İCRA İFLAS HUKUKU

İflasın Özel Organları:

İflas bürosu

Alacaklılar toplantısı (birinci alacaklılar toplantısı ve ikinci alacaklılar toplantısı)

İflas dairesi

İflas Sebepleri:

Alacakların kaydı için ilanda belirtilen sürenin sona ermesinden ve iflâs idaresinin seçilmesinden itibaren iki ay içinde iflâs idaresi sıra cetveli düzenleyecektir.

İflâs idaresi birinci alacaklılar toplantısında gösterilen adaylar arasından icra mahkemesince seçilen üç kişiden oluşur. İflâs idaresinin alacaklılardan oluşması şart değildir (İİK m. 223/I). İflâs idaresi müflisin veya alacaklıların temsilcisi olmayıp, iflâs masasının kanunî temsilcisidir (İİK m. 226/I). İflâs idaresi iflâs masasının idaresi ve tasfiyesi için gerekli olan bütün işlemleri (dava açmak, açılmış davaları takip etmek, sözleşme yapmak vs.) masa adına yapar. Tüm alacaklılar aksi yönde anlaşsalar dahi iflâs masasını dışa karşı iflâs idaresi temsil eder.

İflâs idaresinin temel görevi, iflâs dairesinin denetimi altında iflâs masasını tasfiye etmektir (İİK m. 223/II). İflâs idaresinin görevleri iflâs kapanıncaya kadar devam eder. İflâs idaresi alacakları tahsil eder, acele hallerde satış da dâhil olmak üzere masa mallarını paraya çevirir, istihkak iddiaları hakkında karar verir, alacakları inceler ve sıra cetveli yapar.

Borçlunun iflâsını istemesinin zorunlu olduğu diğer hâl ise sermaye şirketlerinin borca batık hale gelmesidir (İİK m. 179; TTK m. 376). Anonim, limitet şirketlerle kooperatifler borca batık hale gelmişse şirketi temsile yetkili kişiler asliye ticaret mahkemesine başvurarak iflâs talep etmek zorundadırlar. “Borca batıklık”, şirketin mevcut ve alacaklarının (aktiflerinin), borçlarını (şirket alacaklılarının alacaklarını) karşılamaya yetmemesini ifade eder (m. 179; TTK m. 376/III). Bu durum, şirket pasifinin aktifinden fazla olması biçiminde de tanımlanmaktadır. Borca batık olma hâli gerçek kişiler için bir iflâs nedeni değildir. Borca batık olma hâli ile aciz hâli aynı şey değildir. Aciz hâlinde şirketin muaccel borçları ödeme araçlarındaki sürekli yoksunluk sebebiyle karşılanamazken, borca batık olma hâlinde şirketin tüm aktifleri muaccel olsun olmasın şirketin tüm borçlarını karşılamaya yetmemektedir. Yani bir malvarlığı yetersizliği söz konusudur. Aciz hâlinde (malvarlığı yeterli olsa da) ödeme yetersizliği (örneğin nakit akışının olmaması); borca batıklıkta ise (ödeme yapılabilse, nakit sağlanabilse de), malvarlığının yetersizliği, pasifin aktifi geçmesi söz konusudur. Bu iki yetersizlik birbirine bağlı olabileceği gibi, birbirinden bağımsız da gerçekleşebilir.

Borçlu, iflâs etmekle medenî haklardan yararlanma ve kullanma ehliyetini kaybetmiş olmaz. Ancak, iflâsın açılması ile müflisin haczedilen tüm mal ve hakları bir topluluk oluşturur ve buna iflâs masası denir (İİK m. 184/I) ve müflisin iflâs masasına giren malları ve hakları üzerindeki tasarruf yetkisi sınırlanmış olur.

İflâsta masa malları üzerindeki tasarruf yetkisini, masanın kanunî temsilcisi olarak iflâs idaresi (İİK m. 226/I) kullanır.

Tasarruf yetkisinin sınırlanması sebebiyle müflisin iflâs açıldıktan sonra, masaya dahil olan mal ve haklar üzerindeki her türlü tasarrufu iflâs masasına (alacaklılara) karşı geçersizdir (İİK m. 191/I). Burada geçersiz olan tasarruflar, masanın mevcudunu azaltıcı nitelikte olanlardır. Yani müflis, masa mevcudunu azaltıcı tasarruflarda bulunamaz.

İflâs dairesi, müflisin mağazalarını, eşya depolarını, fabrikalarını, imalathanelerini ve üretime yönelik sair yerlerini, perakende satış dükkânlarını ve buna mümasil yerlerini, masa hakkında faydalı olacağı anlaşılırsa ilk alacaklılar toplanmasına kadar kontrolü altında idare eder; aksi takdirde bu yerleri kapatıp mühürler (m.210). Masa hakkında faydalı olmayacağı anlaşıldığı için kapatılıp mühürlenen yerlerin, üzerinde rehin bulunmasa dahi, ilk alacaklılar toplanması tarafından da uygun bulunması hâlinde iflâs idaresince derhâl satışı yapılır (m. 185, IV).

Müflis, tasarruf işlemlerini yapamamakla birlikte, borçlandırıcı işlemler yapabilir. Örneğin, müflis masaya dahil bir mal için satış sözleşmesi yapabilir ve bu sözleşme geçerlidir, ancak bu sözleşmeden doğan borcunu yerine getirerek malı teslim edemez. Sözleşme geçerli olduğundan, iflâsın kaldırılması durumunda alıcı bu malın teslimini borçludan isteyebilir.

İflâsta, özellikle iflâsın ilanından (İİK m. 166/II) sonra yapılan tasarruflar bakımından üçüncü kişilerin iyi niyetinin bir önemi yoktur; bu işlemler masaya karşı mutlak olarak geçersizdir. Ancak, iflâsın açılması (İİK m. 165) ile iflâsın ilanı (İİK m. 166/II) arasında geçen dönemde, istisnaî üç durumda kanun üçüncü kişilerin iyiniyetini korumuştur. Bu üç istisna dışında kural olarak iflâsın açılması ile ilânı arasındaki dönemde de üçüncü kişilerin iyiniyeti korunmayacaktır.

İflâsın, müflisin tasarruf yetkisine sınırlama getirmesi yanında, kanunda borçlunun taraf olduğu dava ve takipler bakımından da bir takım sonuçlar düzenlenmiştir. Bunlar:
• İflâsın açılmasından önce müflise karşı başlamış olan takipler iflâsın açılması ile kural olarak durur ve iflâs kararının kesinleşmesi ile de düşer; ayrıca, iflâs tasfiyesi sırasında müflise karşı yeni takip yapılamaz (İİK m. 193). İflâsın açılması ile duran takipler, esasen müflisin masaya giren malvarlığı ile ilgili takiplerdir (İİK m. 193/I); bunların dışında, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla yapılan takiplerle (İİK m. 193/son), tahliyeye ve borçlunun şahsına ilişkin takipler devam eder. Bunun gibi iflâstan sonra da rehin sahibi alacaklı istediği takdirde masaya karşı rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapabilir (İİK m.185/I).
• Burada takip yapma yasağı, iflâs alacaklıları için geçerlidir. Bunun dışında, masa alacaklıları, tasfiye sırasında masaya, yani iflâs idaresine karşı haciz yolu ile takip yapabilirler. Ayrıca, müflisin iflâstan sonra doğmuş ve bu sebeple masadan istenemeyen borçlarından dolayı da tasfiye sırasında müflise karşı haciz yoluyla takip yapılabilir ve özellikle müflisin emeği ile elde ettiği geliri yani ücreti haczedilebilir. Şüphesiz, takip yasağı tasfiye dönemini kapsayıp, iflâs tasfiyesinin bitmesinden sonra müflise karşı takip yapılması mümkündür.
• İflâs tasfiyesi sırasında duran takipler müflise karşı yapılan takiplerdir, müflis tarafından iflâstan önce başlatılmış takiplere iflâstan sonra, iflâs masası tarafından devam edilir.
• Müflisin gerek davacı gerekse davalı olarak taraf olduğu, iflâstan önce açılmış ve halen derdest olan, iflâs masasına giren mal ve haklara ilişkin hukuk davaları iflâsın açılması ile durur. Duran davalara müflisin veya vekilinin huzurunda devam edilmesi durumunda, yapılan usul işlemlerine iflâs idaresi icazet vermedikçe, bu işlemler masaya karşı hükümsüzdür.
• Duran davalara ancak ikinci alacaklılar toplanmasından on gün sonra devam edilebilir (İİK m. 194/I, c. 1). Fakat gerek işin acele olması, gerekse dava konusunun niteliği dikkate alınarak kanun bazı davaların durmayacağını öngörmüştür (İİK m. 194/I, c. 2). Ayrıca duran davalar bakımından, bu süre zarfında, zamanaşımı ve hak düşürücü süreler işlemeyecektir (İİK m. 194/II).

Borçlu, iflâs etmekle medenî haklardan yararlanma ve kullanma ehliyetini kaybetmiş olmaz. Ancak, iflâsın açılması ile müflisin haczedilen tüm mal ve hakları bir topluluk oluşturur ve buna iflâs masası denir.

Müflisin mallarının tutulan defterine göre, masaya ait malların bedelinin adî tasfiye giderlerini karşılayacağı anlaşılırsa, iflâs tasfiyesi adî tasfiye usulüne göre yapılır.

Adî tasfiyeye bir ilân ile başlanır ve bu ilân iflâs dairesinin adî tasfiyeye karar vermesinden itibaren on gün içinde yapılır. Bu ilânda nelere yer verileceği İcra ve İflâs Kanunu’nun 219. maddesinde belirtilmiştir.

Adî tasfiyesi ayrıntısı aşağıda açıklanacak olan şu aşamalardan oluşmaktadır:
• Birinci alacaklılar toplantısının yapılması,
• İflâs idaresinin seçilmesi,
• Masa alacaklarının tahsili ve acele hallerde satış yapılması,
• İstihkak iddiaları hakkında karar verilmesi,
• İflâs alacaklarının incelenmesi,
• Sıra cetvelinin düzenlenmesi,
• İkinci alacaklılar toplantısı,
• Masa mallarının satışı ve paraların paylaştırılması

Bundan sonra yapılacak açıklamalar adî tasfiyenin yürütülmesine ilişkin prosedür olacaktır.

Takipli iflâsta, iflâs takibi alacaklının icra dairesine verdiği bir takip talebi ile başlar. İflâs takip talebini alan icra dairesi borçluya bir iflâs ödeme emri gönderir. Borçlu ödeme emrine karşı itirazını icra dairesine yapar (İİK m. 154, 155, 172). Ödeme emrine karşı yapılan itirazların incelenmesi ve borçlu hakkında iflâsa karar verilmesi asliye ticaret mahkemesinin görevidir. İcra dairesi ve asliye ticaret mahkemesi dışında iflâs idaresi, icra mahkemesi de bu prosedür içinde yer alan resmî organlardır. Bunların dışında, iflâsa karar verildikten sonra adî tasfiye uygulanırsa, alacaklılar toplantısı (İİK m. 221, 237) ve iflâs idaresi de (İİK m. 226) iflâsın özel organları olarak görevlidir.

Asliye ticaret mahkemesi (6554 sayılı Kanun gereğince iflâs işlerinde toplu mahkeme olarak), iflâs prosedüründe asıl ve en önemli organ sayılır. Çünkü iflâs davası bu mahkemede açılır ve borçlu hakkında iflâs kararı bu mahkeme tarafından verilir (İİK m. 154, 173, 174, 177). Ayrıca doğrudan iflâs sebeplerinin bulunması durumunda, iflâs prosedürü asliye ticaret mahkemesinde başlar.

İflâs davası, görev bakımından asliye ticaret mahkemesinde açılır (İİK m. 154/III, TTK m.5). Ayrı bir asliye ticaret mahkemesi bulunmayan yerlerde görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Ayrı asliye ticaret mahkemesinin bulunduğu yerlerde ise iflâs davasının asliye hukuk mahkemesinde açılması hâlinde görevsizlik her zaman ileri sürülebilir (TTK m. 5/III).

İflâs davası bakımından yetkili mahkeme, borçlunun muamele merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesidir. Mahkemenin yetkisi, icra dairesinin yetkisinden farklı olarak kamu düzenine ilişkin ve kesindir. Bu sebeple bu konuda yetki sözleşmesi yapılamaz. Mahkeme yetkili olup olmadığını kendiliğinden gözetir ve davanın her aşamasında yetki itirazında bulunulabilir (İİK m. 154/III, c. 2).

Her asliye ticaret mahkemesinin yargı çevresinde yeteri kadar iflâs dairesi bulunur (İİK m. 2). İflâs dairesinin görevi, asliye ticaret mahkemesinin iflâsa karar vermesi ve bu kararı iflâs dairesine bildirmesiyle başlar (İİK m. 166).

İflâs dairesinin görevleri kısaca şöyle özetlenebilir: İflâsın açıldığını gerekli yerlere bildirmek ve ilân etmek, müflisin mallarının defterini tutmak, muhafaza tedbirlerini yerine getirmek (İİK m.159, 161–163), adi tasfiyede alacaklıları (birinci) toplantıya çağırmak ve toplantıya başkanlık etmek, iflâs idaresinin tasfiyeye ilişkin işlemlerini denetlemek, birinci alacaklılar toplantısının yapılamaması halinde iflâs idaresi yerine iflâs masasını idare ve tasfiye etmek (İİK m. 222), ayrıca basit tasfiye usulünde tasfiyeyi bizzat yapmak.
İcra mahkemesi, iflâs prosedürü içinde de görevlidir. Ancak icra hukukundan farklı olarak, ödeme emrine itirazın kaldırılması talepleri icra mahkemesi tarafından değil, asliye ticaret mahkemesi tarafından incelenir (İİK m. 156/III, 158, 174). Ayrıca, kambiyo senetlerine mahsus iflâs yolunda, ödeme emrine karşı şikâyetler icra dairesine yapılır (m. 171/II, b. 3, 172) ve bu şikâyetler de ticaret mahkemesinde incelenir.

Alacakların incelenmesi ve ardından sıra cetvelinin ilan edilmesinden sonra, iflâs idaresi ikinci alacaklılar toplantısı için alacaklıları davet edecektir. İkinci alacaklılar toplantısının görevleri birinci alacaklılar toplantısına göre daha geniştir. Bunun nedeni ikinci alacaklılar toplantısına, iflâs idaresi tarafından kabul edilen alacaklıların katılabilmesidir.

Alacaklıların toplanması mümkün olmazsa veya karar nisabı oluşmazsa durum tespit edilir ve bundan sonra iflâs idaresi tasfiye kapanıncaya kadar işe devam eder (İİK m. 239).

İflâs idaresi, toplantıdan en az yirmi gün önce yapacağı ilan ile alacaklıları davet eder. İlanın bir örneği ayrıca alacaklılara da gönderilir.

İkinci alacaklılar toplantısına iflâs müdürü veya yardımcısı başkanlık eder. İflâs idaresi bu toplantıda tasfiyenin durumu hakkında alacaklılara bilgi verir. Bu bilgiden sonra alacaklılar toplantısında aşağıdaki konularda karar verilecektir.

İkinci alacaklılar toplantısında masanın yararı için gerekli kararlar verilir. Örneğin, müflisin yaptığı sözleşmenin masanın yararına olması halinde, bu sözleşmedeki yükümlülüğü yerine getirmesi, başka bir ifade ile masanın sözleşmeye girmesi bu toplantıda kararlaştırılır.

Müflis tarafından açılan ya da müflise karşı açılmış olan davalar İcra ve İflâs Kanunu’nun 194. maddesi dolayısıyla durur. Bu davalara devam edilip edilemeyeceğine ikinci alacaklılar toplantısında karar verilir. Bu davalara devam edilmesine karar verilirse, masayı iflâs idaresi temsil edecektir.

İflâs masası tarafından neticelendirilmesi uygun görülmeyen iddiaların takibi hakkı, ikinci alacaklılar toplantısı tarafından isteyen alacaklı veya alacaklılara verilir. Alacağı takip yetkisini bu şekilde devralan alacaklı, davayı kazanırsa, elde edilen paradan öncelikle alacağı ve yaptığı masraflarını kendisi alır, geriye para artarsa bu para masaya ait olur.

Taşınır veya taşınmaz malların pazarlık suretiyle satılmasına da ikinci alacaklılar toplantısında karar verilir. Yine müflis konkordato teklif ederse, bu teklif ikinci alacaklılar toplantısında tartışılır ve gerekirse kabulüne karar verilir.

Alacaklıların çoğunluğu ister veya iflâs idaresi gerekli görürse ikinci alacaklılar toplantısından sonra başka alacaklılar toplantısı için davet yapılabilir.

Doğrudan doğruya (takipsiz) iflâsta ise, alacaklı veya bizzat borçlunun kendisi, icra dairesinde bir
iflâs takibi başlatmadan, doğrudan asliye ticaret mahkemesine başvurarak iflâsa karar verilmesini talep
eder. Mahkeme iflâsa karar verirse, bundan sonraki aşama kural olarak takipli iflâsta olduğu gibidir. Yani
burada iflâs prosedürü icra dairesinde değil, doğrudan asliye ticaret mahkemesinde başlar.

Tüzel kişiliği bulunmayan donatma iştiraki, tacir niteliğine sahip olmadığı halde, iflâsa tâbidir (TTK
m. 1084).
Bazı kişiler tacir olmadıkları ve tacir sayılmadıkları hâlde özel kanun hükümleri gereğince iflâsa
tâbidirler. Örneğin, ticareti terk edenler (İİK m. 44/II) ve kollektif şirket ortakları (TTK m. 238/II, 240)
tacir sayılmadıkları halde iflâsa tabidir.

Takipli iflâsta, iflâs takibi alacaklının icra dairesine verdiği bir takip talebi ile başlar. İflâs takip talebini
alan icra dairesi borçluya bir iflâs ödeme emri gönderir. Borçlu ödeme emrine karşı itirazını icra dairesine
yapar (İİK m. 154, 155, 172). Ödeme emrine karşı yapılan itirazların incelenmesi ve borçlu hakkında
iflâsa karar verilmesi asliye ticaret mahkemesinin görevidir. İcra dairesi ve asliye ticaret mahkemesi
dışında iflâs idaresi, icra mahkemesi de bu prosedür içinde yer alan resmî organlardır. Bunların dışında,
iflâsa karar verildikten sonra adî tasfiye uygulanırsa, alacaklılar toplantısı (İİK m. 221, 237) ve iflâs
idaresi de (İİK m. 226) iflâsın özel organları olarak görevlidir.

İflas bürosu, her iflâs takibi için o iflâs takibine özgü olarak ayrı ayrı oluşturulan organdır.

İflâs idaresi birinci alacaklılar toplantısında gösterilen adaylar arasından icra mahkemesince seçilen üç
kişiden oluşur. İ

İflâsa tâbi olan bir borçlu, aciz halinde olduğunu bildirerek yetkili mahkemeden iflâsını isteyebilir

Kambiyo senetlerine özgü iflâs yolunda borçlu, her türlü itiraz ve şikâyetini ödeme emrinin kendisine
tebliğinden itibaren beş gün içinde icra dairesine bildirmelidir.

Adî iflâsta iflâs, müflisin kusuruna dayanmamaktadır, müflisin kusuru dışında bazı sebepler, örneğin,
piyasa koşulları, ekonomik kriz bu sonucu doğurmuştur.

Anonim, limited şirketler ile kooperatiflerin iflâsında, esas sözleşmeye göre ödenmesi gereken hisse senedi bedellerinin ödenmemiş olan kısmı veya konulması taahhüt edildiği halde konulmamış olan sermeye borcu, bu şirketlerden olan alacaklarla takas edilemez.

Bu tasfiye usulünde alacaklılar toplantısı  yoktur, ancak icabında iflâs dairesi alacaklıları toplantıya çağırabilir.