İCRA İFLAS HUKUKU

İflâsa tâbi bir borçluya karşı alacaklının haciz veya iflâs yoluyla takip yapması mümkündür. Hatta bu
yollardan birini seçmiş ve takibe başlamış olan alacaklı, bir defaya mahsus olmak üzere başlamış olduğu
takip yolunu bırakarak, diğer yola başvurabilir

Doğrudan doğruya (takipsiz) iflâsta ise, alacaklı veya bizzat borçlunun kendisi, icra dairesinde bir
iflâs takibi başlatmadan, doğrudan asliye ticaret mahkemesine başvurarak iflâsa karar verilmesini talep
eder. Mahkeme iflâsa karar verirse, bundan sonraki aşama kural olarak takipli iflâsta olduğu gibidir. Yani
burada iflâs prosedürü icra dairesinde değil, doğrudan asliye ticaret mahkemesinde başlar

Hukukumuzda kural olarak tacirler iflâsa tâbidir (İİK m. 43; TTK m. 18). Kimlerin tacir sayılacağı ise
Türk Ticaret Kanununda belirtmiştir. Türk Ticaret Kanunu’nda bu konuda gerçek kişi tacirlerle, tüzel kişi
tacirler bir ayrıma tâbi tutulmuştur. Gerçek kişi tacirler hakkında Türk Ticaret Kanunu’nun 12/I, 12/II ve
14/I. maddelerinde, tüzel kişiler bakımından 16. maddede düzenleme yer almaktadır. Ayrıca hangi tüzel
kişilerin tacir sayılamayacağı da belirtilmiştir.
Bazı kişiler aslında tacir olmadıkları hâlde tacirler hakkındaki hükümlere tâbidirler. Bunun sonucu
olarak bu kimseler hakkında iflâs hükümleri de uygulanır. Nitekim bir ticarî işletme açmış gibi kendi
adına veya bir şirket adına ortak sıfatıyla işlemler yapan kimse, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı tacir gibi
sorumlu olduğundan (TTK m. 12/III), iyi niyetli üçüncü kişiler tarafından bunların iflâsı da istenebilir.
Tüzel kişiliği bulunmayan donatma iştiraki, tacir niteliğine sahip olmadığı halde, iflâsa tâbidir (TTK
m. 1084).
Bazı kişiler tacir olmadıkları ve tacir sayılmadıkları hâlde özel kanun hükümleri gereğince iflâsa
tâbidirler. Örneğin, ticareti terk edenler (İİK m. 44/II) ve kollektif şirket ortakları (TTK m. 238/II, 240)
tacir sayılmadıkları halde iflâsa tabidir.

Takipli iflâsta, iflâs takibi alacaklının icra dairesine verdiği bir takip talebi ile başlar. İflâs takip talebini
alan icra dairesi borçluya bir iflâs ödeme emri gönderir. Borçlu ödeme emrine karşı itirazını icra dairesine
yapar (İİK m. 154, 155, 172). Ödeme emrine karşı yapılan itirazların incelenmesi ve borçlu hakkında
iflâsa karar verilmesi asliye ticaret mahkemesinin görevidir

Takipli iflâsta, iflâs takibi alacaklının icra dairesine verdiği bir takip talebi ile başlar. İflâs takip talebini
alan icra dairesi borçluya bir iflâs ödeme emri gönderir. Borçlu ödeme emrine karşı itirazını icra dairesine
yapar

İflâs idaresi birinci alacaklılar toplantısında gösterilen adaylar arasından icra mahkemesince seçilen üç
kişiden oluşur. İflâs idaresinin alacaklılardan oluşması şart değildir (İİK m. 223/I). İflâs idaresi müflisin
veya alacaklıların temsilcisi olmayıp, iflâs masasının kanunî temsilcisidir (İİK m. 226/I). İflâs idaresi iflâs
masasının idaresi ve tasfiyesi için gerekli olan bütün işlemleri (dava açmak, açılmış davaları takip etmek,
sözleşme yapmak vs.) masa adına yapar. Tüm alacaklılar aksi yönde anlaşsalar dahi iflâs masasını dışa
karşı iflâs idaresi temsil eder.
İflâs idaresinin temel görevi, iflâs dairesinin denetimi altında iflâs masasını tasfiye etmektir (İİK m.
223/II). İflâs idaresinin görevleri iflâs kapanıncaya kadar devam eder.

Borçlu, ödeme emrinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde ödeme emrine itiraz edebilir. Bu itirazın
dilekçe ile olması gerekir. Borçlunun itirazı üzerine takip durur (İİK m. 156/III).
İflâs ödeme emrine karşı da, genel haciz yolundaki itiraz sebeplerine göre itiraz edilebilir. Ayrıca,
borçlu iflâsa tâbi kimselerden değilse bunu da itiraz olarak ileri sürmelidir. Burada itirazı, borca ve
imzaya itiraz olarak bir ayrıma tâbi tutmaya gerek yoktur. Çünkü itirazın bertaraf edilmesi için
başvurulacak merci, asliye ticaret mahkemesidir. Bunun sonucu olarak borçlunun itiraz sebepleri ile bağlı
olmasına ilişkin kurallar burada geçerli değildir; borçlunun sadece itiraz ettiğini belirtmesi de yeterlidir.

Alacaklı iflâs davasını, ödeme emrinin borçluya tebliğinden itibaren bir yıl içinde açmalıdır (İİK m.
156/IV). Bu süre hak düşürücü bir süredir, süre geçirilmişse aynı takip içinde borçlunun iflâsı istenemez.

Alacaklı iflâs davasını, ödeme emrinin borçluya tebliğinden itibaren bir yıl içinde açmalıdır (İİK m.
156/IV). Bu süre hak düşürücü bir süredir, süre geçirilmişse aynı takip içinde borçlunun iflâsı istenemez.
Davacı alacaklı, asliye ticaret mahkemesince iflâs kararı verilinceye kadar iflâs davasını geri alabilir.
Ancak bunun için borçlunun rızası gerekir. İflâs talebini geri alan alacaklı, bir ay geçmedikçe iflâs
davasını yeniden açamaz (talebini yenileyemez) (İİK m. 157). Davacının iflâs kararı verilene kadar, iflâs
davasından feragat etmesi de mümkündür. Ancak, iflâs kararı verildikten sonra iflâs davasından feragat
edilemez (İİK m. 165/II).

Üçüncü kişi
bu süre içinde istihkak davası açmazsa, masaya karşı istihkak iddiasından vazgeçmiş sayılır. İcra
mahkemesi gerekli görürse, istihkak davası nedeniyle iflâs masasının muhtemel zararlarına karşı teminat
isteyebilir.
İstihkak davası icra mahkemesinde açılır. İcra mahkemesi istihkak iddiasını genel hükümlere göre
inceler.
İstihkak iddia edilen mal üçüncü kişinin elinde ise bu mal üçüncü kişiden alınmaz fakat deftere yazılır
(İİK m. 212). Bundan sonra iflâs idaresinin üçüncü kişiye karşı genel mahkemelerde, genel hükümlere
göre istihkak davası açması gerekir.

Takipli iflâsta alacaklı, borçluya karşı öncelikle icra dairesinde iflâs takibini başlatır. Bu takip üzerine takip konusu borç süresi içinde ödenmezse, alacaklı, borçlunun iflâsına karar verilmesi için asliye ticaret mahkemesinde iflâs davası açar. İflâs kararı verildikten sonra, iflâs dairesi ve seçilen özel iflâs organlarınca yürütülecek iflâs tasfiyesi sonunda alacaklıların alacakları ödenmeye çalışılır.

İflâs dairesinin görevleri kısaca şöyle özetlenebilir: İflâsın açıldığını gerekli yerlere bildirmek ve ilân etmek, müflisin mallarının defterini tutmak, muhafaza tedbirlerini yerine getirmek (İİK m.159, 161–163), adi tasfiyede alacaklıları (birinci) toplantıya çağırmak ve toplantıya başkanlık etmek, iflâs idaresinin tasfiyeye ilişkin işlemlerini denetlemek, birinci alacaklılar toplantısının yapılamaması halinde iflâs idaresi yerine iflâs masasını idare ve tasfiye etmek (İİK m. 222), ayrıca basit tasfiye usulünde tasfiyeyi bizzat yapmak.

Birinci Alacaklılar Toplantısı; Adî tasfiye ilânı ile alacaklılar toplantıya çağrılır. Alacaklıların, adî tasfiye ilânında belirtilen yer, gün ve saatte toplanmasına birinci alacaklılar toplantısı denir. Bu toplantıya iflâs müdürü veya yardımcısı başkanlık eder (İİK m. 221/I). Alacaklılar toplantısı için Kanunda belirli toplantı ve karar oranları öngörülmüştür (İİK m. 221/II-III). Birinci alacaklılar toplantısı yapılamazsa, durum bir tutanakla tespit edilir ve bu hâlde iflâs dairesi ikinci alacaklılar toplantısına kadar iflâs idaresinin görevlerini yapar (İİK m. 222) Birinci alacaklılar toplantısının en önemli görevi, iflâs idaresinin üye adaylarını seçmektir (İİK m. 223/I). Bunun dışında birinci alacaklılar toplantısı iflâs tasfiyesi için acele kararları verir (İİK m. 224/I), ayrıca müflis konkordato teklif ederse (İİK m. 237/III, 309), birinci alacaklılar toplantısı tasfiyeyi tatil edebilir İİK (m. 224/II). 

İkinci Alacaklılar Toplantısı; İflâs idaresi alacakların incelemesini yapıp bitirdikten sonra, düzenlediği sıra cetvelini iflâs dairesine verir. Bunun üzerine sıra cetveli ilân edilir ve bu ilânla ikinci alacaklılar toplantısı için davet yapılır (İİK m. 237/I). Bu toplantıya kural olarak, alacakları tamamen reddedilmiş olan alacaklılar katılamaz (İİK m. 237/I). İkinci alacaklılar toplantısı, birincide olduğu gibi iflâs müdürü veya yardımcısının başkanlığında toplanır. Buradaki toplantı ve karar oranları da birinci alacaklılar toplantısındaki gibidir (İİK m. 237/IV). İkinci alacaklılar toplantısının yetkileri birinci alacaklılar toplantısından daha geniştir. İkinci alacaklılar toplantısı, iflâs idaresinin görevine devam edip etmeyeceğine karar verir ve bu konudaki teklifini icra mahkemesine bildirir. Ayrıca iflâs masasının menfaatine gördüğü diğer tüm hususlar hakkında da karar verir (İİK m. 238/II).

Ödemelerin tatili (İİK m. 177, b. 2), borçlunun aciz hâline dayanan ve borçlu tarafından açıkça veya zımnî olarak alacaklılara karşı beyan edilen, genel ve devamlı bir nitelik arz eden muaccel borçların ödenmemesi durumudur. Ödemelerin tatili borçlunun borçlarını sürekli şekilde ödemesine engel oluşturacak şekilde bir nakit sıkıntısına düşmesinin açık veya zımnî olarak alacaklılarına yansıyan hâlidir

Borçlunun iflâsını istemesinin zorunlu olduğu diğer hâl ise sermaye şirketlerinin borca batık hale gelmesidir (İİK m. 179; TTK m. 376). Anonim, limited şirketlerle kooperatifler borca batık hale gelmişse şirketi temsile yetkili kişiler asliye ticaret mahkemesine başvurarak iflâs talep etmek zorundadırlar. “Borca batıklık”, şirketin mevcut ve alacaklarının (aktiflerinin), borçlarını (şirket alacaklılarının alacaklarını) karşılamaya yetmemesini ifade eder (m. 179; TTK m. 376/III). Bu durum, şirket pasifinin aktifinden fazla olması biçiminde de tanımlanmaktadır. Borca batık olma hâli gerçek kişiler için bir iflâs nedeni değildir.

Alacaklı iflâs davasını, ödeme emrinin borçluya tebliğinden itibaren bir yıl içinde açmalıdır (İİK m. 156/IV). Bu süre hak düşürücü bir süredir, süre geçirilmişse aynı takip içinde borçlunun iflâsı istenemez.

İflâsın, müflisin tasarruf yetkisine sınırlama getirmesi yanında, kanunda borçlunun taraf olduğu dava ve takipler bakımından da bir takım sonuçlar düzenlenmiştir.

Bunlar: • İflâsın açılmasından önce müflise karşı başlamış olan takipler iflâsın açılması ile kural olarak durur ve iflâs kararının kesinleşmesi ile de düşer; ayrıca, iflâs tasfiyesi sırasında müflise karşı yeni takip yapılamaz (İİK m. 193). İflâsın açılması ile duran takipler, esasen müflisin masaya giren malvarlığı ile ilgili takiplerdir (İİK m. 193/I); bunların dışında, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla yapılan takiplerle (İİK m. 193/son), tahliyeye ve borçlunun şahsına ilişkin takipler devam eder. Bunun gibi iflâstan sonra da rehin sahibi alacaklı istediği takdirde masaya karşı rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapabilir (İİK m.185/I).

• Burada takip yapma yasağı, iflâs alacaklıları için geçerlidir. Bunun dışında, masa alacaklıları, tasfiye sırasında masaya, yani iflâs idaresine karşı haciz yolu ile takip yapabilirler. Ayrıca, müflisin iflâstan sonra doğmuş ve bu sebeple masadan istenemeyen borçlarından dolayı da tasfiye sırasında müflise karşı haciz yoluyla takip yapılabilir ve özellikle müflisin emeği ile elde ettiği geliri yani ücreti haczedilebilir. Şüphesiz, takip yasağı tasfiye dönemini kapsayıp, iflâs tasfiyesinin bitmesinden sonra müflise karşı takip yapılması mümkündür.

• İflâs tasfiyesi sırasında duran takipler müflise karşı yapılan takiplerdir, müflis tarafından iflâstan önce başlatılmış takiplere iflâstan sonra, iflâs masası tarafından devam edilir.

• Müflisin gerek davacı gerekse davalı olarak taraf olduğu, iflâstan önce açılmış ve halen derdest olan, iflâs masasına giren mal ve haklara ilişkin hukuk davaları iflâsın açılması ile durur. Duran davalara müflisin veya vekilinin huzurunda devam edilmesi durumunda, yapılan usul işlemlerine iflâs idaresi icazet vermedikçe, bu işlemler masaya karşı hükümsüzdür.

• Duran davalara ancak ikinci alacaklılar toplanmasından on gün sonra devam edilebilir (İİK m. 194/I, c. 1). Fakat gerek işin acele olması, gerekse dava konusunun niteliği dikkate alınarak kanun bazı davaların durmayacağını öngörmüştür (İİK m. 194/I, c. 2). Ayrıca duran davalar bakımından, bu süre zarfında, zamanaşımı ve hak düşürücü süreler işlemeyecektir (İİK m. 194/II).

İflâs idaresi hazırlayacağı sıra cetvelinde, öncelik sonralık ilişkisi bakımından şu esasları dikkate almak zorundadır: Öncelikle alacakları rehinli olan alacaklılara ödeme yapılır. Birden fazla rehinli alacaklı arasındaki sıra ilişkisi, Türk Medenî Kanunu hükümleri çerçevesinde belirlenir (TMK m. 946; m. 870). Rehinli alacaklardan sonra, eşya veya taşınmazın aynından doğan vergi alacakları, rehinli malın muhafaza ve satış giderleri, varsa gemi alacaklısının hakları, Türk Medenî Kanunu’nun 865 ve 867. maddelerinden doğan alacaklar ödenir. Daha sonra artan para, masaya kalır ve bundan rehinli olmayan diğer alacaklar (âdi alacaklar) ödenir, ama bunlardan da önce iflâs masrafları ve masa borçları ödenir. Geriye kalan para 206. maddedeki hükme göre dağıtılır. Bu düzenlemede alacaklar dört sıra halinde düzenlenmiş olup bunlardan ilk üçü imtiyazlı, dördüncü sıradakiler ise imtiyazsız alacaklardır.

Müflisin, üzerinde rehin tesis edilmiş malları da iflâs masasına dâhil olur. Ancak, bu mallar üzerinde rehin hakkı sahibi alacaklının bir rüçhan hakkı bulunmaktadır (İİK m. 206/I). İflâs idaresi, iflâs tasfiyesinin sonucunu beklemeden, en yakın ve uygun zamanda rehinli malı satar, öncelikle rehnin muhafaza ve satış giderlerini çıkarır ve rehin sahibi alacaklının alacağını öder (İİK m. 185/I), artan bir şey olursa bu masaya dâhil olur. Şayet rehinli alacaklının alacağı karşılanamazsa, bu miktar için o da adî alacaklılar gibi masaya dâhil olur (İİK m. 206/IV).

Paraların paylaştırılmasından sonra, alacağını alamamış olan alacaklılara, alacağın ödenmeyen kısmı için iflâs idaresi tarafından aciz belgesi verilir (İİK m. 251). Bu belge daha önce açıklanan, genel haciz yolundaki aciz belgesiyle aynı niteliktedir. Sadece burada alacaklının, müflise karşı yeni takip yapabilmesi için, müflisin iflâstan sonra yeni mal iktisap ettiğini ispat etmesi gerekir.