İDARE HUKUKUNA GİRİŞ

Kamu hizmetinin dört önemli öğesi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, kamu hizmetini sunan (organik öğe), ikincisi kamu hizmetinin sunulduğu kişiler, üçüncüsü kamu yararı, dördüncüsü de kamu hizmetine yönelik faaliyetlerdir. Genellik ve tarafsızlık ilkesi ise kamu hizmetinin özelliklerindendir.

Kamu yararı, toplum için hayati bir değer ve önem taşıyan bazı faaliyetlerin kâr amacı gözetilmeksizin, idârece yürütülmek suretiyle toplumun bu hizmetlerden faydalandırılmasıdır. Kamu yararı, elle tutulan gözle görülen bir varlık olmadığı ve genel olarak idârî faaliyetlerin ortak amacı olduğu için, kamu hizmetinin manevi unsurunu oluşturmaktadır.

Kamu hizmetinin amacı, toplumun ortak bir ihtiyacının karşılanması olduğuna göre ve toplumun yapısı ile teknik imkânlar zamanla gelişip değiştiğine göre, kamu hizmeti de değişir. Bu durum kamu hizmetinin özelliklerinden olan değişkenlik-uyarlama ilkesi ile ifade edilir.

Bir kamu hizmetinin konu, amaç ve yönetim usulünün değiştirilmesi de kamu hizmetinin kurulması ve kaldırılmasında olduğu gibi kanunilik ilkesine tabidir.

Kamu hizmetleri, konularına göre dört türlüdür. Bunlar; idari kamu hizmetleri, iktisadi kamu hizmetleri, sosyal kamu hizmetleri ve bilimsel, teknik ve kültürel kamu hizmetleridir.

Rachat; idârenin imtiyaz sahibinin hiçbir kusuru olmasa dahi, hizmet ve kamu yararının gerektirmesi nedeniyle, sözleşmeyi tek yanlı feshettiğinde, imtiyaz sahibinin zararını tamamen gidermek zorunda olmasıdır.

Ortak gereksinimleri karşılamaya yönelik bir özel girişim faaliyeti kamusal mallar üzerinde yürütülüyorsa, bu faaliyet “virtüel kamu hizmeti” olarak kabul edilebilir ve kamu hizmetlerinin hukuki rejimine tabi olabilir

Kamu hizmetlerinin sınırlı olduğu zamanlarda, gerçek anlamıyla parasız, bedavadır. Bugün özellikle devletin sunduğu geleneksel kamu hizmetleri bu durumdadır. Fakat zamanla kamu hizmetlerinden yararlananlar da hizmet türleriyle birlikte çoğalmış, parasız hizmetlerin yükünü aslında o hizmetten yararlanamayanlara yüklendiği görülmüş ve halkın ödeme gücü dikkate alınmakla birlikte hizmetten yararlananlardan belli bir para alınması kabul edilmiştir. Alınan bu para gerçekte “fiyat” ya da “bedel” değildir. Çünkü özel kişilerin faaliyetlerindeki gibi fiyat ya da ücret hesaplama değil, ilgili kişilerin veya kitlelerin ödeme gücünü de göz önüne alan bir katılma payı amacını gütmektedir. Bu alınan para bir çeşit dolaylı vergidir.

Kamu hizmetinin dört önemli ögesi bulunur. Bunlar kamu hizmetini sunan, kamu hizmetinin sunulduğu kişi, kamu yararı ve kamu hizmetine yönelik faaliyetlerdir. Doğru cevap D' dir.

Özel yönetim usullerine tabi kamu hizmetlerinden yararlanma statüsü abonman sözleşmesi olarak bilinen özel hukuk sözleşmeleri ile kavuşulur. Doğru cevap B'dir.

Tüm toplumun çıkarını gözeten, toplumsal açıdan hayati öneme sahip faaliyetlerin idarece kar amacı gözetmeden sürdürülmesini ifade eden kavram kamu yararıdır. Doğru cevap A' dır.

Eşitlik veya genellik ilkesi kamu hizmetinde önceden belirlenmiş kurallar baz alınarak herkesin eşit ölçüde yararlanma hakkı bulunmasını ifade etmektedir. Doğru cevap C' dir.

Devletin sunduğu kamu hizmetlerinin parasız, bedava sunulması o hizmetlerin bedelsizlik ilkesi kapsamında değerlendirilmesini sağlar. Doğru cevap D' dir.

Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan kıyılar, tarihi ve doğal zenginlikler ve ormanlar özelleştirilemez. Ayrıca kamu hizmetlerin kaldırılması ve özel teşebbüslere devredilmesi kanunla olmak zorundadır. Doğru cevap E' dir.

Aynı alanda hem kamunun hemde özel teşebbüsün faaliyette bulunabildiği durumlardan tekelsiz kamu hizmetlerinden söz edilebilir. Doğru cevap B' dir.

Demiryollarının sunduğu ulaşım hizmetleri veya üniversitelerin sağladığı yükseköğretim faaliyetleri ulusal kamu hizmetleri olarak değerlendirilir. Doğru cevap B' dir.

İltizam usulü kamu hizmetlerinin önceden belirlenen bedel karşılığında özel teşebbüs tarafından yürütülmesi usulünü kapsamaktadır. Doğru cevap C' dir.

Kamu hizmetinin dört önemli öğesi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, kamu hizmetini sunan (organik öğe), ikincisi kamu hizmetinin sunulduğu kişiler, üçüncüsü kamu yararı, dördüncüsü de kamu hizmetine yönelik faaliyetlerdir.Doğru cevap A seçeneğidir.

Toplum için hayati bir değer ve önem taşıyan bazı faaliyetlerin kâr amacı gözetilmeksizin, idârece yürütülmek suretiyle toplumun bu hizmetlerden faydalandırılmasına kamu yararı denir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kamu hizmetlerinin yürütülüş biçimi ne olursa olsun, hepsine egemen olan bazı özellikler söz konusudur. Bu özellikler, süreklilik ve kesintisizlik, genellik ve tarafsızlık, düzenlilik, değişkenlik ve uyarlanabilirlik, eşitlik ve bedelsizlik ilkeleridir. Doğru cevap D seçeneğidr.