenen temyiz, kanun yararına temyiz, istinaf, yargılamanın yenilenmesi olmak üzere dört tane kanun yolu düzenlenmektedir.

Temyize Konu Kararlar

d. Belli bir ticari faaliyetin icrasını süresiz veya otuz gün yahut daha uzun süreyle engelleyen işlemlere karşı açılan iptal davaları.

Temyiz Edilemeyecek Kararlar

7. Kanun yolları dışında olup yargı kararlarına başvuru yolları olan “açıklama” ve “yanlışların düzeltilmesi” kararları.

Temyiz Edilemeyecek Kararlar

1. Danıştay’ın ilk derece sıfatıyla görev alanına girmekle birlikte görevsiz dava dairesine açılan davaların görev yönünden reddedilerek görevli dava dairesine havale kararları

Kararın sonucu hukuka uygun olmakla birlikte gösterilen gerekçeyi doğru bulmaz veya eksik bulursa kararı, gerekçesini değiştirerek onar.

Yargılamanın yenilenmesi istenebilecek idari yargı mercileri şunlardır:
1. İlk derece mahkemesi sıfatıyla Danıştay dava daireleri
2. Bölge idare mahkemeleri
3. İdare mahkemeleri
4. Vergi mahkemeleri

Üçüncü kişilerin kamu hizmetlerinin yürütülmesi ya da yürütülmesine katkıda bulunulmasını sağlayan, içeriğini ve usulünü tek yanlı olarak belirlediği anlaşmalarına “idari sözleşme” denmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kamulaştırma işlemiyle ilgili bazı uyuşmazlıklara da idari yargıda bakılacağına dikkat
edilmelidir: • Kamulaştırma işleminin iptali (2942 KK,Md.14) Doğru cevap A seçeneğidir.

Kabahatler kanunu hükümleri uyarınca verilen para cezaları adli yargının görev alanına giren idari ceza ve yaptırımlar arasındadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Uyuşmazlık Mahkemesi, 1945 yılında 4788 sayılı Yasa ile sadece “hukuk” alanındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını çözmek üzere kurulmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Biri adli diğeri idari yargı kolundaki iki ayrı mahkemeye açılan davalarda, her iki mahkeme de
kendini görevsiz, diğer mahkemeyi görevli görerek davayı görev noktasından reddetmelidirler. Davayı mahkemelerden biri görev, diğeri esas ya da başka bir nedenden (şekil eksikliği gibi) dolayı reddederlerse, olumsuz görev uyuşmazlığı çıkartılamaz. Doğru cevap B seçeneğidir.

Anayasa’nın 142. Maddesi, mahkemelerin kuruluş, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usullerinin kanunla düzenleneceğini belirtmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Danıştay; dokuzu dava, biri idari daire olmak üzere on daireden oluşur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Uyuşmazlık miktarı 2020 yılı itibariyle yeniden değerleme oranları sonucunda tek hâkim sınırı 53.000 TL olarak uygulanmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.