İDARE HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 3

Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idâreleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleriyle mallarını TBMM adına denetleyen, sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlayan bir
kuruluş sayıştaydır.

GAP Bölge Kalkınma İdâresi Başkanlığı bölgesel bir kamu kurumudur

Merkezden yönetimin faydaları arasında kamu hizmetlerinin ülkeye eşit bir biçimde yayılmasının sağlanması yer almaktadır. Diğer yararlar, yerinden yönetim ilkesinin sağladığı yararlardır.

Tarihî, siyasal, sosyal ve ekonomik nedenler, tüm ülkelerde merkezden yönetim sisteminin uygulanmasını zorunlu hâle getirmiştir. Bu sakıncaları ortadan kaldırmak veya en aza indirmek ve merkezden yönetimi yumuşatmak için bir dizi önlemler geliştirilmiştir. Bu önlemlerin başında yetki genişliği uygulaması gelmektedir.

Kamu tüzel kişiliklerinin kaldırılması için kanunda açık bir hüküm yoksa aksine işlem ya da yetki ve usulde paralellik ilkesi uyarınca ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak idârî bir işlemle olabilir. İdârî işlemin yapılması sırasında izlenen şekil ve usul kurallarının o işlemin değiştirilmesi veya kaldırılması sırasında da izlenmesi ilkesi, usulde paralellik ilkesi olarak tanımlanır.

Hiyerarşik denetim yetkisi, hukuka uygunluğun yanında, yerindelik nedeniyle de kullanılabilir. Buna karşılık, vesâyet denetimi ancak ve ancak hukuksal açıdan yapılabilir. İdârî vesâyet denetiminin yerindelik açısından da yapılabilmesi için, ilgili yasanın bunu açıkça göstermesi gerekmektedir.

İdâre hukukunda devlet idâresi denince yasama, yürütme ve yargı erklerinin toplamı değil, sadece yürütme organı kastedilir. Devlet idâresine, merkezî idâre veya genel idâre de denmektedir.

Cumhurbaşkanlığına veya bakanlıklara görevlerinde yardımcı olmak, belli konularda görüş bildirmek, ya da denetimde bulunmak üzere, çeşitli idârî birimler kurulmuştur. Bunlar kural olarak merkez teşkilatının (başkent örgütünün icracı birimlerinin) hiyerarşisi içinde değillerdir. Ancak çoğu zaman bu kurala uyulmamaktadır. Bunların bazıları, sadece danışma/istişare işlevleriyle sınırlı kalmayıp aynı zamanda eşgüdüm sağlama, yargılama yapma ve icrai karar alma yetkilerine de sahiptirler. B şıkkı yanlıştır; çünkü bunların Cumhurbaşkanlığının hiyerarşisine tâbi olmamaları gerekir.

Mülkî idârenin taşra teşkilatının ikinci bölümü ilçe idâresidir. İlçeler de tıpkı iller gibi kanunla kurulurlar. Kaymakam, ilçede Cumhurbaşkanının idari yürütme vasıtasıdır İlçenin genel idaresinden kaymakam sorumludur.

İl özel idâresinin yasal temelleri, Fransa örnek alınarak, eyâlet sisteminden il sistemine geçişi sağlayan 1864 tarihli Vilayet Nizamnâmesi ile atılmıştır.

İdârî Kamu Kurumları; Kamu idârelerinin yerine getirmekle yükümlü olduğu görevleri, yani klasik kamu hizmet ve faaliyetlerini kendi bünyelerinden ayırıp tüzel kişiliğe kavuşturduğu teşkilat birimleridir. Vakıflar Genel Müdürlüğü de bu kategoride yer almaktadır.

Tamamlayııcılık ilkesi idare teşkilatına hakim olan ilkeler arasında yer almamaktadır.

Yerinden yönetim kavramı (adem-i merkeziyet) topluma sunulacak bazı hizmetlerin devlet kamu
tüzel kişiliğinin dışında kurulan kamu tüzel kişileri tarafından yürütülmesini ifade eder.

Soruda E seçeneği dışındaki seçeneklerde merkezi yönetimin sakıncaları ifade edilmiştir. E seçeneğinde ise "Yerinden yönetim ilkesine göre kurulan idârelerin büyük bir bölümü mâlî sıkıntı çekmektedirler." ifadesiyle yerinden yönetim ilkesinin sakıncası belirtilmiştir.

İdârî işlemin yapılması sırasında izlenen şekil ve usul kurallarının o işlemin değiştirilmesi veya kaldırılması sırasında da izlenmesi ilkesine usulde paralellik ilkesi adı verilmektedir.

Aynı tüzel kişilik içerisindeki birimler ve merkezi idârenin başkent ve taşra örgütleri arasında kurulan sıralı hukuki bağa hiyerarşi adı verilmektedir.

Başkentteki icracı birimler; Cumhurbaşkanlığı ve bakanlıklardır.

Anayasanın 101. maddesine göre Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir. 45 yaşını doldurmak Cumhurbaşkanı seçilebilme yeterlilikleri arasında yer almaz.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idârenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.

İdare üzerinde dış denetim yetkisine sahip olan Anayasa ile öngörülmüş mali denetim organı Sayıştay'dır.