İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ

Bağlantılar Drupal katmanlarından biri değildir.

Drupal’da görüntülenmek istenen herhangi bir sayfanın, tek parça metin görünümü yerine birden çok farklı parçalara bölünerek gösterilmesini sağlamak için panel (panels) kullanılır.

Drupal PHP programlama dili ile geliştirilmiştir.

Drupal sisteminde, her bir içerik parçası için genel bir terim olarak düğüm ifadesi kullanılır

Java Drupal'ın kurulum gereksinimlerinden biri değildir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Doğru seçenek yapılandırmadır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Drupal, 2000’li yılların başında paylaşım ve haberleşme ihtiyacını gidermeye yönelik olarak yerel ağ içinde hayata geçirilen bir projeydi. Sahip olduğu temel özellikleri ve bileşenleriyle Drupal günümüzde bireyselden kurumsala çok farklı boyutlarda web çözümleri sunan bir ortama dönüşmüştür. Belçika Antwerp Üniversitesi öğrencilerinden olan Dries ve Hans 2000 yılında sahip oldukları İnternet bağlantısını kablosuz ağ köprüsü kurma yoluyla arkadaş grupları arasında paylaşım ve haberleşme amacıyla yerleşik bir “mesaj panosu” (message board) oluşturma fikri üzerine çalışmaya başladılar. Bu çalışma 2001 yılında Dries’in web sitesini çevrimiçi hâle getirmesiyle açık kaynak kodlu bir projeye dönüşmüştür. Proje çalışmalarını yürütmek adına Dries oluşturmayı düşündüğü küçük topluluk için Felemenkçe köy anlamına gelen “dorp” kelimesinden yola çıkarak çalışmayı isimlendirmiştir. İnternette proje için alan adı uygunluğunu ararken yaptığı yazım yanlışı ile damla anlamına gelen uygun olan alan adı “drop.org” üzerinden çalışmaları yürütmeye başlamıştır. Drop.org zamanla yeni web teknolojileri hakkında konuşan üyelerin buluştuğu site yönetimi, içerik beslemesi, dağıtık yetkilendirme gibi konuların tartışıldığı ve deneyimlerin paylaşıldığı bir alana dönüştü. Bu alanda gerçekleştirilen tartışmalar sonucunda ortaya çıkan yazılımlar bizzat sitenin üzerinde uygulanarak test edildi. Projeye olan ilginin artmasıyla çok farklı ihtiyaçlara cevap veren bir sistem ortaya çıkmaya başladı. Bu deneyim ortamının farklı kişiler tarafından da kullanılması ve geliştirilmesine olanak sağlanması amacıyla “drop.org” alanının arkasındaki yazılımın Felemenkçe ‘damla’ anlamına gelen ‘druppel’ sözcüğünün İngilizce söylenişi olan ‘Drupal’ adıyla yayınlanmasına karar verildi. Drupal içerik yönetim sistemi, yazılım sürümleri ile ilgili gelişmeler, topluluk üyeleri ve kullanıcıların paylaşımları resmi sayfası olan www.drupal. org sitesi üzerinden gerçekleştirilmektedir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi seçeneklerden III, IV ve V’de yer alan ifadeler doğrudur, dolayısıyla doğru cevap C’dir. Seçenek I’de yer alan ifadede tarih doğru değildir, Dries ve Hans sahip oldukları İnternet bağlantısını kablosuz ağ köprüsü kurma yoluyla arkadaş grupları arasında paylaşım ve haberleşme amacıyla yerleşik bir “mesaj panosu” (message board) oluşturma fikri üzerine çalışmaya 2001 yılında değil 2000 yılında başladılar. Seçenek II’de yer alan ifadede de tarih doğru değildir. Söz konusu çalışma 2005 yılında değil, 2001 yılında Dries’in web sitesini çevrimiçi hâle getirmesiyle açık kaynak kodlu bir projeye dönüşmüştür.

Drupal kaynak kodu GNU Genel Kamu Lisansı 2 (GPL) altında ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. Çekirdeğinde sunulan geniş özelleştirme seçenekleri ile gerek içerik gerekse de görünümü, isteğe ve ihtiyaca göre değiştirilebilir ve geliştirilebilirdir. Sistemin işlev ve özellikleri çekirdeğinde var olan eklentiler ve topluluk üyeleri tarafından geliştirilen eklentiler ile zenginleştirilebilmektedir. Çekirdeğinde yer alan özellikler sayesinde içeriğin tamamı mevcut arama eklentisi sayesinde indekslenerek aranabilmekte, kullanıcı ve arama motoru dostu (SEF- search engine friendly) URL oluşturmaya imkân sağlamaktadır. Sahip olduğu tema sistemi, içeriği gösterimden ayırarak sitenin görünümü içerikten bağımsız olarak kolayca değiştirilebilmektedir. Genelde ücretsiz olarak topluluk sayfasından sunulan birçok bileşenin yanında ticari çözümler sunan yaklaşımlar da mevcuttur.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, Drupal’ın yapısına ilişkin olarak seçeneklerden I, II, IV ve VI’da yer alan ifadeler doğrudur, dolayısıyla doğru cevap C’dir. Seçenek III’de yer alan ifade doğru değildir. Sistemin işlev ve özellikleri sadece çekirdeğinde var olan eklentiler  ile değil,  topluluk üyeleri tarafından geliştirilen eklentiler ile de zenginleştirilebilmektedir.  Seçenek V’de yer alan ifade de doğru değildir, sahip olduğu tema sistemi, içeriği gösterimden ayırarak sitenin görünümü içerikten bağımsız olarak kolayca değiştirilebilmektedir.

Drupal, kendisi gibi özgür bir yazılım olan İnternet için üretilmiş, sunucu taraflı HTML içerisine gömülebilen betik ve programlama dili olan PHP ile geliştirilmiştir.Bu yönü ile Unix, GNU/Linux, BSD türevleri, Solaris, Windows ve Mac OS X gibi işletim sistemleri başta olmak üzere üzerinde PHP yorumlayıcı bulunan herhangi bir işletim sisteminde, MySQL, PostgreSQL gibi bir veritabanı üzerinde çalışabilmektedir.Drupal, içeriği yeniden kullanabilmemize ve özelleştirerek yönetebilmemize olanak sağlayan İçerik Yönetim Çatısı (CMF - Content Management Framework) ve web hizmetleri, web kaynakları ile web API’leri dâhil olmak üzere web uygulamalarının geliştirilmesini desteklemek amacıyla tasarlanmış Web Uygulama Çatısına (WAF - Web Application Framework) sahiptir.

Kolay bir şekilde dinamik site oluşturmaya imkân sağlayan Drupal esnek altyapısı ve sahip olduğu modülleriyle birçok farklı alanda bireysel ve kurumsal kullanıcı tarafından içerik yayımlama ve yapılandırmada tercih edilmektedir. Drupal’da saklanan veriler katmanlara ayrılarak erişim ve sunum açısından birbirinden farklı özelliklere sahip içerik türlerinin yaratılmasını basitleştirilmektedir. Sistemde farklı işlevleri yerine getirmek üzere veri (data), eklentiler (modules), bloklar ve menüler (blocks&menus), kullanıcı izinleri (user permissions) ve tema (template) olmak üzere beş farklı katman yer almaktadır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir, Drupal’da seçenkelrde verilen katmanların tümü yer almaktadır.

Drupal sisteminde katman akışının temelden dışa doğru sıralaması; Veri (Düğümler), Modüller, Bloklar ve Menüler, Kullanıcı İzinleri ve Tema’dır, dolayısıyla doğru cevap D’dir.

Drupal’da içeriklerin katmanlara ayrılarak erişim ve sunum açısından birbirinden farklı özelliklere sahip içerik türlerine dönüşebilmesi için veri katmanında yer almaları gerekmektedir. Veri katmanının üstünde ikinci seviyede eklentiler (modules) katmanı yer almaktadır. Eklentiler, çekirdek ile birlikte gelen ya da ihtiyaca yönelik olarak geliştirilen sisteme ek işlevler kazandıran kod parçacıklarıdır. Drupal’da bütün işlevler eklentiler ile gerçekleştirilmektedir. Eklentilerin bir kısmı (düğüm, kullanıcı, blok, sistem gibi) Drupal çekirdeğinde yer almakta ve kurulumla birlikte gelmektedir. Bunların dışında ihtiyaca özel olarak etkinlik takvimi, belli koşulları sağlayan içerikleri farklı görünümlerde sunan gösterimler, çeşitli amaçlara özelleşmiş fonksiyonları barındıran özel uygulamalar bu eklentilere örnektir. Drupal ile bütünleşik olarak çalışan birçok farklı eklenti yer almakta ve sayısı geliştiricilerin katkısı ile her geçen gün artmaktadır. Topluluk sitesi üzerinden bu bileşenlere “Eklentiler (Modules)” bölümünden erişilebilmektedir. Genellikle ücretsiz olarak sunulan eklentiler bireysel kullanıcılarından profesyonel işletmelere varıncaya kadar birçok farklı geliştirici tarafından sunulmakta ve kullanılmaktadır. Eklentilerin üstünde bloklar ve menüler (blocks&menus) katmanı yer alır. Bu katman genellikle eklentilerden gelen çeşitli bilgileri tutar ve temadaki tanımlamalara bağlı olarak farklı bölgelerde sunumunu sağlar. Bu katmanın çıktısı olan bloklar isteğe ve ihtiyaca yönelik olarak özelleştirilebilir. Blok görünümleri yayınlanan sayfalara, kullanıcı rollerine ve özel kodlama tanımlarına bağlı olarak özelleştirilebilmektedir. Bu şekilde belli içerik ve menülerin sadece belli sayfalarda ve belli yetki düzeyine sahip kullanıcılarca görüntülenmesine olanak sağlanır.

Bloklar ve menüler katmanının üzerinde kullanıcıların erişim ve yetki düzeylerini belirleyen kullanıcı izinleri (user permissions) katmanı yer almaktadır. Kullanıcıların rollerinin ve sahip oldukları erişim yetkilerinin tanımlaması için bu katman kullanılır. Farklı rollerde kullanıcı oluşturulması, bunların özelliklerinin tanımlanması ve erişim ile yetki düzeylerinin belirlenmesi sistem yöneticisi tarafından yapılabilmektedir. Sistemde kullanıcılar tanımlanan izinleri doğrultusunda erişim yetkisine sahiptir. Katmanların en dışında ise görünür yüz olan tema (template) katmanı yer almaktadır. Tema çoğunlukla XHTML ve CSS kodları ve bunlara ek olarak içeriğin yerleştirileceği yerleri belirleyen PHP ile düzenlenmiş belli bir iş yapan kod veya kodlardan oluşan bloklardır. Temalar, eklentiler tarafından görsel çıktı oluşturmak için bazı fonksiyonların düzenlenmiş kopyalarını da içerebilmektedir. Bu şekilde eklentinin kod yapısını bozmadan tema aracılığı ile görsel unsurlarını şekillendirebilmemiz mümkün olmaktadır. Kullanıcılar kendi alanlarına özgü olarak yetki verilmesi durumunda kendi temalarını seçebilmektedir. Çekirdekten görünüme doğru olan bu akış Drupal çalışma sistemini belirlemektedir. Sistemden talep ettiğimiz bazı özel işlevlerin gerçekleştirilebilmesi için bunu eklentiler katmanına yüklememiz gerekmektedir. Şeklin A sütununda görüldüğü üzere eklentinin işlevini yerine getirebilmesi için etkinleştirilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde ilerleyen katmanlarda istediğiniz çıktıyı alabilmeniz mümkün değildir. Şeklin B sütununda olduğu gibi eklentiyi eklenti katmanına yüklemiş ve etkinleştirmiş olmanıza rağmen bloklar ve menüler katmanında uygun bir şekilde yerleştirmediğiniz için tema üzerinde kullanıcılara erişim yetkisi verdiğiniz hâlde çıktısını göremezsiniz. Şeklin C sütununda olduğu gibi bu aşamaların hepsini yapmanıza rağmen hangi kullanıcılara erişim vermeniz gerektiğini tanımlamamış olabilirsiniz. Bu durumda eklenti yüklenmiş, etkinleştirilmiş ve belli bir blok ya da menüyle ilişkilendirilmiş olduğu hâlde kullanıcının yetkisi olmadığı için görüntülenememektedir. Bu açıdan şeklin D sütununda olduğu gibi tüm aşamaların verilen katman akışı içinde doğru bir şekilde yapılması ile sistemden istenilen sonucun alınabilmesi mümkündür.

Drupal’ın işlevselliğini artıran kod parçalarına eklenti (module) denilmektedir. Drupal’da eklentiler; çekirdek (core), çekirdek dışı (contributed) ve özelleştirilmiş (custom) olmak üzere eklentiler üç kategoriye ayrılmaktadır. Çekirdek eklentileri; günlük (blog), kitap (book), anket (poll) ve sınıflandırma (taxonomy ) gibi Drupal kurulumu içinde yer alan ve ek bir bileşen gerektirmeden kullanılabilen ya da devre dışı bırakılabilen eklentilerdir. Çekirdek dışı eklentiler ise geliştiriciler tarafından Drupal topluluk sayfası eklentiler bölümünde sunulan, ya paneller (panels), gösterimler (views) ve üst-veri etiketi (metatag) gibi Drupal kurulumu ile gelen ya da topluluk sayfasından indirilip kurulması gereken eklentilerdir. Özelleştirilmiş eklentiler ise kodlama becerisi ve Drupal API yapısını kavramanızı gerektiren özel yazılım ve düzenleme içeren geliştirilmiş eklentilerdir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, seçeneklerde yer alan eklentilerden; gösterimler (views), üst-veri etiketi (metatag) ve paneller (panels) çekirdek dışı eklentiler kategorisindedir, dolayısıyla doğru cevap  B’dir.

Drupal’da ayrı bir katman olan tema (theme), diğer katmanlardaki bileşenlerin çıktılarını belirlenen düzen içinde tasarlandığı şekli ile kullanıcıya sunumunu düzenler. Drupal’ın tema sistemi, içeriği gösterimden ayırarak sitenizin görünümünü içerikten bağımsız kolayca değiştirebilmenizi sağlar. Drupal görsel tema zenginliği ile rahat özelleştirilebilir esnek bir yapıya sahiptir. Temalar standart HTML ve PHP kodlarıyla oluşturulduklarından dolayı herhangi özel bir tema kodlama dili bilmenize gerek yoktur.

Drupal’ın işlevselliğini artıran kod parçalarına eklenti (module) denilmektedir. Drupal’da eklentiler; çekirdek (core), çekirdek dışı (contributed) ve özelleştirilmiş (custom) olmak üzere eklentiler üç kategoriye ayrılmaktadır. Çekirdek eklentileri; günlük (blog), kitap (book), anket (poll) ve sınıflandırma (taxonomy ) gibi Drupal kurulumu içinde yer alan ve ek bir bileşen gerektirmeden kullanılabilen ya da devre dışı bırakılabilen eklentilerdir. Çekirdek dışı eklentiler ise geliştiriciler tarafından Drupal topluluk sayfası eklentiler bölümünde sunulan, ya paneller (panels), gösterimler (views) ve üst-veri etiketi (metatag) gibi Drupal kurulumu ile gelen ya da topluluk sayfasından indirilip kurulması gereken eklentilerdir. Özelleştirilmiş eklentiler ise kodlama becerisi ve Drupal API yapısını kavramanızı gerektiren özel yazılım ve düzenleme içeren geliştirilmiş eklentilerdir.

Drupal’da görüntülenmek istenen herhangi bir sayfanın, tek parça metin görünümü yerine birden çok farklı parçalara bölünerek gösterilmesini sağlamak için panel (panels) kullanılır. Panel ile oluşturulan her bir sayfa farklı görünüm ve farklı içeriğe sahip olabilmektedir. Sürükle – Bırak (drag-anddrop) yöntemi ile sayfaların arayüzleri ve içeriklerin sayfadaki pozisyonları panel aracılığı ile değiştirilebilmektedir. Drupal’ın birçok farklı eklentisi de bütünleşik olarak panel ile çalıştığından panel içerikli her farklı sayfada diğer eklentilerde yapılan düzenlemeler ve genişlemeler yapılabilmektedir.

Drupal’daki tüm bilgi bir veritabanında saklanmaktadır. Her tür bilgi kendi içinde ilgili veritabanı tablosunda tutulmaktadır. Drupal için yaygın olarak tercih edilen veritabanı MySQL’dir. Bununla birlikte, Drupal’ı başka veritabanı sistemler ile çalıştırabilmek mümkündür.

Drupal’da ziyaret ettiğiniz sayfanın URL adresinde sitenin temel adresinden sonraki kısma yol (path) denir. Drupal menü listeleri ve rotalarını denetleyerek tarayıcıya hangi bilgileri göndereceğini bununla belirler.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, Drupal ile ilişkili kavramlara ilişkin olarak seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü doğrudur, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

İçerik Yapılandırma Aracı (CCK - Content Construction Kit) temel olarak Drupal’da kullanıcı tanımlı içerik türleri oluşturmamıza ve yapılandırmamıza imkan sağlayan eklentidir. Makale (Article), Temel Sayfa (Basic Page), Günlük Girdisi (Blog Entry), Kitap Sayfası (Book Page), Yorum (Comment), Forum, Anket (Poll) olmak üzere yedi içerik tipi Drupal çekirdeği ile kullanıma hazır şekilde gelmektedir. Bu yapılandırma aracı ile mevcut türleri genişletme ve yeni türler oluşturma fırsatı ile esneklik sunmaktadır. Bu eklenti varsayılan kurulumla gelmeyip, ayrıca kurulması ve etkinleştirilmesi gerekmektedir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, Drupal çekirdeği ile seçeneklerde verilen içerik tiplerinin tümü kullanıma hazır şekilde gelmektedir, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Drupal’ın kurulumu için kurulumun gerçekleştirileceği web sunucusunun belli bazı gereksinimleri karşılaması gerekmektedir. Web sitesinin barındırılacağı web sunucusunun Apache, Nginx, Microsoft IIS ya da PHP desteği olan bir sunucu olması ve kurulum için yeterli disk alanının da tahsisi gerekmektedir. Disk kapasitesi kullanım amacınıza bağlı olarak değişebileceğinden dolayı verilen miktarlar sadece çekirdek kurulumun gerçekleşebilmesi adına gerekendir. Veritabanı olarak MySQL, MariaDB, Percona Sunucusu, PostgreSQL ya da SQLite önerilmektedir. Microsoft SQL Server ve Oracle ise ek bileşen kurulumu ile desteklenmektedir. Kurulum paketinin özelliğine bağlı olarak veritabanı sürüm gereksinimleri değişmektedir. Kurulum aşamasında buna yönelik olarak uyumsuzluk söz konusu olduğunda uyarı gelmektedir. Bunun dışında web sunucuda yüklü olan PHP sürümü kurulum paketine göre değişiklik göstermektedir. Aynı şekilde kurulum aşamasında bu konuda bir uyuşmazlık olduğunda bildirim vermektedir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, Drupal’ın kurulumu için kurulumun gerçekleştirileceği web sunucusunun karşılaması gereken gereksinimlere ilişkin olarak seçeneklerden II, IV ve V’de yer alan iafedeler doğrudur, dolayısıyla doğru cevap C’dir. Seçenek I’de yer alan “Web sitesinin barındırılacağı web sunucusunun tek seçenek olarak PHP desteği olan bir sunucu olması ve kurulum için yeterli disk alanının da tahsisi gerekmektedir.” ifadesi doğru değildir, zira web sitesinin barındırılacağı web sunucusunun Apache, Nginx, Microsoft IIS ya da PHP desteği olan bir sunucu olması ve kurulum için yeterli disk alanının da tahsisi gerekmektedir. Seçenek III’de yer alan “Microsoft SQL Server ve Oracle desteklenmemektedir.” ifadesi de doğru değildir,  Microsoft SQL Server ve Oracle ek bileşen kurulumu ile desteklenmektedir.

Drupal içerik yönetim sisteminin sağladığı araçlar ile kod bilgisine gereksinin duymadan yönetici arayüzünden sitenizle ilgili düzenlemeleri rahatlıkla gerçekleştirebilirsiniz. Çekirdek kurulumu ile birlikte yönetici araçları İçerik, Yapı, Görünüm, Modüller, Yapılandırma, Kişiler, Raporlar ve Yardım başlıkları altında yönetici arayüzündeki üst menüde toplanmaktadır. Yapılmak istenen işleme bağlı olarak ilgili menüden işlevlerin yer aldığı sayfalara geçiş yapılması gerekmektedir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi seçeneklerde yer alan yönetici araçlarının tümü, Drupal içerik yönetim sisteminin yönetici arayüzündeki üst menüde toplanan yönetici araçlarındandır, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Site ile ilgili olarak kişilerin hesap ayarları, sistem bakımı, arama ve üstveri işlemleri, içeriklerdeki metin biçimleri ve düzenleme editörlerinin özellikleri, dosya işlemleri, geliştiricilere yönelik olarak performans, günlük izleme ve bakım işlemleri, bölgesel tarih, saat, dil ayarlamaları ve web servis düzenleme işlemleri Yapılandırma sekmesinden gerçekleştirilmektedir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi, doğru cevap C’dir.  “Kişilerin Hesap Ayarları”, “Sistem Bakımı”, “Arama ve Üstveri İşlemleri” ve “Dosya İşlemleri” Drupal içerik yönetim sisteminde Yapılandırma sekmesinden gerçekleştirilen işlemlerdendir. Seçenek V’de yer alan “Sayfaların Blok Yerleşimi” işlemi Yapılandırma sekmesinden gerçekleştirilmemektedir.

Sayfaların blok yerleşimi, içeriklerin ve formların görünümü, özelleştirilmiş içerik listeleri için gösterimler, site menüleri, içeriğin etiketlenmesi, kategorilendirilmesi ve sınıflandırılması için sınıflandırma, yorum formları ve görünümleri için yorum türleri, site iletişim formu ve yönetimi ile içerik türleri yönetici menüsündeki Yapı sekmesinden gerçekleştirilmektedir. Blok yerleşimleri, kullanılan temaya özgüdür. Bu kısımda yapılacak değişiklikler sadece ilgili temanın etkinleştirildiği durumlarda görülebilmektedir.