İCRA İFLAS HUKUKU - Deneme Sınavı - 3

İcra müdürü, genel haciz yoluyla takipten farklı olarak, verilen senedin kambiyo senedi olup
olmadığını ve takip hakkının bulunup bulunmadığını inceler.

Takip dayanağı kambiyo senedi niteliğinde değilse, beş gün içinde icra mahkemesine şikâyet yoluna başvurulması gerekir.

İcra ve İflâs Kanununun 170a maddesi dışında kalan durumlarda, şikâyet konusunda genel hükümler
geçerlidir. Bazı hususlar, genel haciz yoluyla takipte şikâyet konusu yapılamazken, kambiyo senetlerine
özgü haciz yolunda şikâyet konusu olabilir. Ancak, bu durumlarda İİK’nun 170a maddesinde olduğu gibi
şikâyet için özel bir süre öngörülmediğinden, yedi günlük genel şikâyet süresi uygulanacaktır. Bu
çerçevede kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte, icra müdürü senedin vâdesinin gelip
gelmediğini incelemelidir. Şayet icra müdürü bu konuda yanılgıya düşmüşse yedi günlük şikâyet söz
konusu olacaktır.
Bunun dışında daha önce belirtildiği gibi senedin aslı ya da çeklerde kısmî ödemede onaylı örneği
veya gerekli ise protesto evrakı icra dairesine verilmezse aynı şekilde şikâyet süresi yedi gündür.

Takipli iflâsta alacaklı, borçluya karşı öncelikle icra dairesinde iflâs takibini başlatır. Bu takip üzerine takip konusu borç süresi içinde ödenmezse, alacaklı, borçlunun iflâsına karar verilmesi için asliye ticaret mahkemesinde iflâs davası açar. İflâs kararı verildikten sonra, iflâs dairesi ve seçilen özel iflâs organlarınca yürütülecek iflâs tasfiyesi sonunda alacaklıların alacakları ödenmeye çalışılır.

İflâs dairesinin görevleri kısaca şöyle özetlenebilir: İflâsın açıldığını gerekli yerlere bildirmek ve ilân etmek, müflisin mallarının defterini tutmak, muhafaza tedbirlerini yerine getirmek (İİK m.159, 161–163), adi tasfiyede alacaklıları (birinci) toplantıya çağırmak ve toplantıya başkanlık etmek, iflâs idaresinin tasfiyeye ilişkin işlemlerini denetlemek, birinci alacaklılar toplantısının yapılamaması halinde iflâs idaresi yerine iflâs masasını idare ve tasfiye etmek (İİK m. 222), ayrıca basit tasfiye usulünde tasfiyeyi bizzat yapmak.

Birinci Alacaklılar Toplantısı; Adî tasfiye ilânı ile alacaklılar toplantıya çağrılır. Alacaklıların, adî tasfiye ilânında belirtilen yer, gün ve saatte toplanmasına birinci alacaklılar toplantısı denir. Bu toplantıya iflâs müdürü veya yardımcısı başkanlık eder (İİK m. 221/I). Alacaklılar toplantısı için Kanunda belirli toplantı ve karar oranları öngörülmüştür (İİK m. 221/II-III). Birinci alacaklılar toplantısı yapılamazsa, durum bir tutanakla tespit edilir ve bu hâlde iflâs dairesi ikinci alacaklılar toplantısına kadar iflâs idaresinin görevlerini yapar (İİK m. 222) Birinci alacaklılar toplantısının en önemli görevi, iflâs idaresinin üye adaylarını seçmektir (İİK m. 223/I). Bunun dışında birinci alacaklılar toplantısı iflâs tasfiyesi için acele kararları verir (İİK m. 224/I), ayrıca müflis konkordato teklif ederse (İİK m. 237/III, 309), birinci alacaklılar toplantısı tasfiyeyi tatil edebilir İİK (m. 224/II). 

İkinci Alacaklılar Toplantısı; İflâs idaresi alacakların incelemesini yapıp bitirdikten sonra, düzenlediği sıra cetvelini iflâs dairesine verir. Bunun üzerine sıra cetveli ilân edilir ve bu ilânla ikinci alacaklılar toplantısı için davet yapılır (İİK m. 237/I). Bu toplantıya kural olarak, alacakları tamamen reddedilmiş olan alacaklılar katılamaz (İİK m. 237/I). İkinci alacaklılar toplantısı, birincide olduğu gibi iflâs müdürü veya yardımcısının başkanlığında toplanır. Buradaki toplantı ve karar oranları da birinci alacaklılar toplantısındaki gibidir (İİK m. 237/IV). İkinci alacaklılar toplantısının yetkileri birinci alacaklılar toplantısından daha geniştir. İkinci alacaklılar toplantısı, iflâs idaresinin görevine devam edip etmeyeceğine karar verir ve bu konudaki teklifini icra mahkemesine bildirir. Ayrıca iflâs masasının menfaatine gördüğü diğer tüm hususlar hakkında da karar verir (İİK m. 238/II).

Ödemelerin tatili (İİK m. 177, b. 2), borçlunun aciz hâline dayanan ve borçlu tarafından açıkça veya zımnî olarak alacaklılara karşı beyan edilen, genel ve devamlı bir nitelik arz eden muaccel borçların ödenmemesi durumudur. Ödemelerin tatili borçlunun borçlarını sürekli şekilde ödemesine engel oluşturacak şekilde bir nakit sıkıntısına düşmesinin açık veya zımnî olarak alacaklılarına yansıyan hâlidir

Borçlunun iflâsını istemesinin zorunlu olduğu diğer hâl ise sermaye şirketlerinin borca batık hale gelmesidir (İİK m. 179; TTK m. 376). Anonim, limited şirketlerle kooperatifler borca batık hale gelmişse şirketi temsile yetkili kişiler asliye ticaret mahkemesine başvurarak iflâs talep etmek zorundadırlar. “Borca batıklık”, şirketin mevcut ve alacaklarının (aktiflerinin), borçlarını (şirket alacaklılarının alacaklarını) karşılamaya yetmemesini ifade eder (m. 179; TTK m. 376/III). Bu durum, şirket pasifinin aktifinden fazla olması biçiminde de tanımlanmaktadır. Borca batık olma hâli gerçek kişiler için bir iflâs nedeni değildir.

Alacaklı iflâs davasını, ödeme emrinin borçluya tebliğinden itibaren bir yıl içinde açmalıdır (İİK m. 156/IV). Bu süre hak düşürücü bir süredir, süre geçirilmişse aynı takip içinde borçlunun iflâsı istenemez.

İflâsın, müflisin tasarruf yetkisine sınırlama getirmesi yanında, kanunda borçlunun taraf olduğu dava ve takipler bakımından da bir takım sonuçlar düzenlenmiştir.

Bunlar: • İflâsın açılmasından önce müflise karşı başlamış olan takipler iflâsın açılması ile kural olarak durur ve iflâs kararının kesinleşmesi ile de düşer; ayrıca, iflâs tasfiyesi sırasında müflise karşı yeni takip yapılamaz (İİK m. 193). İflâsın açılması ile duran takipler, esasen müflisin masaya giren malvarlığı ile ilgili takiplerdir (İİK m. 193/I); bunların dışında, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla yapılan takiplerle (İİK m. 193/son), tahliyeye ve borçlunun şahsına ilişkin takipler devam eder. Bunun gibi iflâstan sonra da rehin sahibi alacaklı istediği takdirde masaya karşı rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapabilir (İİK m.185/I).

• Burada takip yapma yasağı, iflâs alacaklıları için geçerlidir. Bunun dışında, masa alacaklıları, tasfiye sırasında masaya, yani iflâs idaresine karşı haciz yolu ile takip yapabilirler. Ayrıca, müflisin iflâstan sonra doğmuş ve bu sebeple masadan istenemeyen borçlarından dolayı da tasfiye sırasında müflise karşı haciz yoluyla takip yapılabilir ve özellikle müflisin emeği ile elde ettiği geliri yani ücreti haczedilebilir. Şüphesiz, takip yasağı tasfiye dönemini kapsayıp, iflâs tasfiyesinin bitmesinden sonra müflise karşı takip yapılması mümkündür.

• İflâs tasfiyesi sırasında duran takipler müflise karşı yapılan takiplerdir, müflis tarafından iflâstan önce başlatılmış takiplere iflâstan sonra, iflâs masası tarafından devam edilir.

• Müflisin gerek davacı gerekse davalı olarak taraf olduğu, iflâstan önce açılmış ve halen derdest olan, iflâs masasına giren mal ve haklara ilişkin hukuk davaları iflâsın açılması ile durur. Duran davalara müflisin veya vekilinin huzurunda devam edilmesi durumunda, yapılan usul işlemlerine iflâs idaresi icazet vermedikçe, bu işlemler masaya karşı hükümsüzdür.

• Duran davalara ancak ikinci alacaklılar toplanmasından on gün sonra devam edilebilir (İİK m. 194/I, c. 1). Fakat gerek işin acele olması, gerekse dava konusunun niteliği dikkate alınarak kanun bazı davaların durmayacağını öngörmüştür (İİK m. 194/I, c. 2). Ayrıca duran davalar bakımından, bu süre zarfında, zamanaşımı ve hak düşürücü süreler işlemeyecektir (İİK m. 194/II).

İflâs idaresi hazırlayacağı sıra cetvelinde, öncelik sonralık ilişkisi bakımından şu esasları dikkate almak zorundadır: Öncelikle alacakları rehinli olan alacaklılara ödeme yapılır. Birden fazla rehinli alacaklı arasındaki sıra ilişkisi, Türk Medenî Kanunu hükümleri çerçevesinde belirlenir (TMK m. 946; m. 870). Rehinli alacaklardan sonra, eşya veya taşınmazın aynından doğan vergi alacakları, rehinli malın muhafaza ve satış giderleri, varsa gemi alacaklısının hakları, Türk Medenî Kanunu’nun 865 ve 867. maddelerinden doğan alacaklar ödenir. Daha sonra artan para, masaya kalır ve bundan rehinli olmayan diğer alacaklar (âdi alacaklar) ödenir, ama bunlardan da önce iflâs masrafları ve masa borçları ödenir. Geriye kalan para 206. maddedeki hükme göre dağıtılır. Bu düzenlemede alacaklar dört sıra halinde düzenlenmiş olup bunlardan ilk üçü imtiyazlı, dördüncü sıradakiler ise imtiyazsız alacaklardır.

Müflisin, üzerinde rehin tesis edilmiş malları da iflâs masasına dâhil olur. Ancak, bu mallar üzerinde rehin hakkı sahibi alacaklının bir rüçhan hakkı bulunmaktadır (İİK m. 206/I). İflâs idaresi, iflâs tasfiyesinin sonucunu beklemeden, en yakın ve uygun zamanda rehinli malı satar, öncelikle rehnin muhafaza ve satış giderlerini çıkarır ve rehin sahibi alacaklının alacağını öder (İİK m. 185/I), artan bir şey olursa bu masaya dâhil olur. Şayet rehinli alacaklının alacağı karşılanamazsa, bu miktar için o da adî alacaklılar gibi masaya dâhil olur (İİK m. 206/IV).

Paraların paylaştırılmasından sonra, alacağını alamamış olan alacaklılara, alacağın ödenmeyen kısmı için iflâs idaresi tarafından aciz belgesi verilir (İİK m. 251). Bu belge daha önce açıklanan, genel haciz yolundaki aciz belgesiyle aynı niteliktedir. Sadece burada alacaklının, müflise karşı yeni takip yapabilmesi için, müflisin iflâstan sonra yeni mal iktisap ettiğini ispat etmesi gerekir.

Yargıtay son dönemde verdiği kararlarda, elinde ilâm bulunan alacaklının ilâmsız icra yoluna başvurmasını dürüstlük kuralına aykırı olduğunu belirtmektedir. Yargıtay, elinde ilâm bulunan alacaklının ilâmsız icra yoluna başvurmasını Kanun'un düzenleme amacına aykırı olduğıu ifade etmektedir. 2017 tarihli İçtihadı Birleştirme Kararında da elinde ilâm bulunan alacaklının ilâmsız takip yapamayacağı belirtilerek bu duruma yeknesaklık kazandırılmıştır.

Kanun, ilâm yanında, ispat kuvveti bakımından ilâma yakın bazı belgelere dayanarak da ilâmlı icra takibi yapılmasını kabul etmiştir. Bu tür belgeler, ilâm olmamakla birlikte, ilâm niteliğinde belge olarak kabul edilmiştir. Bir belgenin ilâm niteliğinde olup olmadığı ancak kanun tarafından belirlenebilir. Bu belgeler şunlardır (İİK m. 38):

• Mahkeme huzurunda yapılan sulhler (HMK m. 313-315),

• Mahkeme huzurunda yapılan kabuller ve icraî nitelikteki feragatler (HMK m. 307 vd.),

• Kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içeren düzenleme şeklindeki noter senetleri,

• İstinaf ve temyiz kefaletnameleri (İİK m. 33, 36; HMK m. 350, m. 367),

• İcra dairesindeki kefaletnameler.

• Özel kanunlarına göre ilâm niteliğinde sayılan belgeler. Örneğin, baroların para cezaları veya giderlerin ödenmesi hakkındaki kararları (AvK m. 162, 64, 86),

Alacaklının, elindeki ilâma dayanarak ilâmlı icra takibi yapabilmesi için hükmün kesinleşmiş olması kural olarak şart değildir; hüküm kesinleşmeden de alacaklı ilâmı icraya koyabilir. Karara karşı kanun yoluna başvurulmuş olması, kural olarak ilâmın icrasını durdurmayacaktır (HMK m. 367/1; m. 350/1). Ancak, bazı istisnaî durumlarda ilâm kesinleşmedikçe icraya konulamayacaktır. Kesinleşmeden icraya konulamayacak ilâmlar şunlardır:

• Taşınmaz ve buna ilişkin aynî haklarla ilgili hükümler kesinleşmeden icra edilemez (HMK m. 367/2, m. 350/2).

• Aile ve şahsın hukukuna ilişkin hükümler kesinleşmedikçe icra edilemez (HMK m. 367/2, m. 350/2). Ancak nafaka hükümlerinin icrası için kesinleşmesi gerekmez (HMK m. 350, 1, c. 3; m. 367, 1, c. 3).

• Yabancı mahkeme kararlarının tenfizi hakkındaki kararlar temyiz edilirse, temyiz icrayı durdurur (MÖHUK m. 57/II).

• Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun 33 ve 34. maddelerinde düzenlenen tescil ve tescile itiraza ilişkin kararlar kural olarak, kesinleşmeden icra edilmeyecektir.

• Ceza mahkemesi ilâmlarının yargılama giderlerine ilişkin hüküm fıkrasının icra olunabilmesi için kesinleşmesi beklenmelidir (CMK m. 324/IV; 5275 s. K m. 4).

• Sayıştay ilâmları kesinleşmeden icra olunamaz (SayK. m. 64).

• Ayrıca, menfi tespit davasını kazanan ve lehine tazminata hükmedilen borçlu menfi tespit ilâmı kesinleşmedikçe tazminat ve yargılama giderleri için ilâmlı icra takibi yapamaz (İİK m. 72/IVV, c. 2).

Bir çocuk teslimi veya çocukla şahsi ilişki kurulması hakkındaki ilâmlar da icra emrine rağmen yerine getirilmediğinde zorla yerine getirilir. Bu durumda çocuk nerede bulunursa bulunsun alınıp alacaklıya teslim edilir; teslimden sonra da diğer taraf haklı sebep yokken çocuğu tekrar alırsa, yeni bir ilâma gerek olmadan elinden alınıp alacaklıya teslim edilir (İİK m. 25). Çocukla şahsi ilişki kurulmasına hakkındaki ilâmlar da aynı şekilde ilâm çerçevesinde zorla icra edilir; ayrıca bu durumda borçlunun 341. maddeye göre cezalandırılması da söz konusudur (İİK m. 25a). Çocuk teslimine ilişkin ilâmların icrasında kanunda belirtilen uzmanlar da hazır bulundurulur (İİK m. 25b).

Alacağı ipotekle teminat altına alınmış alacaklının elinde ipoteğin paraya çevrilmesi yoluyla ilâmlı takip için gerekli belgeler yoksa başvurabileceği yol, ipoteğin paraya çevrilmesi yoluyla ilâmsız takiptir. Ancak alacaklı, ilâmlı takip için gerekli belgelere sahip olsa dahi yine de bu yola başvurabilir. Alacak üst sınır ipoteği ile temin edilmişse (TMK m. 851/I, c. 2), alacaklı ilâmsız ipoteğin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapabilir.

Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipte, haciz yoluyla takipten farklı olarak rehin açığı belgesi söz konusudur. Burada, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip, alacaklı aleyhine bir açıkla kapanmaktadır. Ancak, bununla sadece rehnin alacağı karşılamadığı anlaşılmakta, borçlunun başka malvarlığının bulunmadığı veya mallarının alacağı yetmeyeceği tespit edilmemektedir. Rehin açığı belgesi, iki şekilde düzenlenmiştir. Bunlar, geçici ve kesin rehin açığı belgesidir.

Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip devam ederken, rehinli malın satılması sonucu elde edilecek paranın, alacaklının alacağına yetmeyeceği anlaşılırsa, alacaklının talebi ile kendisine geçici rehin açığı belgesi verilir. Böylece alacaklı, önce rehne başvurma zorunluluğundan kaynaklanan bazı sakıncalardan kurtulabilir. Alacaklının satış talebinden sonra takdir edilen ve kesinleşen kıymete göre rehinli malın alacağı karşılamayacağı anlaşılırsa, alacaklının talebi üzerine açık kalan miktar için bir geçici rehin açığı belgesi verilir (İİK m. 150f/I).

Taşınır rehninin paraya çevrilmesi yoluyla ilâmsız takipte de, takip talebine İİK’nun 58. maddesi hükmü uygulanır; ancak rehin hakkında kayıtlara da yer verilir. Ayrıca takip talebine, rehinli malın ne olduğu, rehin üçüncü kişi tarafından verilmişse bu üçüncü kişi ile rehnedilen taşınır mal üzerinde sonradan gelen rehin hakkı varsa bu rehin hakkı sahibinin isim ve adresleri yazılır (Yön. m. 21, b).

Takip talebini alan icra dairesi, borçluya ve varsa rehinli malın maliki üçüncü kişiye bir ödeme emri gönderir (İİK m. 146, Yön. m. 30) (örnek no: 8). Ödeme emrinde, takip talebindeki kayıtlarla ödeme süresinin on beş gün olduğu, yedi gün içinde itiraz edilmez ve onbeş gün içinde borç ödenmezse rehnin satılacağı, borçlu yedi gün içinde rehin hakkına açıkça itiraz etmezse, artık bu takipte rehin hakkını kabul etmiş sayılacağı, borçlu sadece rehin hakkına itiraz ederse, alacaklının, bu takipten vazgeçerek, haciz yoluyla takibe devam edeceği bildirilir.