İDARE HUKUKU - Deneme Sınavı - 8

Tahsis, genellikle tek taraflı bir idarî işlem şeklinde olmakla birlikte, kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yönetmelik, hatta idarî sözleşme ile de gerçekleşebileceği kabul edilmektedir. Malın oluşumu ve niteliğine göre tahsis işlemi de farklılık taşımaktadır. Doğru cevap C'dir.

Kamu mallarının sınırları, tek taraflı işlemle idare tarafından belirlenir. Kamu malları, haciz, ipotek gibi özel hukuk işlemlerine konu olamaz. Ancak idare, kamu mallarını bağışlama veya ücretsiz devretme yetkisine sahip değildir. Dolayısıyla I ve III no'lu önermeler doğru niteliktedir. Doğru cevap D'dir.

Kamunun (halkın) doğrudan kullanımına ya da yararlanmasına sunulan mallara orta malları denir. Yollar, meydanlar, köprüler, tüneller, pazar ve panayır yerleri orta mallarının örneklerini oluşturur. Diğer şıklarda yer alan mallar ise, hizmet mallarının örneğini oluşturmaktadır. Doğru cevap E'dir.

kamusal mallar kural olarak kamu hukuku (idare hukuku) hükümlerine tabidirler. Bu nedenle de özel hukuk işlemlerine konu olamazlar. Konu olamayacağı özel hukuk işlemlerinden bazıları şunlardır: (a) Kamusal mallar üzerinde sınırlı aynî hak kurulamaz. (b) Kamusal mallar kira gibi özel hukuk sözleşmelerine konu olamaz. (c) Kamusal mallar haczedilemez. (d) Kamusal malların tapu siciline tescili gerekmez. Doğru cevap C'dir.

Orta mallarından yararlanma: Yollar, köprüler, tüneller, kaldırımlar, meydanlar, parklar, bahçeler, mesire yerleri gibi orta mallarından genel ve ortak (anonim) olarak yararlanılır Ortak ve genel yararlanma, önceden izin alınmaksızın, eşit şartlarda ve kural olarak bedel ödemeksizin kamusal mallardan yararlanmayı ifade etmektedir. Genel ve ortak yararlanmanın temel ilkelerini şu şekilde sıralamak mümkündür: (1) Ortak kullanımda serbestlik ilkesi geçerlidir. (2) Ortak kullanımda eşitlik ilkesi geçerlidir. (3) Ortak kullanım kural olarak ücretsizdir. (4) Ortak kullanım süreklilik arz eder. Doğru cevap A'dır.

Kamulaştırma bedelinin trampa yoluyla ödenmesi, mâlikin kabulüne bağlıdır. Mâlik kabul etmez ise, para ile ödeme yapılmak zorundadır. Doğru cevap E'dir.

Devletin, olağanüstü hallerde (olağanüstü hal, savaş ve seferberlik gibi) vatandaşlar için getirebileceği para, taşınır mal ve çalışma yükümlülüklerine hukukta “istimval” adı verilmektedir.

Kamunun (halkın) doğrudan kullanımına ya da yararlanmasına sunulan mallara orta malları denir. Yollar, meydanlar, köprüler orta mallarının örneklerini oluşturur. Orta malları, kamusal mal niteliklerini (orta malı olmaları) tahsis işlemi ile kazanırlar.

İdarenin mülkiyetinde olan bir malın, kamunun doğrudan kullanılmasına sunulması, bir hizmete özgülenmesi veya hizmet malı haline getirilmesi, tahsis işlemini oluşturmaktadır.

Tabii olarak oluşmayıp, insan müdahalesi ile oluşan mallar, sun’i kamusal mallardır. Mesela bir idarenin hizmet binası, yol, köprü, hastane binası, kışla binası, adlîye binası, park, kaldırım, meydan gibi kamusal mallar, kendiliğinden değil, insan müdahalesi ile oluştuklarından sun’i (yapay) kamusal mal sınıfında yer alırlar. Bunların kamusal mal niteliğini kazanması tahsis işlemi (kamunun kullanımına ya da bir kamu hizmetine tahsis) olduğundan, kamusal mal olmaktan çıkmaları da tahsis işleminin ilgası (kaldırılması) ile gerçekleşir.

Kamusal malların devir ve ferağ edilmezliği ilkesi gereğince, malın kamusal mal statüsü devam ettiği sürece satım, takas gibi işlemlere konu olamaz.

Özel hukukta, başkasının taşınmazını belli bir süre nizasız ve fasılasız kullanan kişinin, o malı iktisap edeceği kabul edilmektedir. Kamusal mallar, bu şekilde zaman aşımı ile özel hukuk kişilerince iktisap edilemez, yani üzerinde mülkiyet hakkı tesis edilemez.

Bu nedenlerle (I) ve (II) yanlıştır.

Ortak yararlanmalarda, ücretsiz olarak yararlanmak esastır.

Kamu mallarından yararlanma hakları, idarenin kamusal malların tahsisini belirleme ve değiştirme yetkisini kısıtlayamaz.

Bu nedenlerle (II) ve (III) yanlıştır.

Özel (kural) yararlanma: Bir kamusal malın, bir kişinin doğrudan ve özel kullanımına tahsis edilmesidir. Tahsisin gerçekleşmesi, özel yararlanmaya bağlıdır. Başka bir deyişle, tahsis mutlaka özel yararlanmayı gerekir. Özel yararlanma, bir istisna değil, kuraldır. Mesela mezarlığa bir kişinin defnedilmesi, otobüs terminalinde, otobüs şirketlerine bilet satış yerleri verilmesi, hallerde kabzımallara yer verilmesi özel yararlanma biçimidir.

Bu tür yararlanma belli bir süreye tabidir. Yararlanmanın süresi, ruhsat işleminde ya da sözleşmede belirtilir. Süre sona erdiğinde tekrar uzatılması mümkündür. Mesela okul binalarındaki kantinler, genellikle bir-üç yıl süreyle özel hukuk kişilerine verilmektedir. Bu nedenle (II) yanlıştır.

Anayasanın 46. ve Kamulaştırma Kanunu’nun 3. maddesi hükmü gereğince, kamulaştırma bedelinin herhangi bir sebeple zamanında ödenememesi halinde, yine kamulaştırma bedelinin taksitle ödenmesi durumunda, hak sahibine devlet alacakları için öngörülen en yüksek faiz oranları uygulanarak ödeme yapılmak zorunluluğu vardır.

Anayasanın 46. maddesi ve Kamulaştırma Kanunu’na göre idarî aşamalar, sırasıyla şu şekilde gerçekleşir:

a) Kamulaştırma bedeli için yeterli ödeneğin temin edilmesi

b) Kamu yararı kararının alınması

c) Kamulaştırılacak taşınmazın belirlenmesi

d) Kamulaştırma kararının alınması ve tapu siciline şerh verilmesi

e) Kamulaştırma bedelinin tespiti

f) Satın alma usulünün denenmesi

İmar mevzuatına göre, idare ifraz (parselasyon) işlemlerinde ortaklık payı adı altında, %40 oranına kadar özel mülkiyetteki taşınmazları kamu malı haline getirebilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Devletin, olağanüstü hallerde (olağanüstü hal, savaş ve seferberlik gibi) vatandaşlar için getirebileceği para, taşınır mal ve çalışma yükümlülüklerine hukukta “istimval” adı verilmektedir. Doğru cevap A'dır.

İstimval kararının yargısal denetimi idarî yargıda, bedel uyuşmazlıkları ise adlî yargıda görülür. Doğru cevap E'dir.

Kamunun (halkın) doğrudan kullanımına ya da yararlanmasına sunulan mallara orta malları denir. Yollar, meydanlar, köprüler orta mallarının örneklerini oluşturur. Doğru cevap C'dir.