HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

Sosyal düzen kurallarının belirli özellikleri bulunmaktadır. Öncelikle bu kurallar genel nitelik ta-şır yani ayırımsız herkese uygulanır. İkincisi sürekli-dir yani bu kurallar çok uzun zamandır ve aralıksız bir biçimde uygulanmaktadır. Üçüncüsü, bunlar yaptırımlı kurallardır.

Sosyal düzen kuralları sayılamayacak kadar çoktur ancak bilimin önemli bir fonksiyonu bi-limsel bilgiyi sınıflayarak anlaşılabilir kılmaktır. Bu yönden yaklaşıldığında, sosyal düzen kuralları-nın, özellikleri de dikkate alınarak sınıflandırılma-sı mümkündür. Genel kabul gören bir yaklaşıma göre sosyal düzen kuralları:

• Din kuralları,• Din kuralları,• Ahlak kuralları,• Görgü kuralları,• Hukuk kuralları şeklinde sınıflandırılabilir.

İlkel toplumlarda kuralları koyan ya da oluşturanlar genellikle din adamlarıdır. Bu anlamda din kuralları sosyal düzenin oluşumunda önemli yer tutmuştur. Hatta bu dönemlerde zaman zaman dinsel ve dünyevi otoritenin karıştığı dahi görülmektedir.

Laikleşme hareketi (özellikle Avrupa’da yaşanan Reform hareketi) saf din kurallarının toplumsal ya-şamdaki etkisini azaltmıştır.

Değerler sistemi içinde, insan davranışları hak-kında “doğru” ya da “yanlış” bulma açısından ya-pılan değerlendirmelerin bütünü, toplumsal bir kurum olarak ahlakı oluşturmaktadır (Özekes, s. 70).

Hukuk kuralları en önemli sosyal kurallardır. İnsan topluluğunun bulunduğu her yerde hukuk vardır. Hukuk kuralları kişilerin dışa yansıyan iliş-kilerini düzenlediği gibi toplum yaşamını düzen-lemek, huzuru ve barışı sağlamak, dayanışmayı gerçekleştirmek gibi fonksiyonları yerine getirir. Hukuk kurallarının temel özellikleri genel ve soyut olması, emir ve yaptırım içermesidir.

Genel bir değerlendirme yapıldığında açık veya üstü kapalı biçimde olsun; her hukuk kuralının üç öge-si bulunur. Bunlar; konu, irade (emir) ve yaptırımdır.

Hukuk kuralları genel, soyut, sürekli ve yaptırıma bağlı kurallardır.

Hukukun temelini, idealini ve son amacını adalet kavramı oluşturmaktadır.

Sosyal düzen

Hukuk kuralları

Kişilerin içe yansıyan davranışlarını düzenler.

Kişisel öç/kısas/ uzlaşma ve hakeme başvurma

Mutlak butlan

Tek taraflı bağlamazlık

Hukuka aykırı bir şekilde yapılan hukuki işleme uygulanan yaptırım geçersizlik yani hükümsüzlüktür. Bir işlemin kanunun aradığı koşullara uyulmadan yapılması onun geçersizliği sonucunu doğurur.

Aristo adaleti ikiye ayırmaktadır. Aristo’ya göre, insanların şahsi ve özel durumlarına bakılmaksızın aynı işleme tâbi tutulmasına denkleştirici adalet denir. Denkleştirici adalet mutlak, aritmetik bir eşitliği ifade eder. Buna karşılık değerlerin dağıtılmasında herkesin yeteneğine ve toplumdaki durumuna göre pay almasında dağıtıcı adalet düşüncesi yer alır. Örneğin, devletin herkese eşit oranda sosyal yardım yapmasında denkleştirici adalet düşüncesi, özürlü ve hastalara diğerlerine göre daha fazla yardım yapılmasında ise dağıtıcı adalet fikri etkili olur.

Doğru yanıt:  A) Denkleştirici, dağıtıcı

Yaptırımsız kurallardır.

Ahlak kuralları

Hukukun Kaynakları Giriş: Özel hukuk bakımından hâkim önüne gelen bir uyuşmazlıkta çözüm için bir hukuk kuralına ulaşamazsa öncelikle kıyas yapacak; benzeri hükümleri uygulamayı deneyecek, bilimsel ve yargısal içtihattan yararlanabilecek; gelenek hukukuna başvuracaktır. Eğer bu yollarla sonuca ulaşılamazsa hâkimin hukuk yaratmasından bahsedilir.