İDARE HUKUKU

İdarenin özel hukuka tabi faaliyetlerinden kaynaklanan sorumluluğu, özel hukuk hükümlerine tabidir.

Hizmet kusuru esnektir, değişen durumlara göre tespit edilir.

İdarî işlemin hukuka aykırı olduğu her durumda idarenin sorumluluğu gündeme gelmez. Sorumluluğun varlığını tespit için, işlem yapılmadan önceki durumla, işlem iptal edildikten sonraki durum arasında, işlemin muhatabı açısından bir fark yoksa, yani hukuka aykırılık ilgilinin durumunu etkilememişse, idarenin sorumluluğu söz konusu olmaz.

İdare hukukunda kusur, basit kusur ve ağır kusur olarak derecelendirilir.

Özel hukukta kusursuz sorumluluk halleri, kanunda tek tek sayılarak düzenlenmiştir. Ancak idare hukukunda kusursuz sorumluluk kanunla değil, içtihatla düzenlenmiştir.

İdarenin, bünyesinde belli bir tehlike taşıyan faaliyetler sebebiyle oluşan zararlardan sorumlu olmasına risk ilkesi nedeniye sorumluluk denir.

Bünyesinde tehlike barındıran bir işte çalışan kişinin yakınının uğradığı zararlar bakımından da kusursuz sorumluluk kabul edilmektedir.

İdarenin davranışı sonucu meydana gelen ve tazmin edilmesi gereken zarar maddî olabileceği gibi manevî bir zarar da olabilir.

Kamu görevlisinin görevini yerine getirmesi idarenin sorumluluğunu etkileyen hallerden biri değildir.

Zarar görenin yakınları da tazminat talep edebilir.

İdarenin faaliyetlerinden meydana gelen bu zararlar, kişilerin malvarlığına yönelik olabileceği gibi, kişilik varlığına ilişkin de olabilir. Bu nedenle I doğru bilgi içerir.

İdarenin davranışından zarar görenler, kamu hizmetinden yararlananlar olabileceği gibi, kamu hizmetinin sunumuna katılanlar yanında, hizmetten bağımsız olarak üçüncü kişiler de olabilir. Bu nedenle II yanlış bilgi içerir.

Geniş anlamda idarî sorumluluk: Devletin, yürütme/idare yanında, yasama ve yargı organlarının faaliyetleri sebebiyle malî sorumluluğunu da kapsamaktadır.  Bu nedenle III yanlış bilgi içerir.

İdare hukukunda kusur, “basit kusur“ ve “ağır kusur“ şeklinde derecelendirilerek, bazı hallerde idarenin sorumlu tutulabilmesi için kusurun belli bir dereceye kadar ağır olması aranmaktadır. İdarenin bazı faaliyetleri bakımından sorumlu tutulması için ağır kusur aranmasının nedeni, söz konusu “faaliyetin yürütülmesindeki zorluklar “olarak açıklanmaktadır (Chapus, age., C.I, s.1278). Yangına müdahale, kurtarma faaliyeti gibi zorluklar içeren faaliyetlerde, idarenin sorumluluğu için basit kusurun aranmasının idareyi çekingenliğe itebileceği ifade edilmektedir (Chapus, age., C.I, s.1278). Bu bağlamda örneğin kolluk eylemlerinde, cezaevi idaresine ilişkin faaliyetlerinde, adalet hizmetlerinin sunumunda, idarenin sorumlu tutulabilmesi için ağır kusur aranmaktadır (Chapus, C.I, s.1287 vd.; Forges, age., s.29 vd.).

Kusursuz sorumluluk idarî yargı içtihatları ile kabul edilmiş orijinal bir sorumluluk halidir. Bu nedenle II de verilen bilgi yanlıştır. 

Kusursuz sorumluluk halinde kusur aranmadığından, idarenin kusursuzluğunu ileri sürerek sorumluluktan kurtulması da söz konusu değildir. Bu bakımdan kusursuz sorumluluk, tam hukukî sorumluluk olarak nitelendirilmektedir. Bu nedenle III de verilen bilgi yanlıştır. 

I ve IV de verilen bilgiler doğrudur.

Hizmet kusuru, “yürütülen görevden ayrılamayan kusurlar” şeklinde tanımlanmaktadır (Chapus, C.I, s.1358). Kamu görevlilerince işlenen kusur, hizmetten ayrılmaz nitelikte yani hizmet kusuru” niteliğinde ise, kamu görevlisi değil kamu tüzel kişisi sorumlu tutulur. Diğer seçenekler kişisel kusur halleridir. Kişisel kusurun varlığı halinde de kamu görevlisi doğrudan sorumlu tutulacaktır ve davalar adlî yargıda görülecektir.

Mücbir sebep varsa, idarenin hem kusura dayanan sorumluluğu hem de kusursuz sorumluluğu ortadan kalkar.

Beklenilmeyen hâl niteliğinde ise, idarenin kusura dayanan sorumluluğunu kaldırır, ancak kusursuz sorumluluğu devam eder.

Zarar görenin davranışı, zarar tamamıyla zarar görenin davranışından meydana gelmiş ise, idarenin hem kusura dayanan hem de kusursuz sorumluluğu ortadan kalkar.

Üçüncü kişinin davranışı, idarenin kusursuz sorumluluğuna bir etki yapmaz, yani idarenin kusursuz sorumluluğu devam eder.

İdarenin sorumluluğunu etkileyen hallerden sonuncusu, zararın, idare ve zarar gören dışında, “üçüncü kişinin davranışından” kaynaklanması halidir (Onar, age., C.III, s.1721; Chapus, age., C.I, s.1223; Forges, age., s.286). Burada söz konusu edilen üçüncü kişi kavramı, zararla ilgisi bulunan faaliyeti yürüten idare ile hiçbir hukukî ilişkisi olmayan, idare ile arasında sözleşmeye dayanan yahut statüsel (atama gibi) bir bağlantısı bulunmayan gerçek kişileri, özel hukuk veya kamu tüzel kişilerini ifade etmektedir (Atay, age., s.762).

Zarar gören kişinin, gördüğü zararlar karşılığında maddî ve manevî tazminat talep edebileceği bilinen bir husustur. Zarar gören dışında, zarar görenin yakınlarının da tazminat talep edebileceği kabul edilmektedir.

İdarenin faaliyetlerinden meydana gelen zararın tazminine ilişkin temel ilkeleri de şunlardır: Nakden Tazmin İlkesi, Taleple Bağlılık İlkesi, Denkleştirme İlkesi, Sorumluluk Nispetince Tazmin İlkesi, Tam Tazmin İlkesi. Tasarruf ilkesi ise medeni yargılamaya ilişkin ilkelerdendir.

kural olarak zararın meydana geldiği tarih esas alınmaktadır

Mücbir sebep, davalı idarenin yürüttüğü faaliyetin dışında cereyan eden, önceden öngörülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan nitelikteki olaydır.  Doğal afetler dediğimiz deprem, fırtına, heyelan, yıldırım düşmesi, sel, aşırı kar yağışı, çığ düşmesi, dondurucu soğuklar gibi haller, yine savaş, devrim gibi haller mücbir sebep teşkil
eder ve idarenin sorumluluğunun ortadan kalkmasına neden olur.