İDARE HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 13

İstikraz Sözleşmeleri: Devlet veya diğer kamu tüzel kişilerinin, özel kişilerden ödünç para almak için imzaladıkları sözleşmelere, istikraz sözleşmeleri veya “kamu istikraz sözleşmeleri” denmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İdârenin özel hukuka göre yaptığı sözleşme türleri beş tanedir. Bunlar;
1. Kamu ihale sözleşmeleri,
2. Abonman sözleşmeleri (su, elektrik, gaz, telefon abonelikleri),
3. 1999’dan itibaren yapılan yap-işlet-devret
sözleşmeleri,
4. 2006’dan itibaren yapılan yap-işlet sözleşmeleri,
5. Diğer özel hukuk sözleşmeleri olarak sayılabilirler. Doğru cevap A'dır.

Diğer seçenekler idari sözleşme türleridir.

İdarenin imzaladığı sözleşmelerin karşı tarafının ikinci hakkı, tazminat isteme hakkıdır. Çünkü sözleşmecinin “sözleşmenin malî dengesinin gözetilmesini” istemeye, idarenin yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemesinden kaynaklanan zararlarının karşılanmasına ve haksız yere sözleşmenin feshedilmesinden kaynaklanan zararlarının giderilmesini istemeye hakkı vardır. Bunlar da ancak tazminat hakkının kullanılmasıyla elde edilebilir. Borçlar Hukukunda yer alan adem-i ifa def’i (karşı tarafın yükümlülüğünü yerine getirmediği def’i) idârî sözleşmelerde asla uygulanamaz. Çünkü sözleşmenin konusu, bir kamu hizmetinin yürütülmesidir. Bu durumda, idare kendi yükümlülüğünü yerine getirmese bile sözleşmeci kendine düşen yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Bunun nedeni, kamu hizmetlerinin kesintiye uğratılmaması düşüncesidir. Doğru cevap  C şıkkıdır

Hizmet yararına fesih, sözleşmecinin kusurlu davranışından kaynaklanan yaptırım niteliğindeki fesihten farklıdır. Bu tür fesih yetkisine, sözleşmecinin hiçbir kusuru olmasa bile idare sahiptir. Ancak hizmet yararına fesih yetkisi, idarenin özel hukuk hükümlerine göre imzaladığı sözleşmelerde kullanılamaz. Çünkü bu tür sözleşmelerde tarafların eşitliği ilkesi geçerlidir. Abonman sözleşmeleri, idarenin özel hukuka göre yaptığı sözleşme türleri arasında yer alır. Doğru cevap E seçeneğidir.

İdare hukukunda, idari sözleşmelerin tek yanlı olarak idare tarafından değiştirilebileceği kabul edilmektedir. İdari sözleşmelerde idareye tek yanlı olarak değişiklik yapma yetkisinin tanınmasının nedeni, kamu hizmetlerinin değişkenliği ve günün koşullarına uyarlanmasının zorunlu olmasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Tarafların iradesi dışında ortaya çıkan, önceden öngörülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan, sözleşmenin yerine getirilmesini engelleyen dış kaynaklı olaylara mücbir sebep denmektedir. Mücbir sebebe, zorlayıcı neden de denmektedir. Mücbir sebebe örnek olarak, doğal afetler, yasal grevler, savaş ve seferberlik gibi durumlar örnek olarak gösterilebilir. Cevap C seçeneğidir.

İdârî sözleşmenin koşullarının, idârenin sözleşme yapma yetkisi dışındaki başka bir yetkisine dayanarak aldığı karar veya yaptığı işlemleriyle özel şirket aleyhine ağırlaşmasıdır. Özel şirketin bu ağırlaşma nedeniyle uğradığı zararının karşılanması için kullanılan ilkeye “fait du prince” ilkesi denir. “Fedöprens” şeklinde telaffuz edilen “Fait du prince” tamlaması “egemen olgusu”, “kamu gücü olgusu” ve kamu gücü eylemi olarak Türkçe ’ye çevrilmiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

İdarenin özel hukuk sözleşmelerinin akdi hükümlerinden kaynaklanan davalar, adlî yargıda çözülecektir. Çünkü idarenin özel hukuk sözleşmelerinin akdi hükümleri açısından taraflar arasında eşitlik söz konusudur

İktisadi, sınai ve ticari kamu hizmetlerini veren kamu kurumlarıyla bu hizmetlerden yararlanmak için kişilerin yaptığı sözleşmelere abonman sözleşmeleri denmektedir. Bu sözleşmeler, daha çok su, elektrik, gaz, telefon gibi hizmetlerden yararlanmak için yapılır. Bu tip sözleşmeler özel hukuk sözleşmeleridir ve uygulanmasından kaynaklanan uyuşmazlıklar adlî yargıda çözülür.

İdârenin özel hukuka göre yaptığı sözleşme türleri beş tanedir. Bunlar;
1. Kamu ihale sözleşmeleri,
2. Abonman sözleşmeleri (su, elektrik, gaz, telefon abonelikleri),
3. 1999’dan itibaren yapılan yap-işlet-devret
sözleşmeleri,
4. 2006’dan itibaren yapılan yap-işlet sözleşmeleri,
5. Diğer özel hukuk sözleşmeleri olarak sayılabilirler.

İmtiyaz sözleşmesi idarî sözleşmeler sınıfına girmektedir.

Herhangi bir kamu hizmetinin imtiyaz usulüyle görülmesi söz konusu olduğu zaman, bu hizmetten yararlananlardan alacağı ücret karşılığında ve kendi kâr ve zararına, söz konusu hizmetle ilgili işletmenin bir özel kişi tarafından kurulmasını ve belli bir süre işletilmesini konu alan, idâre ile kamu hizmetini yürütecek özel
hukuk tüzel kişisi (anonim şirket) arasında yapılan idârî sözleşmeye imtiyaz sözleşmesi denir. Kamu hizmeti imtiyazı sözleşmesiyle ya belli bir kamu hizmetinin özel kişi tarafından kurulması ve işletilmesi veya daha önceden kurulmuş bulunan bir kamu hizmetinin gördürülmesi ya da işletilmesi öngörülür.

Devlet veya diğer kamu tüzel kişilerinin, özel kişilerden ödünç para almak için imzaladıkları sözleşmelere, istikraz sözleşmeleri veya “kamu istikraz sözleşmeleri” denmektedir. Bu tür sözleşmelerin konusu olan senedin (tahvil veya bononun), haczedilmemek veya bazı durumlarda para yerine geçmek gibi kamu gücü ayrıcalıkları bulunmaktadır.

Şartnameler, doğrudan doğruya idâre tarafından tek yanlı olarak düzenlenirler. Dolayısıyla, sözleşmeciler şartnamelerin hazırlanmasında idâre ile pazarlık yapma şansına sahip değildirler. Şartnameler iki türlü hüküm taşırlar. Bunlar, sözleşmenin yapılma sürecine ilişkin hükümler ve sözleşmenin uygulanmasına ilişkin hükümlerdir. Şartnamelerdeki sözleşmenin yapılması sürecine ilişkin hükümler, daima tek yanlı ve genel düzenleyici işlem niteliğindedir. İdâre bunlarda istediği zaman iyi niyet kuralları çerçevesinde istediği değişikliği yapabilirler. Şartnamelerdeki sözleşmenin uygulanmasına yönelik olan hükümler, sözleşmeler imzalanıncaya kadar düzenleyici işlem niteliğindedir, sözleşme imzalandıktan sonra ise akdî niteliğe bürünürler. Dolayısıyla sözleşmenin uygulanmasına yönelik şartname hükümlerini, sözleşme imzalandıktan sonra idâre tek taraşı olarak değiştiremez.

Kamu hizmetini sözleşmeyle yürüten özel hukuk kişisinin kullandığı hammadde veya diğer girdilerde, sözleşmenin karşı tarafı olan idâreden kaynaklanmayan aşırı derecedeki artış nedeniyle
hizmetin artık yürütülemez duruma gelmesinden dolayı, özel hukuk kişisinin uğradığı zararların belirli ölçüde idâre tarafından giderilmesini sağlayan ilkeye, öngörülemezlik (imprevision) ilkesi denmektedir.

Bu ilke veya kuramın uygulanabilmesi için, olağanüstü ve ayrık bir durumun olması, bunun önceden düşünülmesinin mümkün olmaması ve kamu hizmetini yürüten özel hukuk kişisinin gelirinde normal bir azalma değil, o faaliyeti sürdüremez hale gelmesi gerekir.

İdâre, bazı durumlarda imzaladığı sözleşmeleri tek yanlı olarak feshedebilir. Bu durumlar, sözleşmecinin kusuru nedeniyle fesih ve hizmet yararına fesihtir. İdâre, sözleşmecinin kusuru sebebiyle fesih yetkisini, kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleri dışında, hem özel hukuk sözleşmelerinde hem de idârî sözleşmelerinde kullanabilir. İdâre hizmet yararına fesih yetkisini ise, özel hukuk
sözleşmelerinde kullanamaz.

Tam yargı ve iptal davaları idari davalardır. Diğer şıklarda yer alan davalar özel hukuk davalarıdır.

Kamu hizmetinin dört önemli öğesi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, kamu hizmetini sunan (organik öğe), ikincisi kamu hizmetinin sunulduğu kişiler, üçüncüsü kamu yararı, dördüncüsü de kamu hizmetine yönelik faaliyetlerdir. Genellik ve tarafsızlık ilkesi ise kamu hizmetinin özelliklerindendir.

Kamu yararı, toplum için hayati bir değer ve önem taşıyan bazı faaliyetlerin kâr amacı gözetilmeksizin, idârece yürütülmek suretiyle toplumun bu hizmetlerden faydalandırılmasıdır. Kamu yararı, elle tutulan gözle görülen bir varlık olmadığı ve genel olarak idârî faaliyetlerin ortak amacı olduğu için, kamu hizmetinin manevi unsurunu oluşturmaktadır.

Kamu hizmetinin amacı, toplumun ortak bir ihtiyacının karşılanması olduğuna göre ve toplumun yapısı ile teknik imkânlar zamanla gelişip değiştiğine göre, kamu hizmeti de değişir. Bu durum kamu hizmetinin özelliklerinden olan değişkenlik-uyarlama ilkesi ile ifade edilir.

Bir kamu hizmetinin konu, amaç ve yönetim usulünün değiştirilmesi de kamu hizmetinin kurulması ve kaldırılmasında olduğu gibi kanunilik ilkesine tabidir.