İCRA İFLAS HUKUKU

Yetki bakımından Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’ndaki yetkiye ilişkin hükümlere atıf yapılmıştır (İİK m. 50). 1086 sayılı Hukuk Usulü Kanununun yapılan atıflar Hukuk Muhakemeleri Kanununun bu hükümlerin karşılığını oluşturan maddelerine yapılmış sayılır (HMK m. 447/2). Bu nedenle, para alacağı için Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) geçerli olan genel yetki ve özel yetki kuralları, genel haciz yoluyla takipte icra dairesinin yetkisi bakımından da geçerlidir. Bunun sonucu olarak genel yetkili icra dairesi, borçlunun yerleşim yerinin bulunduğu yer icra dairesidir. Ayrıca özel yetki kuralları da takipte geçerliliğini korumaktadır. Ancak, akdin yapıldığı yer icra dairesi, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndaki şartlar aranmadan (yani borçlu veya vekilinin takibin yapıldığı sırada orada bulunması) yetkili olacaktır. Bunun yanında ek bir yetki olarak, ihtiyati hacizden sonraki takipler, ihtiyati haciz kararını veren mahkemenin bulunduğu yerdeki icra dairesinde de yapılabilir (İİK m. 258, 50).

A şıkkı yanlıştır. Borçlunun imzaya itiraz dışındaki diğer tüm itirazları, borca itiraz niteliğindedir . B şıkkı doğrudur. Borca itirazlar maddi hukuktan kaynaklanan itirazlar olabileceği gibi takip hukukundan kaynaklanan itirazlar da olabilir. Örneğin, borcun ödendiği, zamanaşımına uğradığı maddi hukuka ilişkin bir itirazken, icra dairesinin yetkisine ya da derdest bir takip bulunduğuna ilişkin itiraz takip hukukundan kaynaklanan bir itirazdır. C şıkkı yanlıştır. Alacaklının kötüniyetli olmadığına dair itiraz yapılamaz. Zira alacaklının iyiniyetli olması, borçlunun lehine bir itiraz olarak değerlendirilemez. D şıkkı yanlıştır. Alacaklının az ya da çok malvarlığına sahip olmasının, takip konusu borca etkisi bulunmaz. E şıkkı yanlıştır, senette tahrifat yapılmadığına değil, yapıldığına dair itiraz söz konusu olabilir.

İtirazın iptali davasında, yargılama usûlü bakımından genel hükümler uygulanır. Mahkeme davayı genel hükümlere göre inceleyeceğinden, genel ispat ve delil kuralları geçerli olur. Bu sebeple ispat ve delil bakımından alacaklının dayanacağı belgeler İİK’nun 68. maddesinde belirtilen belgelerle sınırlı değildir.

İtirazın geçici kaldırılması kararı ile alacaklı kesin haciz isteyemez, geçici haciz isteyebilir. Şayet borçlu geçici kaldırma kararının tefhim veya tebliğinden itibaren yedi gün içinde borçtan kurtulma davası açmazsa veya açıp da bu dava reddedilirse, geçici haciz kesin hacze dönüşür. Borçlu, itirazın geçici kaldırılması kararının kendisine tefhim veya tebliğinden itibaren üç gün içinde mal beyanında bulunmak zorundadır. İcra mahkemesi tarafından itirazın geçici talebinin reddi ile borçlu lehine karar verilirse, alacaklı dava olunan tutarın % 20’sinden aşağı olmayan bir tazminata mahkum edilir. İcra mahkemesi tarafından itirazın geçici talebinin kabulü ile, alacaklının talebi ile borçlu, borçlu olduğu tespit edilen alacak tutarının % 20’sinden aşağı olmayan bir tazminata mahkum edilir. Ayrıca borçlu alacağın %10'u oranında para cezasına da mahkum edilir.

Mal beyanında bulunurken, hiç malı olmadığını veya yeterli malı olmadığını bildiren borçlu, sonradan kazandığı malları ve gelirindeki artışı icra dairesine bildirmelidir (İİK m. 77). Aksi halde, bu mal veya kazancı halen mevcut ise on gün; mal veya kazancını kabul edilebilir bir sebep olmaksızın elden çıkarmış ise bir aya kadar disiplin hapsi ile cezalandırılır(İİK m. 339). Bu suçun unsurları, borçlunun mal ve kazancında mevcut artışı bildirmemesi veya elden çıkarması, borçlunun kabul edilebilir bir mazeretinin bulunmaması ve alacaklının şikâyetidir.

Davanın sonunda davanın kabulü, yani borçlu lehine sonuçlanması ile takip derhal durur ve hükmün kesinleşmesi ile de iptal edilir. Davanın sonuçlanmasından önce borçlunun malları haczedilmişse bu haciz kalkar; mallar satılmışsa, satış bedeli, borçluya ödenir. Bu dava ile borçlunun borcu olmadığı kesin hükümle tespit edilmiş olur. Daha önce borçlu aleyhine itirazın kaldırılması aşamasında hükmedilen tazminat ve para cezaları da kalkar (İİK m. 68/VII, 68a/VIII). Borçluyu menfi tespit davası açmaya zorlayan takibinde haksız ve kötüniyetli görülen alacaklı, borçlunun talebi ile, % 20’sinden aşağı olmayan bir tazminata mahkûm edilir.

Zamanaşımı: Burada takibin kesinleşmesinden sonra, alacağın zamanaşımına uğraması söz konusudur. Zira, takip kesinleştikten sonra, alacaklı süresinde haciz ve satış istemezse, bu konuda takip içinde kanunun öngördüğü bazı sonuçlar doğmakta, ancak takip düşmemekte, derdest kalmaktadır. İcra hukukunda, medeni usul hukukundaki gibi dosyanın belli bir süre derdest kalmasından sonra takibin açılmamış sayılması söz konusu değildir. Bu nedenle takipsiz bırakılan dosya yıllarca derdest olarak kalır. Dosya yenilenirse (İİK m. 78/V), takibe devam edilebilmektedir. Ancak bu sırada zamanaşımı süresi de işlemeye devam ettiğinden, bu arada zamanaşımı süresi dolmuş olabilir. Takibe ilişkin son işlem tarihi ile yenileme talebi arasında alacağa ilişkin zamanaşımı süresi dolmuş ise, borçlu bu takibe karşı koyabilir. Zamanaşımı süresi dolduktan sonra alacaklı takip dosyasını yenileyerek tekrar takibe devam etmek isterse, bu durumda takibin iptali istenebilir. Takip kesinleşmiş olduğundan, burada borçlunun başvuracağı yol, takibin iptali yoludur.

İcra hukukunda, takipsiz bırakılan dosya derdest kalmakta ve zamanaşımı süresi de işlemeye devam etmektedir.

İcra takibinin iptali veya taliki, icra dairesinin bağlı bulunduğu icra mahkemesinden istenir. İcra mahkemesi, basit yargılama usûlüne göre yapacağı inceleme sonunda karar verir. Borçlu paraların paylaştırılması aşamasına kadar bu talepte bulunabilir. Bu aşamadan sonra ancak, istirdat davası açması mümkündür. Borçlunun icra mahkemesine başvurması, takibi durdurmaz, icra mahkemesi bu konuda tedbir kararı da veremez.

Borçlu, kendisine süre verildiğini ispat ederse icra mahkemesi, takibin ertelenmesine karar verir. Ancak, icra mahkemesi kararından takibin ne kadar süre için ertelendiğini belirtmesi gerekir. Bu karar ile takip durur. Erteleme süresi içinde icra takip işlemi yapılamaz; bu süreden sonra alacaklının talebi ile takibe devam edilir. Bu süre içinde duran icra takip işlemleridir. Bu sebeple, taraf takip işlemleri ile ilgili, örneğin haciz ve satış isteme süreleri işlemeye devam edecektir

Genel haciz yoluyla takip, alacaklının icra dairesine vereceği takip talebi ile başlar ve bu takip talebi üzerine icra dairesi borçluya bir ödeme emri gönderir. Borçlu, takibe (ödeme emrine) itiraz eder ve itirazı haklı bulunursa, takip bu aşamada sona erer. Borçlu, ödeme emrine süresi içinde itiraz etmez veya itiraz edip de itirazı hükümden düşürülürse, takip kesinleşir. Takip kesinleşmesine rağmen borçlu borcunu ödemezse, borçlunun borcunu ödemeye yetecek malları alacaklının talebi ile haczedilir, yine alacaklının talebi ile satılır ve alacaklının alacağı ödenir. Alacaklı borçlunun yeterli malvarlığı olmadığından alacağını elde edemezse, alacaklıya bir aciz belgesi verilir.

Altın herhangi bir kıymetli mal hükmünde olduğundan, bu alacaklar için genel haciz yoluyla takip yapılamaz, ilâmlı icra yoluna başvurmak gerekir.

Alacaklı yabancı bir ülkede oturuyorsa, Türkiye’de bir adres göstermelidir, aksi takdirde icra dairesinin bulunduğu yer yerleşim yeri sayılır. Bu kapsamda yetki bakımından Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’ndaki yetkiye ilişkin hükümlere atıf yapılmıştır (İİK m. 50).Bu nedenle, para alacağı için Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) geçerli olan genel yetki ve özel yetki kuralları, genel haciz yoluyla takipte icra dairesinin yetkisi bakımından da geçerlidir. Bunun sonucu olarak genel yetkili icra dairesi, borçlunun yerleşim yerinin bulunduğu yer icra dairesidir.

Takip talebinde yer alan kayıtlarda borçlunun bir itirazı varsa bunu yedi gün içinde icra dairesine bildirmesi gerektiği ihtarı yapılır. Dolayısıyla ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde borçlunun bir itirazı varsa bunu yapmalıdır.

Borçlu, ödeme emrine itirazını doğrudan icra dairesine yapar. İtiraz, kural olarak ödeme emrini gönderen icra dairesine yapılır. Ancak, borçlu, bulunduğu yer icra dairesine de, takibin yapıldığı icra dairesine gönderilmek üzere itirazda bulunabilir.

İtiraz üzerine takip durur (İİK m. 66). Takibe devam edilmesi için bu itirazın hükümden düşürülmesi gerekir. Bunu sağlamak için kanun, iki yol öngörmüştür. Birincisi itirazın iptali davası (İİK m. 67) ikincisi ise itirazın kaldırılması yoludur (İİK m. 68-70). Elinde İİK’nun 68-68a maddeleri anlamında belge olmayan alacaklı, borçlunun itirazını hükümden düşürmek istiyorsa, ancak itirazın iptali davası açabilir. Bu davada yetkili ve görevli mahkeme, genel hükümlere göre tespit edilir. Bu bağlamda işçinin yıl sonu ikramiyesinin ödenmemesi nedeniyle açılacak bir dava iş mahkemesinde görülmesi (Genel hükümlere göre tespit edilen) gerektiği için itirazın hükümden düşürülmesi için başvuralacak yer de iş mahkemesi olacaktır.

Alacaklı, itirazın kesin kaldırılmasını ancak, elinde İcra ve İflâs Kanunu’nun 68. maddesinin birinci fıkrasında sayılan belgeler mevcutsa isteyebilir. Bunlardan birisi imzası borçlu tarafından ikrar edilmiş adi senettir. Sadece alacaklının imzasını ve ikrarını içeren belgeye dayanılmaz. Dolayısıya fiş, çek, makbuz, dekont, ödendi belgesi gibi belgelere dayanılamaz. Ayrıca itirazın kaldırılmasını sağlayacak bir diğer belge, resmî dairelerin ve yetkili makamların yetkileri dâhilinde usulüne uygun verdikleri belgelerdir. Bu belgeler bakımından ayrıca imzanın ikrar edilmesine gerek yoktur. İtirazın kaldırılmasını sağlayacak bir diğer belge, resmî dairelerin ve yetkili makamların yetkileri dâhilinde usulüne uygun verdikleri belgelerdir. Örneğin, icra dairesinin verdiği aciz belgesi, resmi dairelerin yetkileri dâhilinde verdiği ve kayıtsız şartsız bir para borcunu içeren belgedir.

İcra mahkemesi alacaklıyı haklı bulursa, itirazın kesin kaldırılmasına karar verir. Bu kararla birlikte icra mahkemesi, alacaklının talep etmiş olması halinde, borçluyu hükmolunan miktarın % 20’sinden aşağı olmayan tazminat ödemeye mahkûm eder (m. 68/VII, c. 1). Örneğin icra mahkemesi 10 bin liralık bir takipte, borçlunun hiç borcu olmadığına ilişkin itirazının kesin kaldırılmasına karar verirse, talep edilmesi koşuluyla, borçluyu 10 bin liralık alacak yanında 2 bin lira tazminata mahkûm edecektir.

Borçlunun takipten önce menfi tespit davası açması, bu davadan sonra alacaklının başvuracağı takibi kendiliğinden önlemez veya durdurmaz. Fakat, borçlu davaya bakan mahkemeden, teminat karşılığında icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı vermesini isteyebilir. Mahkeme borçlunun talebini ciddî görürse, alacağın % 15’inden aşağı olmayan bir teminat karşılığında, icra takibinin durdurulmasına karar verebilir (İİK m. 72/II).

İstirdat davası kabul edilir, davacı-borçlu davayı kazanırsa, icra takibinde ödediği paranın, harç ve giderleriyle birlikte kendisine ödenmesine karar verilir. Ayrıca davalı alacaklı bu dava dolayısıyla yargılama giderlerine mahkûm edilir. Dava reddedilir, davacı-borçlu haksız çıkarsa, sadece bu dava bakımından yargılama giderlerine mahkûm edilir. İstirdat davası sonunda verilen hüküm de kesin hüküm oluşturur. İstirdat davası sonunda icra inkar tazminatına hükmedilmez. Ancak menfi tespit davasına sonradan istirdat davası şeklinde devam edilir ve dava davacı borçlu lehine sonuçlanırsa, borçlu lehine tazminata karar verilir; şayet dava alacaklının lehine sonuçlanmışsa, bu durumda takip durmadığı için alacaklı bir zarara uğramadığından alacaklı lehine tazminata karar verilmez.