HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 8

Kişilerin içe yansıyan davranışlarını düzenler.

Kişisel öç/kısas/ uzlaşma ve hakeme başvurma

Mutlak butlan

Tek taraflı bağlamazlık

Hukuka aykırı bir şekilde yapılan hukuki işleme uygulanan yaptırım geçersizlik yani hükümsüzlüktür. Bir işlemin kanunun aradığı koşullara uyulmadan yapılması onun geçersizliği sonucunu doğurur.

Aristo adaleti ikiye ayırmaktadır. Aristo’ya göre, insanların şahsi ve özel durumlarına bakılmaksızın aynı işleme tâbi tutulmasına denkleştirici adalet denir. Denkleştirici adalet mutlak, aritmetik bir eşitliği ifade eder. Buna karşılık değerlerin dağıtılmasında herkesin yeteneğine ve toplumdaki durumuna göre pay almasında dağıtıcı adalet düşüncesi yer alır. Örneğin, devletin herkese eşit oranda sosyal yardım yapmasında denkleştirici adalet düşüncesi, özürlü ve hastalara diğerlerine göre daha fazla yardım yapılmasında ise dağıtıcı adalet fikri etkili olur.

Doğru yanıt:  A) Denkleştirici, dağıtıcı

Yaptırımsız kurallardır.

Ahlak kuralları

SOSYAL DÜZEN KURALLARININ TÜRLERİ Sosyal düzen kuralları sayılamayacak kadar çoktur ancak bilimin önemli bir fonksiyonu bilimsel bilgiyi sınıflayarak anlaşılabilir kılmaktır. Bu yönden yaklaşıldığında, sosyal düzen kurallarının, özellikleri de dikkate alınarak sınıflandırılması mümkündür. Genel kabul gören bir yaklaşıma göre sosyal düzen kuralları: • Din kuralları, • Ahlak kuralları, • Görgü kuralları, • Hukuk kuralları

Ahlak Kuralları Ahlak kuralları iyilik-kötülük, doğruluk-yanlışlık gibi çeşitli konulardaki değer yargılarıdır. Ahlak kurallarının iki yönü bulunmaktadır: Nesnel (objektif, sosyal) Ahlak insanın diğer bireylere karşı olan ödevleri ile ilgilidir. Öznel (subjektif) Ahlak kişinin kendi şahsı ve iç dünyasına karşı ödevlerini ifade etmektedir.

Hukuk Kuralları Hukuk kuralları en önemli sosyal kurallardır. İnsan topluluğunun bulunduğu her yerde hukuk vardır. Hukuk kuralları kişilerin dışa yansıyan ilişkilerini düzenlediği gibi toplum yaşamını düzenlemek, huzuru ve barışı sağlamak, dayanışmayı gerçekleştirmek gibi fonksiyonları yerine getirir. Hukuk kurallarının temel özellikleri genel ve soyut olması, emir ve yaptırım içermesidir.

Hukuk kurallarını diğerlerinden ayıran en önemli özellik yaptırımının maddi olmasıdır. Başka bir ifadeyle hukuk kurallarına uymama hâlinde kişiye maddi yaptırım uygulanır, kamu gücü devreye girerek kuralı ihlal eden kimseye zor kullanır ve kuralın gereğini yerine getirir. Hukuk kurallarının diğer sosyal düzen kurallarından farkı, bu kuralların devletin zorlayıcı gücüyle desteklenmiş olmasıdır.

Hukukla ilgili olarak yapılan tanımlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde hukuk kurallarının; • Kişilerin dışa yansıyan davranışlarını düzenlediği, • Toplumdaki egemen güç, yani üstün siyasal iktidar tarafından belirlendiği, • Genel olarak kişiler arasındaki ilişkileri düzenlediği, • Örgütlü siyasal mekanizma aracılığı ile gerçekleştiği, • Maddi yaptırım içerdiği •Toplumsal barışı, hukuk güvenliğini ve adaleti sağladığı görülür

HUKUKTA YAPTIRIM Her hukuk kuralının bir yaptırımı vardır. Bu yaptırım diğer sosyal düzen kurallarından farklı olarak “maddi” nitelik taşır. Ancak, hukukta yap[1]tırımın bugünkü hâlini alması yüzyıllar süren bir süreç sonrası gerçekleşmiştir.

Hukuk Kurallarının Ögeleri ve Özellikleri Genel bir değerlendirme yapıldığında açık veya üstü kapalı biçimde olsun; her hukuk kuralının üç ögesi bulunur. Bunlar; konu, irade (emir) ve yaptırımdır.

Cebri icra, bir borç ilişkisinde borcunu kendi rızasıyla yerine getirmeyen borçlunun devlet gücü aracılığıyla bu borcunu yerine getirmesini sağlayan bir yaptırımdır. 

Soruya itiraza cevap: 

Dönüt :Özel hukuk ilişkilerinde hukuki yaptırımlar uygulanır bunlardan biri tazminat olabilir. Tazminat da borçla ilgili bir husus olmak üzere borç doğurucu kaynakların üçünden de doğabilir. Bunlar sebepsiz zenginleşme, sözleşme veya haksız fiil olabilir. Haksız fiillerde esas olmak üzere diğer iki borcun kaynağında da tazminat talep edilebilen haller mevcuttur.

Soruda esas alınan "bir borç ilişkisinde" olma durumudur. Tazminatın bir borç ilişkisi sonucu ortaya çıkan durumlardan olmadığı aşağıdaki tanımdan da anlaşılmaktadır. 

Tazminat
Tazminat bir kimsenin hukuka aykırılık oluşturan kusurlu bir davranışı sonucu başkasına verdiği zararın o kişiye ödettirilmesidir. Tazminat ile zarar arasındaki ilişki, suç ile ceza arasındaki ilişkiye benzer. Suç işleyen kimseye ceza verilir; zarar veren
kimse ise tazminat öder. 

Tazminat eğer maddi olarak belirlenmişse zaten cebri bir ödetme biçimidir. Burada devletin cebri ödeteceği miktar alacak-verecek ilişkisiyle oluşmuş borç değil tazminatın kendisidir.

Mutlak Butlan (Kesin Hükümsüzlük) Mutlak butlan, kanunun öngördüğü kurucu unsurlara sahip olan ancak kanunun emredici hü[1]kümlerine aykırı olarak yapılan hukuki işlemler aleyhine uygulanan yaptırımdır. Hukuki işlemin mutlak butlan ile geçersizliğine yol açan sebepler arasında işlemi yapan tarafların hukuki işlem ehliyetine sahip olmaması, işlemin konusunun ahlaka, adaba, kamu düzenine veya kanunun emredici hükümlerine aykırı bulunması, işlemin konusunun imkânsız olması, işlemin geçerlik koşulu olan şekle uygun yapılmaması veya işlemin muvazaalı olması sayılabilir

İptal Hukuk kurallarına aykırı bir biçimde yapılmış idari işlemlerin idari yargı organlarınca ortadan kaldırılması hâlinde iptal yaptırımı ortaya çıkar. Anayasa’ya göre, idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tâbidir (Ana. m.125). Eğer idare organlarının yaptıkları işlemler yetki, şekil, sebep, konu veya amaç yönünden hukuk kurallarına aykırı ise bu işlemler aleyhine idari yargı organlarında iptal davası açılarak işlemin iptali yoluna gidilebilir.

Hukukun Kaynakları Giriş: Özel hukuk bakımından hâkim önüne gelen bir uyuşmazlıkta çözüm için bir hukuk kuralına ulaşamazsa öncelikle kıyas yapacak; benzeri hükümleri uygulamayı deneyecek, bilimsel ve yargısal içtihattan yararlanabilecek; gelenek hukukuna başvuracaktır. Eğer bu yollarla sonuca ulaşılamazsa hâkimin hukuk yaratmasından bahsedilir.

Yazılı hukuk, Anayasa’nın yetkili kıldığı otoritelerce çıkarılan yazılı metinlerdir. Yazılı hukuk kurallarının etkinliğinde onları yaratan organların hukuk ve devlet düzenindeki yeri son derece önemli rol oynamaktadır. Bu anlamda en soyut, en genel ama en güçlü hukuk kuralları Anayasa’da görülür. Anayasa’dan sonra sırasıyla uluslararası sözleşmeler, kanunlar, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelikler gelir