İDARE HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 10

Bir malın kamusal mal olup olmadığı konusunda yasalarda açık bir hüküm yoksa şu iki koşulun birlikte gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılmalıdır . Bu koşullar organik koşul ve maddî koşuldur.

Organik koşula göre bir malın kamusal mal sayılabilmesi için bir kamu tüzel
kişisine ait olması gerekir. Ancak, bazı özel kişilere ait mallar kamu hizmetlerinde kullanılabilmektedir.
Örneğin, özel halk otobüsleri böyledir. Bu tür malların da kamusal mallarınkine benzer düzenlemelere
konu edilmesini belirtmek için “virtüel kamu malı” terimi kullanılmaktadır (. Maddî koşula göre ise söz konusu malın kamunun ortak kullanımına ve yararlanmasına ya da bir kamu hizmetine özgülenmiş (tahsis edilmiş) olması gerekir. Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

Orta malları (halkın kullanımına ayrılan mallar), herkesin veya halkın bir kısmının doğrudan kullanımına veya yararlanmasına özgülenmiş olan mallardır. Örneğin, yollar, parklar, meydanlar, herkesin; meralar ise halkın bir kısmının yararlanmasına özgülenmişlerdir. Çeşitli yasalarda “menfaati umuma ait mallar” olarak adlandırılan mallar da orta mallarıdır. Bu tür mallara, ‘’umumun istifâdesine arz edilmiş mallar’’ denmektedir. Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

Kamusal mal niteliğini kazanmaları ve kaybetmeleri hukuki işlemle ve o hukuki işlemin uygulanmasıyla ortaya çıkan kamusal mallara, “yapay kamusal mallar” denmektedir. Bunlara örnek olarak; yollar, hava ve deniz limanları, otoparklar, demir yolları, mezarlıklar, hâller ve pazar yerleri sayılabilir. Dolaysısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

Kamusal mallar, gerek niteliklerinden, gerekse bunlara uygulanan hukuk dalından kaynaklanan bazı özelliklere sahiptir .
Bu özellikler şunlardır: 1) Kamusal mallar kamulaştırılamazlar.

2) Kamusal mallar satılamazlar, ancak, bu nitelikleri kaldırıldıktan sonra satılabilir.

3)Kamusal mallar üzerinde devir, ferağ (vazgeçme)
ve ipotek gibi medenî hukuk işlemleri yapılamaz.

4) Kamusal mallar haciz edilemez. Bunun istisnası 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü
Hakkında Kanunun 70. maddesinin hükmüdür.

5)Kamusal mallar, kural olarak vergi ve benzeri mâlî
yükümlülüklere konu olamazlar.

6) Kamusal malların korunması için özel kurallar konulmuştur.

7)Kamusal malların hepsinin tapu kütüğüne yazılması
gerekmez.

8) Kamusal mallar, kazandırıcı zaman aşımı yoluyla özel kişiler tarafından iktisap edilemezler

Dolayısısyla doğru yanıt A seçeneğidir.

Kahvehane önüne masa ve sandalye koymak, kaldırım üzerine gazete veya ekmek satış kulübesi koymak, kamusal malın fiziki yapısında değişiklik
yapmayan özel yararlanma örnekleridir. Buna karşılık, kaldırım altına kanalizasyon bağlantısı için boru döşemek, kamusal malın fiziksel yapısında
değişiklik yapan özel yararlanma örneğidir.
Mezarlıkta yer tahsisi, hâlde ve pazarda yer tahsisi; tahsis amacına uygun özel yararlanma usulüdür. Buna karşılık, kaldırımda veya tren garında gazete satış büfesi, tahsis amacına uygun olmayan, fakat tahsis amacıyla bağdaşabilir özel yararlanma usulleridir.

Kişilerin kullanmasına özgülenmiş kamusal
mallardan genel yararlanma” dendiğinde kamusal
mallardan özgülenme amacına uygun olarak, herkesin eşit ve serbestçe yararlanabilmesi anlaşılır. Örneğin otoyollardan, boğaz köprülerinden ve körfez köprülerinden geçiş nedeniyle alınan paralar böyledir. Dolayısısyla doğru yanıt A seçeneğidir.

İdârenin özel mallarının ortak özellikleri şunlardır:

1) İdârenin özel malları, kural olarak özel hukuk kurullarına tâbidir.

2) İdâre, özel mallarını, satın alma, miras, bağış gibi özel hukuk hükümlerine göre elde eder.

3) İdârenin özel malları dolayısıyla çıkan uyuşmazlıklar, kural olarak adlî yargının görev alanına girer.

4) Özel mallara da bazı durumlarda, kamu hukuku kuralları uygulanır.

Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

İdârenin sahip olduğu kamusal alacakların en önemlileri; vergi, para cezası, resim, harç, bedel, ruhsatiye, şerefiye ve kamu kredileridir. Dolayısıyla E seçeneği doğru seçenektir.

Belediyelerin yerine getirdiği yol, köprü, park, yeşillendirme gibi bayındırlık kamu hizmetleri nedeniyle, taşınmaz mülklerinin değeri artan
ya da arttığı varsayılan çevre halkından, bu hizmetlerin bir bölümüne katılımlarını sağlamak amacıyla alınan paraya şerefiye denir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Kamulaştırmanın özellikleri şunlardır:

1) Kamulaştırma, bireylerin veya özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde olan taşınmazların, kaynakların veya irtifakların üzerinde yapılabilir.

2) Kamulaştırma işlemini yapmaya, devlet veya Kamulaştırma
Kanununda sayılan kamu tüzel kişilerinin yetkili
organları ya da mercileri yetkilidir.

3) Kamulaştırma karşılığı olarak taşınmazın gerçek değeri ödenir.
4) Kamulaştırma bedeli ile “artırım bedeli” kural olarak peşin ve nakden ödenir. 

5) Kamulaştırma, hem idârî yönü, hem de adlî yönü olan bir işlemdir.

Doğru yanıt A seçeneğidir

Geçici işgal, bir bayındırlık hizmetinin görülmesi esnasında ihtiyaç duyulan taş, kum ve benzeri maddeleri çıkarabilmek ve hazırlayabilmek ya da
bazı eşyaları depolayabilmek için özel mülkiyette bulunan bir taşınmaza, idâre tarafından geçici olarak el konulmasıdır. Geçici işgal, ancak boş arazi parçaları üzerinde olur, üzerinde konut ve eklentileri olan, bağ bahçe ve tarlalar geçici işgale konu olamazlar. Geçici işgalden kaynaklanan zararlar ve bunun karşılığında verilecek tazminatların belirlenmesinde, taraflar anlaşamazlarsa bilirkişiden yararlanılır. Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

Suç konusu olmamakla birlikte, zoralım konusu eşyanın zoralımına sulh
ceza hakimliği duruşmasız olarak karar verir. Bu karara karşı, ilgililer itiraz edebilirler. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Kamu Malları (Kamusal Mallar): Kamulaştırılamama, haczedilememe gibi bazı ayrıcalıklardan yararlanan özel statü-ye tabi Devlet veya kamu tüzel kişilerine ait mallardır.

Orta malları (halkın kullanımına ayrılan mallar), herkesin veya halkın bir kısmının doğrudan kullanı-mına veya yararlanmasına özgülenmiş olan mallardır. Örneğin, yollar, parklar, meydanlar, herkesin; mera-lar ise halkın bir kısmının yararlanmasına özgülenmişlerdir. Çeşitli yasalarda “menfaati umuma ait mallar” olarak adlandırılan mallar da orta mallarıdır. Bu tür mallara, ‘’umumun istifâdesine arz edilmiş mallar’’ denmektedir (Atay, 2006, s.608). Bu tür mallar, kamu hizmetlerinin yürütülmesinde veya üretilmesinde doğrudan kullanılmazlar.

Kamusal mal niteliğini kazanmala-rı ve kaybetmeleri hukuki işlemle ve o hukuki işlemin uygulanmasıyla ortaya çıkan kamusal mallara, “yapay kamusal mallar” denmektedir (Giritli-Bilgen-Akgüner, 2001, s.651). Bunlara örnek olarak; yollar, hava ve deniz limanları, otoparklar, demir yolları, mezarlıklar, hâller ve pazar yerleri sayılabilir.

Kamusal mal niteliğini kazanmala-rı ve kaybetmeleri hukuki işlemle ve o hukuki işlemin uygulanmasıyla ortaya çıkan kamusal mallara, “yapay kamusal mallar” denmektedir (Giritli-Bilgen-Akgüner, 2001, s.651). Bunlara örnek olarak; yollar, hava ve deniz limanları, otoparklar, demir yolları, mezarlıklar, hâller ve pazar yerleri sayılabilir.

Sahipsiz mallar, doğrudan doğ-ruya herkesin ortak yararlanmasına doğal nitelikleri gereği açık olan mallardır. Bu tür mallar, kural olarak özelhukuk anlamında bir sahibi bulun-mayan taşınmaz mallardır (Bilgen, 1995, s.13). Örneğin, denizler, kıyılar, göller, taşlıklar, tepeler, batak-lıklar, çalılıklar, v.s. sahipsiz mallardır.

Tahsis (Özgüleme)
Devletin özel mülkiyetindeki bir malın, orta malı veya hizmet malı hâline getiril-mesi ya da bir kamusal malın, bir kamusal mal kümesinden diğerine geçirilmesi işle-midir.

Bedel İlkesi
Kamusal mallardan özel yararlanma karşı-lığı olarak bir bedel alınır. Bedel, bir ücret niteliğinde değil, vergi veya harç niteliğin-dedir.

İrtifak Hakkı
Bir taşınmaz sahibinin, bir kimseye taşın-mazı üzerinde faydalanma veya kullanma şeklinde, bir şeyi yapmama veya kullanma-yı taahhüt eden bir ayni hak kurmasıdır.

Vergi, “kamu ihtiyaçlarını karşılamak için, ya-saların verdiği yetki çerçevesinde devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin, bireylerin malvarlığı üzerinden siyâsal zorlama ile ve karşılıksız olarak mâlî güçlerine göre aldığı pay” biçiminde tanımlanmak-tadır (Altundağ, 2003, s.225).