İCRA İFLAS HUKUKU - Deneme Sınavı - 10

Para ve teminat alacağı dışında bir alacak için (örneğin, taşınır ve taşınmaz teslimi, bir işin yapılması), takip yapılmadan önce mutlaka mahkemede dava açılıp ilâm alınması gerekir. Ayrıca, konusu para veya teminat alacağı olan alacaklar için de ilâmsız icra yoluna başvurmak istemeyen alacaklı, önce mahkemeden ilâm alıp daha sonra takip yapabilir.  İlâmlı icrada takip yapmak isteyen alacaklının önce mahkemeye müracaat etmesi, bu konuda bir yargılamanın yapılması ve bunun sonucunda lehine bir ilâm elde etmesi, daha sonra icra dairesine başvurarak ilâmın icrasının talep etmesi gerekir. İlâmlı icra takibinde takibin temel aşamaları şunlardır: Takip talebi, icra emrinin gönderilmesi, eğer şartları varsa icranın geri bırakılması ve ilâmın icrası (bu aşama para dışındakiler için ilâmın gereğinin zorla yerine getirilmesi iken; para alacakları için haciz, satış ve paranın ödenmesi şeklinde gerçekleşir).Hukuk mahkemelerinin eda hükümleri ilâmlı icranın konusu olup, tespit ve inşaî hükümler ilâmlı icra konusu yapılamaz.

Bir belgenin ilâm niteliğinde olup olmadığı ancak kanun tarafından belirlenebilir. Bu belgeler şunlardır (İİK m. 38):
• Mahkeme huzurunda yapılan sulhler (HMK m. 313-315),
• Mahkeme huzurunda yapılan kabuller ve icraî niteliktekiferagatler (HMK m. 307 vd.),
• Kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içeren düzenleme şeklindeki noter senetleri,
• İstinaf ve temyiz kefaletnameleri (İİK m. 33, 36; HMK m. 350, m. 367),
• İcra dairesindeki kefaletnameler.
Özel kanunlarına göre ilâm niteliğinde sayılan belgeler. Örneğin, baroların para cezaları veya giderlerin ödenmesi hakkındaki kararları (AvK m. 162, 64, 86), Noterler Birliği Disiplin Kurulunun para cezasına veya giderlere ilişkin kararları (NK m. 145/II, III; m. 117/I; m. 20/V). Ayrıca özellikle bazı meslek kuruluşlarının tahsil edecekleri ücretlerle, bazı idarî kararlar ve kanunlarda ayrıca bir mahkeme hükmüne gerek olmadan tahsil olunacağı öngörülmüş olan alacaklar (İİK m. 15/I, 24/IV, 25/II, 30/II, 40/II, 94/V, 118/II, 133/II gibi).

Aile ve şahsın hukukuna ilişkin hükümler kesinleşmedikçe icra edilemez (HMK m. 367/2, m. 350/2). Ancak nafaka hükümlerinin icrası için kesinleşmesi gerekmez (HMK m. 350, 1, c. 3; m. 367, 1, c. 3).

İcra emrinde borçlunun ilâmda belirtilen borç konusu şeyi, belli bir süre içinde (kural olarak yedi gün) ödemesi, teslim etmesi veya yapması, ilâma uyması ya da bu süre içinde icranın geri bırakılmasına ilişkin karar getirmesi, buna uymazsa ilâmın icra dairesi tarafından zorla yerine getirileceği ihtar edilir (İİK m. 33, 36). Para alacağına ilişkin bir ilâmın icrası söz konusu ise, borçlunun yedi gün içinde borcu ödemesi, ödemezse aynı sürede mal beyanında bulunması, mal beyanında bulunmazsa hapisle tazyik olunacağı, mal beyanında bulunmaz veya gerçeğe aykırı mal beyanında bulunursa hapisle cezalandırılacağı ihtarı da yer alır.

Kesinleşmeden icra edilemeyecek ilâmlar dışında, bir hüküm için kanun yoluna başvurulmuş olması (istinaf veya temyiz yoluna), icrayı durdurmayacaktır.  Borçlu, ilâmın icrasını durdurmak istiyorsa, teminat karşılığında bölge adliye mahkemesi veya Yargıtay’dan icranın durdurulması kararı almalıdır. Borçlu, kanun yoluna başvurup icranın durdurulmasını talep ettikten sonra, icra
dairesine başvurup, bölge adliye mahkemesi ya da Yargıtay’dan icranın durdurulması hakkında karar verilinceye kadar, kendisine uygun bir süre verilmesini istemelidir. İcra müdürü, alacağın tamamı kadar teminat karşılığında uygun bir süre verir (İİK m. 36, I). İcra dairesinin verdiği süre içinde, bölge adliye mahkemesi ya da Yargıtay bu konuda bir karar vermezse, icra müdürü yeniden bir süre verir.  Yargıtay, talebi haksız bulursa reddeder; icranın durdurulmasına karar verirse, icra dairesi ilâmın icrasını kanun yolu incelemesinin sonuna kadar erteler

Bölge adliye mahkemesi hükmü kaldırır ya da Yargıtay hükmü bozar ise, icra olduğu yerde durur, ancak bu icranın eski hâle iadesini sağlamaz. Bunun için kaldırma veya bozma kararından sonra, mahkemenin bu karara uyması, uyma doğrultusunda yeni bir karar vermesi (yani borçlu lehine olarak davayı kısmen veya tamamen reddetmesi) ve bu kararın usûlüne uygun şekilde kesinleşmesi gerekir. Bu şekilde, borçlunun hiç veya ilâmda belirtilen kadar borcunun olmadığı tespit edilmiş olur, icra tamamen veya duruma göre kısmen iade edilir (İİK m. 40/II).

Dava sonuçlanmadan önce borca ilişkin bir savunması olan borçlu, bunları dava içinde ileri sürmeli ve davanın reddini sağlamalıdır. Borçlu eğer bunları dava içinde ileri sürmemiş veya ileri sürmesine rağmen kabul edilmemişse, daha sonra ilâmın icrası aşamasında ileri süremez. Çünkü sorun bir mahkeme kararıyla çözümlenmiştir; artık yeniden o borç konusunda tartışma yapılamaz. İlâmlı icra takibi başladıktan sonra borç itfa edilmiş veya zamanaşımına uğramış ya da alacaklı borçluya süre vermiş olsa da alacaklı ilâmlı takibe devam edebilir. İlâmlı icra takibi başladıktan sonra da ilâm konusu borç itfa edilmiş, zamanaşımına uğramış olabilir veya borç için alacaklı tarafından borçluya süre verilmiş olabilir.  Bu şekilde bir iddiası olan borçlu, belirli bir süreye bağlı olmadan, her zaman icra mahkemesinden icranın geri bırakılmasını isteyebilir.   Borcun takipten sonra itfa edildiği veya süre verildiği iddiası, noterlikçe re’sen düzenlenmiş veya onaylanmış belge veya icra tutanağı ile ispat edilir (İİK m. 33/II).

Alacak, üst sınır (limit) ipoteği ile teminat altına alınmışsa (TMK m. 851/I, c. 2), ilâmsız ipoteğin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapılabilir. Bu durumda, alacak, faiz ve giderler sadece belirlenen üst sınıra kadar teminat altındadır, bunun dışında kalan miktar ipoteğin teminatı altında değildir. Alacak, ana para ipoteği ile teminat altına alınmışsa, kayıtsız şartsız bir para borcu ikrarı söz konusu olduğundan, ilâmlı ipoteğin paraya çevrilmesi yoluna başvurulabilir. İpoteğin paraya çevrilmesinde ipoteğin kim tarafından verildiği önemli değildir (TMK m. 881/II), ipotekli taşınmaz borçlu dışında üçüncü kişiye de ait olabilir. Ancak, ipotek üçüncü kişi tarafından verilmiş ya da mülkiyet üçüncü kişiye geçmişse, bu kişi de takip talebinde gösterilmelidir. Asıl borçluyla taşınmaz maliki üçüncü kişi zorunlu takip arkadaşıdırlar. Taşınır ve taşınmaz rehninin paraya çevrilmesi, farklı özellikler gösterir. Bunun yanında taşınır ve taşınmaz rehninin paraya çevrilmesi de kendi içinde, ilâmlı ve ilâmsız takip olmak üzere ikiye ayrılır

Ödeme emrinde takip talebindeki kayıtlar, ödeme süresinin otuz gün olduğu, yedi gün içinde itiraz edilmez ve borç otuz gün içinde ödenmezse, alacaklının talebi ile taşınmazın satılabileceği ve ipotek hakkına itiraz edilemeyeceği bildirilir.

İcra mahkemesinin itirazın kaldırılması hakkındaki kararına karşı istinaf yoluna başvurulur ve istinaf yoluna başvuran borçlu veya üçüncü kişi takip konusu alacağın yüzde on beşi oranında teminat yatırırsa satış durur. İstinaf talebinin reddi halinde, bu teminat ayrıca hükme hacet kalmaksızın alacaklıya tazminat olarak ödenir (İİK m. 150/a, b. 2; m. 149a/II).

Aciz belgesi, kesin ve geçici aciz belgesi olarak ikiye ayrılır. Haciz sırasında borçlunun haczi kabil malları bulunmakla birlikte, bunların takdir edilen kıymetlerinin, takip konusu alacağı karşılamayacağı anlaşılırsa, bu durumu belirleyen haciz tutanağı geçici aciz vesikası (belgesi) niteliğindedir. Geçici aciz belgesinin tek sonucu, alacaklının, iptal davası açabilmesine imkân tanımasıdır.

Malî durumu bozulan borçlulara, belli bazı özellikleri taşımaları veya şartları yerine getirmeleri koşuluyla, içinde bulundukları durumdan kurtulma imkânını tanıyan iki müessese vardır: Konkordato ve uzlaşma yoluyla yeniden yapılandırma.

Verilen kavram konkordatoyu tanımlamaktadır.

Konkordato, icra veya iflâs takibi gibi gerçek anlamda bir takip yolu değildir. Çünkü konkordato, alacaklıların ne cüz’i ne de küllî olarak borçluyu takip etmesini sağlayan bir prosedürdür. Bilakis konkordato, borçlunun muhtemel takiplerden de kurtulmasını
sağlamaya yönelen, özellikle iflâsların önüne geçmeyi amaçlayan bir müessesedir. Ayrıca konkordato talep edebilmek için, iflâsta olduğu gibi borçlunun sıfatı da önemli değildir. Şartları oluştuğunda herkes konkordato talep edebilir.

konkordato, yapılış tarzına göre, tenzilat (yüzde) konkordatosu, vade konkordatosu ve karma konkordato şeklinde üçe ayrılmaktadır. Şayet konkordato ile alacaklılar alacaklarının belirli bir yüzdesinden feragat ederlerse, bu, tenzilat (yüzde) konkordatosudur.

Konkordato için, öncelikle borçlunun veya iflâs isteyebilecek alacaklılardan birinin asliye ticaret mahkemesine dilekçe ile başvurup bir konkordato projesi vererek borçları ne surette ödemeyi teklif ettiğini belirtmesi gerekir.

Asliye ticaret mahkemesi, konkordato talebi ile birlikte eklenmesi gereken belgelerin eksiksiz mevcut olduğunu tespit ederse, borçluya derhal üç aylık bir geçici mühlet kararı verir ve bir veya üç geçici konkordato komiseri tayin eder. Geçici mühlet süresi, borçlunun veya geçici komiserin talebiyle iki ay daha uzatılabilir.

Konkordato komiserinin görevleri şunlardır:
1. Borçlunun tasarruflarını denetlemek ve işlemlere katılmak (m. 290/I b. b).
2. Borçlunun malvarlığının defterini tutmak (m. 298/I).
3. İlân ile alacaklıları davet etmek (m. 299-301).
4. Kendisine bildirilen alacakları incelemek (300). 
5. Ara Raporlar Düzenlemek

Konkordato talebini inceleyen asliye ticaret mahkemesi kesin mühlet kararıyla
birlikte alacaklılar kurulu oluşturabilir (m. 289/III). Adi konkordatoda alacaklılar
kurulunun teşekkül edip etmeyeceği hâkimin takdirine bırakılmıştır (m. 289/III,
c.1). Ancak, en az üç alacaklı sınıfı bulunması kaydıyla, alacaklı sayısının iki yüz
elliyi veya alacak miktarının yüz milyon Türk Lirasını aşması halinde alacaklılar
kurulunun oluşturulması zorunludur. (K. Yön. m. 11/II).

İflâsına karar verilmiş bir kimse de karar verilen bu iflâstan kurtulmak, iflâsın kaldırılmasını
sağlamak için (m. 182) konkordato teklif edebilir. Bu durumda yukarıda incelediğimizden
farklı olarak, konkordato, borçlunun iflâsına engel olmamak şeklinde bir amaçla değil; iflâsa
karar verilmiş bir durumda, bu kararın kaldırılmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
İflâs içi konkordatoda, iflâs dışı konkordatodan farklı olarak;
• Konkordato mühleti yoktur,
• Konkordato komiseri tayin edilmez,
• Konkordato teklifi ikinci alacaklılar toplantısında incelenir