İhtiyati Haciz ve İflas

İhtiyati haciz, alacaklının muaccel olan bir para alacağının zamanında ödenmesini güvence altına almak amacıyla ve mahkeme kararı ile borçlunun mallarına önceden geçici olarak el konulmasıdır.

Alacak bir para alacağı olmalıdır. Ayrıca alacağın rehinle teminat altına alınmamış olması gerekir. Alacak rehinle teminat altına alınmışsa ihtiyati haciz talep edilmesi mümkün değildir. Çünkü rehin varsa kural olarak önce rehine başvuru zorunludur. 

Mahkemeden ihtiyati haciz kararı alan alacaklı, borçlunun mallarına ihtiyati haciz konulması için icra dairesine başvurmalıdır.

Alacaklı, İhtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde, icra dairesine başvurarak İhtiyati haciz kararının yerine getirilmesini istemek zorundadır. Aksi hâlde İhtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar.

Borçlu kendisi dinlenmeden verilen ihtiyati haciz kararlarında, kararı veren mahkemenin yetkisine, ihtiyati haczin dayandığı sebeplere ve teminata karşı itiraz edebilir.

Borçlu, kendisinin de bulunduğu ihtiyati hacizlerde tüm itirazlarını haczin uygulanmasından, haciz sırasında hazır bulunmadığı durumlarda ise haciz tutanağının kendisine tebliği tarihinden itibaren 7 gün içinde, ihtiyat haciz kararını veren mahkemede itiraz etmelidir. 

İhtiyati haciz talep eden alacaklı, dava açılmadan veya icra takibine başlanmadan önce bu yola başvurmuşsa haczin uygulanmasından, haciz yokluğunda yapılmışsa haciz evrakının kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde icra takibi başlatmalı veya dava açmalıdır. Aksi halde ihtiyati haciz kendiliğinden hükümsüz hale gelir. İhtiyati haczi tamamlayan merasime ilişkin süreler hak düşürücü nitelikte olduğu için ihtiyati haciz kendiliğinden hükümsüz hale gelir, mahkemeden ayrı bir karar alınmasına gerek yoktur. 

Borçlu tarafından haksız ihtiyati haciz nedeniyle tazminat davası açılabilmesi için; ihtiyati haciz kararının uygulanması, ihtiyati haczin haksız olması, borçlu veya üçüncü kişilerin zarar görmüş olması, zarar ile haksız ihtiyati haciz arasında uygun illiyet bağı bulunması gerekir .

1. İcra hukuku ile iflas hukuku arasındaki en temel farklılık, icra takibi tüm borçlulara karşı başlatılabilen bir yoldur, iflas yolu ile takip ise kural olarak ancak tacirler ve tacir gibi sorumlu olanlara karşı başlatılabilecek bir takip yoludur.
2. Kural olarak herkese karşı icra takibi başlatılabilirken herkese karşı iflas takibi başlatılamaz.
3. İcra hukukunda borçlunun bir ya da birkaç alacaklısı alacak haklarını, borçlunun haczedilebilen mallarından birkaçı üzerinden almaya çalışırken iflas hukukunda borçlunun tüm alacaklıları, borçlunun haczedilebilen tüm mal varlığı üzerinden alacak haklarına kavuşmayı amaçlamaktadır. 
4. İcra hukukunda borçlunun malları alacaklının alacağına yetecek kadarıyla haczedilirken, iflas hukukunda müflisin iflas açıldığı anda sahip olduğu haczedilebilen tüm malvarlığı ve hakları iflas masasına dâhil edilir.
5. İcra hukukunda yapılan takip talepleri şahsidir, yapılan takip talebinden yalnızca o kişi faydalanırken, iflas hukukunda ise bir borçluya karşı yapılan iflas takibinden ve iflas davasının sonucundan borçlunun tüm alacaklıları yararlanır.

İflasa tabi bir kişi vadesi gelen borcunu ödeyemezse genel iflas sebebi gerçekleşir. Buna göre borçlunun iflasına karar verilmesi için borca batık olması şart değildir. Borca batıklık sermaye şirketleri bakımından özel bir iflas sebebidir. 

Özel iflas sebeplerinden ilki sermaye şirketlerinde ve kooperatiflerde pasifin aktifi aşması (borca batıklık durumu) durumudur. Bir diğer sebep, ölüm hâlinde miras bırakanın tereke mevcudunun borcunu ödemeye yetmemesidir. Bir başka durum tacire karşı başlatılan haciz yolu ile takipte, tacirin malvarlığının yarısını kaybetmesi ve kalan malvarlığının mevcut ve 1 yıl içerisinde muaccel hale gelecek borçları ödemeye yetmemesi hâlidir.

Resmi organları yalnızca iflas işlemlerini görmek amacıyla kurulmuş olup başka işlere bakma görevleri bulunmaz. Asıl resmi iflas organları icra dairesi, asliye ticaret mahkemesi, iflas dairesi, icra mahkemesi ve Yargıtay’ın iflas işleri ile ilgili hukuk dairesi olmak üzere beş tanedir. 

İflas davalarına bakmak ve gerekiyorsa borçlunun iflasına karar vermek; iflas yönünden ödeme emrine itirazın kaldırılması talepleri hakkında karar vermek, kambiyo senetlerine mahsus iflas yolunda itiraz ve şikâyet dilekçelerini inceleyerek karar vermek; iflasın kapanmasına karar vermek veya kaldırılmasına karar vermek; iflasta sıra cetveline itiraz davalarını incelemek; adi veya taksiratlı müflisin itibarının geri verilmesi talepleri hakkında karar vermektir. 

İflas dairesinin başlıca görevleri; asliye ticaret mahkemesinin vermiş olduğu iflas kararını ilgili mercilere (tapu sicili, borsalar, bankalar, meslek kuruluşları, ticaret sicilleri gibi) bildirmek ve ilân etmek; iflas masasında bulunan malların defterini tutmak ve gerekiyorsa bunlar hakkında muhafaza tedbirleri almak; masa mallarının mevcuduna göre iflasta tasfiye usulünü belirlemek; basit tasfiyeye karar verilmişse bunu bizzat gerçekleştirmek; adi tasfiyeye karar verilmesi durumunda bu durumu ilân etmek ve birinci alacaklar toplantısına davet etmek ve iflas idaresinin işlemlerini denetlemektir. 

Özel iflas organları devlet bünyesinde hazırda var olmayan ancak iflas tasfiyesi aşamasında özel olarak oluşturulan organlardır. İflas hukukunun özel organları; birinci alacaklar toplantısı, iflas bürosu, iflas idaresi ve ikinci alacaklar toplantısıdır.

İflas idaresinin temel görevi, iflas dairesinin denetimi altında iflas masasını idare etmek ve iflas masasının tasfiyesini gerçekleştirmektir. İİflas idaresi iflas masasında yer alan bir mal hakkında üçüncü kişilerin istihkak iddialarını kabul etmek, birinci alacaklılar toplantısının karar verdiği acele satışları gerçekleştirmek, masa alacaklarını tahsil etmek ve acele olan satışları yapmak, müflis adına gelen mektupları açmak, iflas masasının pasifini tespit etmek, sıra cetveli hazırlamak, iflas masasına ait malları satmak ve paraya çevirmek, pay cetveli hazırlamak ve kesinleşen pay cetveline göre paraları paylaştırmak yer almak gibi görevleri yerine getirir. 

Ticareti terk eden tacirler ticareti terk ettiğinin ilânından itibaren 1 yıl daha iflasa tabi olmaya devam etmektedir. Kolektif şirket ortakları yalnızca şirket borçlarından dolayı iflasa tabidir. Komandit şirket ortaklarından komandite ortak yalnızca şirket borçlarından dolayı iflasa tabidir.

İflas yolu ile takiplerde borçlunun muamele (işlem) merkezindeki icra dairesi yetkilidir. İcra dairesinin yetkisi kesin değildir ve bu yetki kamu düzenine ilişkin değildir.

İflas davasında görevli ve yetkili mahkeme borçlunun muamele merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesidir. Asliye ticaret mahkemelerinin bu yetkisi kamu düzenine ilişkindir ve kesindir. Bu sebeple iflas davalarında taraflar arasında yetki sözleşmesi yapamazlar.

Alacaklı, asliye ticaret mahkemesi tarafından iflas kararı verilinceye kadar açmış olduğu iflas davasını geri alabilir. Mahkeme iflasa karar verdikten sonra ise alacaklının iflas davasından feragat etmesi mümkün değildir. Çünkü verilen iflas kararı sadece başvuran alacaklı açısından değil, bütün alacaklılar bakımından sonuç doğurmaktadır.

Alacaklı belirli sebeplerin varlığı hâlinde, icra dairesine başvuru yapmaksızın (iflas takibi yapmadan) ve borçlusuna bir iflas ödeme emri göndermeksizin doğrudan doğruya asliye ticaret mahkemesine başvurarak iflas davası da açabilir. İşte bu yola takipsiz iflas yolu denilmektedir. Doğrudan iflas yoluna başvurabilmek için yalnızca para alacağının olması yeterli değildir. Ayrıca iflas sebepleri de gerçekleşmelidir. Kanunumuz doğrudan doğruya iflas yolunu, alacaklının talebi ile doğrudan doğruya iflas ve borçlunun talebi ile doğrudan doğruya iflas olarak ikiye ayırmıştır.

1. Borçlunun yerleşim yerinin belli olmaması,
2. Borçlunun taahhütlerinden kurtulmak amacı ile kaçması,
3. Borçlunun alacaklılarının haklarına zarar verecek şekilde hileli işlemlerde bulunması veya bunlara teşebbüs etmesi
4. Borçlunun haciz yolu ile yapılan takip sırasında mallarını saklaması,
5. Borçlunun ödemelerini tatil etmiş olması,
6. Alacağı için ilâm almış olan alacaklının iflasa tabi olan borçlusuna karşı takibini bu ilâma bağlı olarak yürütmesi durumunda, borçlunun icra emrine rağmen borcunu ödememesi
7. Kolektif ve komandit şirket alacaklılarının bir ilâm veya ilâm niteliğindeki belgeye bağlı olan alacaklarından dolayı gönderilen icra ödeme emrinde belirtilen borcun ödenmemesi durumunda, alacaklının borçlu kolektif veya komandit şirketle birlikte kollektif ve komandit şirket ortağının iflasını istemesi 
8. Sermaye şirketlerinin pasifinin aktifinden fazla olması (borca batıklık)

İflas dairesi tarafından defteri tutulan malların bedeli adi tasfiye masraflarını karşılamayacağı anlaşılırsa basit tasfiye usulü uygulanır.

İflas idaresi tarafından hazırlanan sıra cetvelinde alacaklı kendi alacağı hakkında verilen ret veya kısmen kabul kararının esasına ya da bir başka alacaklının alacağına veyahut onun sırasına itiraz etmek isterse, başvuracağı yol sıra cetveline karşı itiraz davasıdır. 

İflas idaresi tarafından düzenlenen sıra cetveli hazırlanırken uyulması gereken iflas hukuku kurallarına uyulmaması durumunda sıra cetveline karşı şikâyet yoluna başvurulur. Alacağı sıra cetveline kabul edilen bir alacaklı, alacağın esas ve miktarına değil de, sadece alacağına verilen sıraya itiraz ediyorsa şikâyet yoluna başvurmalıdır. Sıra cetvelinin açık olmaması ve yine bu hususta kanun hükümlerine aykırı davranılmış olması da şikâyet sebebidir. 

Müflis, iflas tasfiyesi devam ederken borçlarını tamamen ödemiş ya da alacaklıları ile anlaşarak onlardan tasfiyeye devam edilmemesi konusunda söz almış ve bu konuda sözleşme yapmışsa, iflas kararı veren asliye ticaret mahkemesine başvurarak iflasın tüm sonuçları ile birlikte ortadan kaldırılmasını isteyebilir. Müflis iflasın tasfiyesi devam ederken, alacaklılara olan bütün borçlarını ödemiş ya da onların muvafakatini alarak borçlarının ödenmesi konusunda bir sözleşme yapılmışsa, müflis hakkında ki iflas bütün sonuçları ile birlikte kaldırılmakta, müflis sanki hiç iflas etmemiş gibi sayılmakta ve müflis sıfatı da kendiliğinden sona ermektedir.