İDARE HUKUKU - Deneme Sınavı - 10

İdare hukuku kamu yararı ile bireyin hak ve hürriyetlerini bağdaştırıp bunların birlikte karşılanmasını amaçlayan kamu hukukunun bir dalıdır. Doğru cevap D'dir.

Yabancı hukuk ve uygulamalardan kaynaklanan etkilemelerin soyutlanması yaptığı varsayılırsa, idare hukuku geniş bir ölçekte milli, hatta mahalli bir hukuk dalıdır. Doğru cevap C'dir.

İdare hukukunda kamu yararı özel yararlara üstün tutulduğu için, idarenin yaptığı tek taraflı ve icrailik özelliklerini taşıyan işlemlerinde de görüldüğü üzere idare özel hukuk kurallarının aksine, idare edilenlere karşı üstün durumdadır. İdare edilenlerle ve idare arasında, özel hukukta görülen eşitlik ilkesi geçerli değildir. Doğru cevap A'dır.

Hukukun kaynaklarının yazılı olması esastır. Örneğin kanun, CK, yönetmelik, genelge vs. bu anlamda yazılı hukuk kaynaklarıdır. Doğru cevap B'dir.

Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü başlığını taşıyan 11. maddesine göre: “Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.” Doğru cevap E'dir.

Hukuk kuralları toplumlarda adalet ve hakkaniyet gereğince oluşturulan nesnel normatif düzenlemeler olmalıdır. Bunlar uygulandığı toplumun ihtiyaçları, sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasal yapısı ve geçmişi ile yakından ilgili olmakla birlikte; bazı ilke ve kuralları artık her yerde ve her sistemde tartışmasız kabul görmektedir. İşte bu tür ilke ve kurallara genel olarak “hukukun evrensel ilkeleri” denilir. Doğru cevap C'dir.

Yönetmelik (=Talimatname) Uygulamada en sık görülen ve idarelerin genellikle kullandıkları Anayasada da öngörülen geleneksel düzenleyici işlem türüdür. Doğru cevap B'dir.

İdare hukukunda yazılı kaynakların yanında uygulamalara yön gösterici mahiyette yardımcı kaynaklar da mevcuttur. Bunlardan ilki yargı içtihatlarıdır.  İkinci yardımcı kaynak örf adet hukukunun idare hukukundaki yansıması olan idari teamüllerdir. Sonuncusu Öğreti (=doktrin), idare hukukunun tedvin edilmemiş, dağınık bir hukuk dalı olması dolayısıyla karşılaşılan hukuki sorunların tahlili ve çözümlenmesinde yardımcı nitelikteki kaynaklardandır. Doğru cevap D'dir.

Merkezi idare ile ülke çapında bir örgüte sahip hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşlarının başkent ve taşra örgütlenmesi, yerel yönetimlerin çeşitli birimleri ve aynı tüzel kişilik içindeki birimler arasında kademeli şekilde astlık-üstlük ilişkisi oluşturacak hukuki bağa “hiyerarşi (silsile-i meratip)” denilir. Doğru cevap E'dir.

Yetki genişliği ilkesi merkeziyetçiliği yumuşatma ve esneklik sağlama ve merkeziyetçiliğin uygulanması halinde ortaya çıkan uyumsuzluk ve sakıncaları asgari seviyeye indirmeyi amaçlar. Doğru cevap B'dir.

Anayasanın 87. maddesine göre; “Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası anlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen

İdare Hukukunun Özellikleri
İdare hukuku kapsamındaki işlem ve eylemlerde kamu yararı egemendir. İdare hukuku kamu hukukunun bir dalıdır ve bir statü hukukudur. İdarenin yetki ve görevleri önceden belirlenmiş kurallar çerçevesinde yürütülür. İdarenin tutum, davranış ve işlemlerinin idare edilenler açısından nesnel, adil ve güven sağlayıcı özellikte olması hukuk devleti ilkesinin bir gereğidir. İdare hukuku, kamu yararı ile bireyin hak ve hürriyetlerini bağdaştırıp bunların birlikte karşılanmasını amaçlayan kamu hukukunun bir dalıdır. İdare hukukunda kamu yararı kavramının etkinliği, idare hukukundaki durumların kuralsallığı ve tek yanlılığını ortaya koymaktadır.

İdare Hukuku Millidir. Yabancı hukuk ve uygulamalardan kaynaklanan etkilemelerin soyutlanması yaptığı varsayılırsa, idare hukuku geniş bir ölçekte milli, hatta mahalli bir hukuk dalıdır. İçeriği ve eğilimi itibariyle evrensel olma özelliği taşıyan özel hukukun aksine idare hukuku yöneldiği topluluğun geleneklerinin ve gerçeklerinin ve hatta söz konusu topluluğun tarihi ve kurumlarının izlerini taşır. Bu nedenle idare hukuku sadece normların bir ürünü değildir. Bu bağlamda olmak üzere Avrupa Birliği’nin ortaya çıkmasıyla birlikte idare hukukunun supranasyonal (=uluslarüstü) bir hüviyet kazanmaya başladığını söylemek de gerekir.

İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI
Genel Olarak
Genel anlamda kaynak bir şeyin, özellikle de suyun çıktığı noktayı göstermek için kullanılır. Hukuki anlamda kaynak her hukuk dalı açısından önemli olup kuralların menşeini, doğuşunu ve oluşumunu açıklar. Bu anlamda örf ve adet kuralları toplum içerisinde kendiliğinden oluşur, kamusal otoriteler yazılı kuralları hazırlar, metin haline getirip kabul ederek uygulanmasını sağlamak amacıyla empoze
ederler ve yargıçlar da içtihat oluştururlar. Hukukun maddi kaynağı toplumdaki inançlar ve bunların uygulamaya yansıtılmasıdır. Söz konusu kaynak, köklerini tarih, din, sosyolojik veriler, siyaset felsefesi gibi hukuk dışı noktalarda bulur.

Hukuk kuralları arasında sıralamada kuralların maddi anlamdaki kaynağı açısından halkın temsilcilerinin belirledikleri kurallar bu sıralamada kuralların en üstündedir. Bu anlamada normlar hiyerarşisinde en üstte en geniş anlamında kanun yer alır. Niteliği itibariyle bir kanun olan anayasa diğer kanunların üzerinde yer alır. Nitekim Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü başlığını taşıyan 11. maddesine göre: “Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.”

İdare hukukunun kaynakları başta anayasa olmak üzere kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi gibi bir kısmı düzenlediği alanlar itibariyle uyulması zorunludur. Bu tür kaynağa bağlayıcı kaynak denir. İdare hukukunun kaynaklarının bir kısmı da hukuki çözümlerin oluşturulmasında aydınlatıcı, yol gösterici, yönlendirici ve yardım edici bir işlevi yüklenmiştir. Bu tür kaynaklara da yardımcı kaynaklar denir. Yargı kararları =(içtihat) ve öğreti bu anlamda yardımcı kaynaktır.

İdarenin öteden beri uyguladığı istikrar kazanmış uygulamaları idari sorunların
çözümlenmesinde yardımcı olur. İdari teamüller bireyler açısından hukuki güvenliği sağladıkları için önemlidir. Mevzuata aykırı idari teamüllere dayanılarak sorun çözümlenemez. Mevzuatta yapılan değişikliklerin idari teamüllere uymadığı gerekçesinden hareketle, idari teamüllerin uygulanması sağlanamaz.
Öğreti (=doktrin), idare hukukunun tedvin edilmemiş, dağınık bir hukuk dalı olması dolayısıyla karşılaşılan hukuki sorunların tahlili ve çözüm-lenmesinde yardımcı nitelikteki kaynaklardandır.

Hiyerarşi yetkisi, üstlere astların mesleki kariyerinde atama, ilerleme, yer değiştirme, ödüllendirme ve disiplin hukuku anlamında cezalandırma yetkisini de kapsar. Bu yetki, doğal olarak aynı zamanda astın işlemlerinin hukukilik ve yerindelik açılarından değerlendirebilmeyi de içerir.

Yerinden yönetimlerin belli başlı sakıncaları aşağıdakiler gibidir:
• Merkezi idarenin denetimi dışında kalma uygulamasının aşırıya kaçması halinde zamana ve bölgeye bağlı olarak yürütülen kamu hizmetinin kalite ve etkinliğinde farklılıklar doğabilir. Bu anlamda bölgeler arasında gelişmişlik düzeyi anlamındaki olumsuzluklar artarak devam eder. Böyle bir varsayım halinde bölgeler arasında göç ve göçe bağlı sorunlar artar ve kronikleşir.
• Mahalli anlamda tanınan özerkliğin uygulamada kötüye kullanılarak kamu düzenini tehdit etme, ayrımcılık ve bölücülüğe sebebiyet vermesi de mümkündür. Bir başka söyleyişle yerinden yönetim ilkesinin aşırı nitelikte uygulanması tekçi devlet yapısında ülke birliği açısından tehdit ve tehlikeye dönüşmesi mümkündür.
• Yerinden yönetim de, merkezi yönetimin maruz kaldığı politize olma tehdidi altındadır.
• Hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları klasik idari hizmetlerin dışında kalan ve yeni kabul edilen hizmetlerin yürütülmesinde değişen ve gelişen şartlara rahatlıkla uyum sağlamayı gerçekleştirebilir. Bu tür kuruluşların özerklikleri istihdam edecekleri personelin uzmanlaşmış personel niteliğine ulaşmasına imkân tanıyabilir.