İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ

Günümüzde bilgi geçmişe göre çok daha hızlı bir biçimde üretilmekte, üretilen bilgiler güncelliğini çok çabuk yitirmektedir. Yeni bilgilere göre çevrimiçi içerikleri güncellemek önemli ancak zor bir süreçtir. İçerikte gerçekleştirilen en küçük düzeltmeler için bile ilgili dosyaları indirip düzenlemek, FTP gibi dosya aktarım araçları yardımıyla yenilenmiş hâlini yüklemek, dosya konum ve başlıklarını yönetmek için tasarım öğelerine ek olarak ayrıca emek harcamak gerekmektedir. Ancak son yıllarda çevrimiçi içerik organizasyonunu kolaylaştıran yeni araçlar da yaşamımıza girmeye başlamıştır. Çevrimiçi içeriklerin daha kullanışlı ve güncel olması için başvurulan araçların başında, içerik yönetim sistemleri gelmektedir. Üst düzey yazılım ya da kodlama bilgisine gereksinim duymadan da içerik yapılandırabilme ve yönetebilme olanağı, içerik yönetim sistemlerinin yaygınlığını her geçen gün arttırmaktadır. Ayrıca açık kaynak kodlu yazılımların yaygınlaşması, herkese açık ve yeniden kullanılabilir içeriklerin kolaylıkla planlanan platforma gömülebilmesi gibi özellikler, maliyet bağlamında da birtakım avantajlar sağlamaktadır. Üstelik bireylerden bağımsız bir biçimde içeriğin tümünün ya da farklı başlıklarının yönetilebilmesi, sistem yönetimini de kolaylaştırmakta; kapsamlı ve güncel bir web sitesi oluşturmada içerik yönetim sistemlerinin tercih edilmesi, oldukça uygun bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır. Gelişen teknolojilere kolaylıkla uyum sağlayabilen, esnek kullanım olanağı sunan, kendine özgü bireysel ve kurumsal gereksinimlere yanıt verebilen ve yoğun web trafiğinin işlevsel bir biçimde üstesinden gelebilen içerik yönetim sistemlerinin seçilmesi, içerik oluşturma ve yönetme sürecinin kalitesini de olumlu yönde etkilemektedir.

İçerik yönetim sistemleri: Dijital içeriklerin isteğe bağlı olarak oluşturulmasını, yayınlanmasını ve depolanmasını sağlayan uygulamalardır.

Öğrenme yönetim sistemleri: Yüz yüze öğretime destek amaçlı ya da e-öğrenme temelli uygulamaların yapılandırıldığı ve yönetildiği bir yazılımdır. Temel amaç, öğrencilerin öğrenme süreçlerini ve gelişimlerini takip etmeyi kolaylaştıran bir platform sunmaktır.

Bilgi mimarisi: Bilgi paylaşım ortamlarının yapısal tasarımı; organizasyon, etiketleme, arama ve ağ içi gezinti sistemlerinin birleşimi; bilgi ürünlerini ve deneyimleri kullanılabilirlik ve bulunabilirliği kolaylaştıracak şekilde örgütleme bilimidir.

Açık kaynak kodlu yazılımlar: Bir yazılımın programcılar tarafından düzenlenebilir hâlinin gizli tutulmayıp tüm kullanıcılarla paylaşılıyor olması, açık kaynak olarak adlandırılmaktadır.

İçerik yönetim çatısı: İçerik yaratma sürecinde yeniden kullanılabilir bileşen ve içeriklerin de işe koşulabildiği üst bir sistemdir.

Bir uygulamanın içerik yönetim sistemi olarak adlandırılabilmesi için taşıması gereken nitelikler Özarslan ve Ozan’ın Öğrenme Yönetim Sistemleri adlı eserinde şöyle özetlenmektedir:

Dijital sıkıştırma teknolojilerinde, donanımların saklama kapasitelerinde, bilgi mimarisi ve yazılım sektöründe yaşanan dönüşümler, daha az zaman ve maliyet ile daha verimli bir biçimde içerik sunmaya olanak tanımaktadır. WWW’nin yaşamımıza ilk girdiği yıllarda en basit sayfaları yaratmak için bile HTML işaretleme dilini bilmek gerekiyordu. İlerleyen yıllarda yaşamımıza giren ve daha basit arayüzler sunan editörler, daha az kodlama ve iş gücü ile daha verimli üretime olanak sağlamıştır. Öte yandan içerik miktarı arttıkça editörler de yetersiz kalmaya başlamış, gerek bilgi güncelliğini gerekse bağlantıların işlerliğini sürekli olarak korumak günden güne zorlaşmıştır. İçerik yönetim sistemlerinin yaşamımıza girmesiyle birlikte durağan sayfalardan dinamik sayfalara geçiş kolaylaşmış, içerik yapılandırma ve sunum süreci her geçen yıl daha da otomatikleşmiş, teknik bilgisi olmayan bireylerin de sisteme kazandırdıkları içeriğin ortak bir format içerisinde sunumu kolaylaşmıştır. Böylece içerik üretimi için ayrı, sunum için ayrı emek verme ve teknik birikime sahip olma gereksinimi ortadan kalkmıştır. Bu bağlamda bilgi paylaşım ortamlarının yapısal tasarımı; organizasyon, etiketleme, arama ve ağ içi gezinti sistemlerinin birleşimi; bilgi ürünlerini ve deneyimleri kullanılabilirlik ve bulunabilirliği kolaylaştıracak şekilde örgütlemek için bilgi mimarisine ihtiyaç duyulmaktadır.

Farklı içerik yönetim sistemlerinde kullanıcıya sunulan olanaklar değişkenlik göstermekle birlikte, temel işlevlerin;

Kataloglama, arama ve geri çağırma işlevleri yardımıyla kullanıcıların aradıkları içeriğe kolaylıkla ulaşabilmeleri; bu aramaları tarih, anahtar sözcük ya da yazar gibi özelliklere göre daha ayrıntılı ve verimli bir biçimde gerçekleştirebilmeleri kolaylaşmaktadır. Format yönetimi, belli dosya ve içerik formatlarında arama yapma ya da sonuçları belli formatlara dönüştürebilme bağlamında kolaylık sağlayan bir işlevdir. Düzeltme takibi işlevi, içeriğin yayınlandıktan sonra güncellenmesini, süreç içerisinde yapılan işlemlerin de takip edilebilmesini kolaylaştırmaktadır. Yayınlama işlevi ise içerik sunumunu belli ve kabul görmüş bir temaya uygun biçimde gerçekleştirmeyi kolaylaştırmaktadır.

Bileşen içerik yönetim sistemi (BİYS) adlı bu sistemler, nesne ya da konu düzeyindeki bir içeriği saklama, düzenleme, yönetme ve o içeriğe erişme bağlamında daha zengin olanaklar sunmakta; çoğunlukla XML tabanlı Darwin Bilgi Yazma Mimarisi (DITA) ile hayata geçirilmekte; binlerce hatta milyonlarca bileşen / nesne / konu arasındaki ilişkileri de yönetebilmektedir. Böylece klasik yazarlık anlayışı, yerini gerçek ve verimli bir bilgi yaratımı sürecine bırakmaya başlamıştır. Bireyler kendi uzmanlık alanlarına ilişkin konuları sisteme kazandırmakta; bu özgün konu parçaları niteliklerine ve amaçlara göre daha büyük bir içeriğin içerisine gömülerek kullanıcıya sunulmaktadır.

İçerik yönetim sistemleri dijital içeriğin düzenlenmesini ve yayınlanmasını kolaylaştıran kullanıcı dostu bir platform sunmaktadır.            Kodlamaya     yatkın  bir        programcı ya da web tasarımcısı isterse projeleri için web uygulama çatısını tercih edebilir. İçerik yönetim sistemleri ise kodlara değil, herkesin yaygın olarak kullandığı hazır modüllere dayanmaktadır. İçerik yönetim sistemlerinde teknik bilgisi sınırlı olan bir kullanıcının bile hedef içerik yönetimini gerçekleştirmesi söz konusu iken içerik yönetim çatısında daha üst düzey bir teknik bilgi ve yaratıcılık olanağı ortaya çıkmaktadır. Elbette kodlama bilgisi üst düzeyde olan biri geliştirici de işlemlerini çok daha hızlı gerçekleştirebilmek için içerik yönetim sistemlerinden yararlanabilir. Ancak her içerik yönetim sistemi kullanıcısının içerik yönetim çatısı kullanabilmesi olanaklı değildir.

İçerik yönetim sistemleri kullanıcı dostu hazır modüllere, içerik yönetim çatısı ise kodlama bilgisine dayanmaktadır. Özetle, yaygın olarak kabul gören işlemleri hızlı bir biçimde ve teknik bilgi gerektirmeden kolaylıkla gerçekleştirebilmek için içerik yönetim sistemleri yeterli olurken, elde bulunan nesnelerden farklı kombinasyonlarla farklı ürünler ortaya koyabilmek için içerik yönetim çatısına gereksinim duyulacaktır. Günümüzde içerik yönetim sistemleri, hedef kitlenin büyük bir bölümünün rahatlıkla kullanabileceği yaygın temaları kapsadığından, içerik yönetim çatısına gereksinim duyulan durumlar gerçekten üst düzey uzmanlık sonucu hissedilebilecek atipik senaryolar olabilir. Ancak içerik yönetim sistemleri ile her şeyin mümkün olmadığını akılda tutmak gerekir. İçerik yönetim sistemleri ile her şey mümkün değildir; geliştirici ve programcıların izin verdiği ve sisteme entegre ettiği her şey mümkündür. Bu bağ

lamda tamamen içerik yönetim sistemleri ile projelerini yürütebilen kullanıcıların da zamanla daha üst düzey yaratıcılık becerilerini işe koşabilmek için biraz olsun kodlama bilgisine gereksinimi olacaktır.

Farklı kaynaklardaki kuramsal çerçeve ve tanımlardan yararlanan Karaman (2013), öğrenme nesnelerinin niteliklerini 12 başlık altında özetlemektedir (s. 635-636). Buna göre öğrenme nesneleri;

Son 20 yılda yaşanan bilgi yönetimi devrimi sırasında, ücretsiz araçlarla herkesin karmaşık İYSler oluşturma sürecine katılımını kolaylaştıran dört önemli bileşen, kısaca LAMP olarak adlandırılmaktadır: (L)inux + (A)pache + (M)ySQL + (P)HP.

İçerik Yönetim Sistemlerinin Avantajları

Temelde örgüt tarafından geliştirilen ya da açık
bir çevrimiçi kaynaktan temin edilen içeriklerin
kurumsal bilgi ve iletişim sistemine entegre edilerek kullanıcıların görev ve sorumluluklarına ilişkin bilgi gereksinimlerinin karşılanması hedeflenmektedir. Tüm bu süreçte temel avantaj, çevrimiçi
içeriğin geliştirilmesi ve paylaşılması sürecinin üst
düzey teknik yetiler gerektirmeden de gerçekleştirilebilecek biçimde kolaylaştırılmasıdır. Bu bağlamda güncel içerik yönetim sistemlerinin artıları dile
getirilirken hızlı ve kolay kurulum, basit arayüz,
içerik üretme kolaylığı ve esnek tasarım özellikleri
gibi başlıklara da değinilebilir.

Bilgi Mimarisi (Information Architecture),
bilgi paylaşım ortamlarının yapısal tasarımı;
organizasyon, etiketleme, arama ve ağ içi gezinti
sistemlerinin birleşimi; bilgi ürünlerini ve
deneyimleri kullanılabilirlik ve bulunabilirliği
kolaylaştıracak şekilde örgütleme bilimidir
(Morville ve Rosenfeld, 2006).

İçerik yönetim
sistemlerinin yaşamımıza girmesiyle birlikte durağan sayfalardan dinamik sayfalara geçiş kolaylaşmış, içerik yapılandırma ve sunum süreci her geçen
yıl daha da otomatikleşmiş, teknik bilgisi olmayan
bireylerin de sisteme kazandırdıkları içeriğin ortak
bir format içerisinde sunumu kolaylaşmıştır.

Bir uygulamanın içerik yönetim sistemi olarak
adlandırılabilmesi için taşıması gereken nitelikler
Özarslan ve Ozan’ın Öğrenme Yönetim Sistemleri
adlı eserinde şöyle özetlenmektedir:
• İçerik türüne ve içerik geliştirme sürecindeki katkıya göre farklı kullanıcı ve roller
tanımlayabilme,
• İçeriğin gelişim sürecini ve zaman içinde
oluşturulmuş farklı sürümleri izleyebilme,
• Kurumsal ya da bireysel içeriği tek bir merkezde toplayabilme,
• İşbirlikli bir biçimde içerikler üzerinde çalışma sürecini sistematik bir iş akışı içerisinde ve alt görevler tanımlayarak gerçekleştirebilme,
• Tüm bu sürecin yönetimi için bağlama ve
gereksinimlere göre özelleştirilebilir bir yapı
sunabilme.

Özarslan ve Ozan’ın Öğrenme Yönetim Sistemleri adlı kitabında sunulan bu nitelikler, daha çok
içerik yönetim sistemlerini kullanan örgütlerin bakış açısıyla uyumlu bir yapıda sunulmuştur. Benzer işlev ve avantajlar kullanıcıya sağlanan katkı
bağlamında da tartışılabilir. Farklı içerik yönetim
sistemlerinde kullanıcıya sunulan olanaklar değişkenlik göstermekle birlikte, temel işlevlerin;
1. Kataloglama, arama, geri çağırma,
2. Format yönetimi,
3. Düzeltme takibi ve
4. Yayınlama gibi başlıklar altında irdelenebilmesi mümkündür.

Öğrenme içerik
yönetim sistemleri (ÖİYS); kullanıcılara öğrenme
nesneleri geliştirme, depolama, yeniden kullanma
ve yönetme olanağı sunmaktadır. Öğrenme nesneleri, öğrenme süreçlerine destek olmak için farklı
bağlamlarda tekrar tekrar kullanılabilen küçük
boyutlu öğrenme kaynakları olup; hedef ve gereksinimlere göre farklı biçimlerde kullanılabilmeleri
olanaklıdır.

Farklı bağlam ve platformlarda yeniden
kullanılabilen öğrenme nesnelerinin (RLO) birtakım özellikleri taşıması beklenmektedir. Yeniden
kullanılabilen öğrenme nesnelerinin orijinal ismi,
alanyazında “Reusable Learning Object (RLO)”
biçimindedir. Öncelikle öğrenme nesneleri, farklı
kullanıcılar ve farklı amaçlar için yeniden kullanıma uygun olmalı; farklı bireysel gereksinimleri karşılamak üzere kişiselleştirilmiş öğretim deneyimleri
sunma amacına yönelik biçimde hazırlanmalıdır.

Farklı kaynaklardaki kuramsal çerçeve ve tanımlardan yararlanan Karaman (2013), öğrenme nesnelerinin niteliklerini 12 başlık altında özetlemektedir
(s. 635-636). Buna göre öğrenme nesneleri;
1. Bir konumdan erişilebilir ve rahatlıkla farklı noktalara yayımlanabilir (Erişilebilirlik).
2. Belli bir konumda, belli bir araç veya platform ile geliştirilmiş olsa da farklı konumlarda, farklı araçlar ya da platformlarda kullanılabilir (Ortamlar arası kullanılabilirlik).
3. Farklı bireysel ya da kurumsal gereksinimlere göre uyarlanabilir (Uyarlanabilirlik).
4. Yeniden kullanılabilir (Yeniden kullanılabilirlik).
5. Yeni sürümler çıksa bile büyük değişiklikler
gerekmeden çalıştırılabilir (Süreklilik).
6. Daha az zamanda ve daha düşük maliyetle
oluşturulabilir (Düşük maliyet).
7. Öğretimsel etkinlik, maliyet ve kullanışlılık
bağlamında değerlendirilebilir (Değerlendirilebilirlik).
8. Bir araya getirilerek daha büyük içeriklere
dönüştürülebilir (Modülerlik).
9. Kolay anlaşılır arama terimleriyle erişilebilir
(Keşfedilebilirlik).
10. Başka bir nesnenin yerine kolaylıkla kullanılabilir (Birbiri ile değiştirilebilme).
11. Kolayca bulunabilir, eklenebilir ya da değiştirilebilir (Yönetilebilirlik).
12. Öğrencilerin bireysel öğrenme gereksinimlerine göre birleştirilebilir (Üretilebilirlik).

Farklı kaynaklardaki kuramsal çerçeve ve tanımlardan yararlanan Karaman (2013), öğrenme nesnelerinin niteliklerini 12 başlık altında özetlemektedir
(s. 635-636). Buna göre öğrenme nesneleri;
1. Bir konumdan erişilebilir ve rahatlıkla farklı noktalara yayımlanabilir (Erişilebilirlik).
2. Belli bir konumda, belli bir araç veya platform ile geliştirilmiş olsa da farklı konumlarda, farklı araçlar ya da platformlarda kullanılabilir (Ortamlar arası kullanılabilirlik).
3. Farklı bireysel ya da kurumsal gereksinimlere göre uyarlanabilir (Uyarlanabilirlik).
4. Yeniden kullanılabilir (Yeniden kullanılabilirlik).
5. Yeni sürümler çıksa bile büyük değişiklikler
gerekmeden çalıştırılabilir (Süreklilik).
6. Daha az zamanda ve daha düşük maliyetle
oluşturulabilir (Düşük maliyet).
7. Öğretimsel etkinlik, maliyet ve kullanışlılık
bağlamında değerlendirilebilir (Değerlendirilebilirlik).
8. Bir araya getirilerek daha büyük içeriklere
dönüştürülebilir (Modülerlik).
9. Kolay anlaşılır arama terimleriyle erişilebilir
(Keşfedilebilirlik).
10. Başka bir nesnenin yerine kolaylıkla kullanılabilir (Birbiri ile değiştirilebilme).
11. Kolayca bulunabilir, eklenebilir ya da değiştirilebilir (Yönetilebilirlik).
12. Öğrencilerin bireysel öğrenme gereksinimlerine göre birleştirilebilir (Üretilebilirlik).

Farklı kaynaklardaki kuramsal çerçeve ve tanımlardan yararlanan Karaman (2013), öğrenme nesnelerinin niteliklerini 12 başlık altında özetlemektedir
(s. 635-636). Buna göre öğrenme nesneleri;
1. Bir konumdan erişilebilir ve rahatlıkla farklı noktalara yayımlanabilir (Erişilebilirlik).
2. Belli bir konumda, belli bir araç veya platform ile geliştirilmiş olsa da farklı konumlarda, farklı araçlar ya da platformlarda kullanılabilir (Ortamlar arası kullanılabilirlik).
3. Farklı bireysel ya da kurumsal gereksinimlere göre uyarlanabilir (Uyarlanabilirlik).
4. Yeniden kullanılabilir (Yeniden kullanılabilirlik).
5. Yeni sürümler çıksa bile büyük değişiklikler
gerekmeden çalıştırılabilir (Süreklilik).
6. Daha az zamanda ve daha düşük maliyetle
oluşturulabilir (Düşük maliyet).
7. Öğretimsel etkinlik, maliyet ve kullanışlılık
bağlamında değerlendirilebilir (Değerlendirilebilirlik).
8. Bir araya getirilerek daha büyük içeriklere
dönüştürülebilir (Modülerlik).
9. Kolay anlaşılır arama terimleriyle erişilebilir
(Keşfedilebilirlik).
10. Başka bir nesnenin yerine kolaylıkla kullanılabilir (Birbiri ile değiştirilebilme).
11. Kolayca bulunabilir, eklenebilir ya da değiştirilebilir (Yönetilebilirlik).
12. Öğrencilerin bireysel öğrenme gereksinimlerine göre birleştirilebilir (Üretilebilirlik).