HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI II

Bir kimse,
ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar
içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır. Herhangi bir süre ile bu durumun devam etmesine gerek yoktur.

Kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan ve
ölümü hakkında kuvvetli ihtimal bulunan bir kimse hakkında gaiplik kararı verilebilmesi için geçmesi gereken asgari süre beş yıldır.

Evlilik devam eder.

Ali ile annesi arasındaki hısımlık ilişkisi altsoy-üstsoy hısımlığıdır. Diğerleri ise yansoy hısımlığıdır.

Sendika ve siyasal partilerin kuruluşunda bildirim sistemi benimsenmiştir.

Hak ehliyetine hakim olan ilkelerden biri de eşitlik ilkesidir.

Yalnıza tam ehliyetine sahip kişiler tek başlarına dava ve usul işlemlerini yapabilirler.

Sınırlı ehliyetsizler bazı işlemleri kanuni temsilcilerinin izni ve onayıyla dahi yapamazlar. Bu işlemleri
kanuni temsilci de onlar adına yapılamaz. Türk Medeni Kanunu’na göre bunlar önemli sayılabilecek bağışlama işlemi, vakıf kurma ve kefalet işlemidir

vesayet altındakilerin
yerleşim yeriyse vesayet mahkemesinin bulunduğu
yerdir. Bunlar, sözü edilen kişiler için kanun tarafından belirlenmiştir.

Kişilik hakları manevi varlıklara ilişkindir.
Bu nedenle kişiliğin ekonomik bir değeri
bulunmamaktadır. Para ile ölçülemezler.

İşte hukuk düzenince hak sahibi olarak kabul edilen ve yükümlülüklere tabi tutulan varlıklara hukuk dilinde kişi adı verilmektedir. Kısaca hak öznesi olan varlıklara hukukta kişi adı verilmektedir. Dorğu cevap C'dir.

Türk Medeni Kanunu’na göre “gerçek kişilik çocuğun sağ olarak tamamıyla doğduğu anda başlar” (28/1). Bu hükme göre kişiliğin başlaması için sağ doğmak ve tam doğmak şeklinde iki şart gerekmektedir. embriyon aşamasında veya cenin aşamasındaki varlık kişi sıfatına sahip değildir. Her ne kadar kişilik sağ ve doğum hâlinde başlamış olsa da istisnai nitelikte de olsa cenin hâline hukukumuz bazı sonuçlar bağlamıştır. Örneğin TMK’nin 582/1 maddesine göre cenin sağ ve tam doğmak kaydıyla miras hakkına sahiptir. Doğru cevap C'dir.

Kimi zaman bir kimse bir tehlikeli durum içerisinde kaybolur ve yapılan aramalara rağmen bulunamaz. Tehlikeli durumun niteliği bize bu kişi için kesin ölmüştür dedirtebileceği gibi yaşadığına dair ihtimal üzerinde de durdurur. İşte ölümüne kesin gözle bakabileceğimiz bir tehlikeli durumda kaybolma söz konusuysa yukarıda açıklamış olduğumuz ölüm karinesinden eğer ölümüne ihtimal gözüyle bakabileceğimiz bir tehlike içerisinde kaybolmadan söz ediyorsak gaiplik karinesinden söz ederiz. Aşağıdaki örnekler konuyu yeterince açıklayacak ve aradaki farkı ortaya koyacaktır.
Örnek 1: (A) ve (B) tekneyle balığa çıkmış bir süre sonra son derece kuvvetli bir fırtına çıkmış bazı tekneler alabora olmuştur. (A) ve (B)’den bir haber alınamamıştır. Burada (A) ve (B)’nin ölüp ölmediği hakkında kesin bir yargıda bulunmak zordur. Çünkü tehlikenin niteliği bize kişilerin kesin öldüğüne dair bir sonuç sunmaz. Yaşadıklarına dair ümitten de söz ederiz. Doğru cevap B'dir.

Gaipliği gerekli kılan yukarıdaki iki durumdan birine bağlı olarak hakları ölüme bağlı olan kişiler tarafından gaiplik kararı istenebilecektir. Ancak burada dava açılabilmesi için belirli bir sürenin geçmesi gerekmektedir. Bu süre ölümüne ihtimal gözüyle bakılmasını gerekli kılan tehlike içerisinde
kaybolma hâlinde tehlike üzerinden bir yıl, kendisinden haber alınamamaya bağlı gaiplikte ise en son haber alınma anından itibaren beş yıldır (TMK, m. 33). Doğru cevap D'dir.

Bildirim Sistemi
Bu sistemde tüzel kişiliğin kuruluşu için kanunların aradığı birtakım bilgi ve belgeler ilgili kuruma teslim edilmektedir. Eğer bu bilgi ve belgeler tamamsa ilgili kurum tarafından bir alındı belgesi
düzenlenerek başvuru sahiplerine teslim edilir. Bu belge üzerindeki tarih tüzel kişiliğin kuruluşu yani kişiliğin başlama tarihidir. Doğru cevap E'dir.

Hak ehliyetinin eşitliği ilkesi hak ehliyetine sahip olmak için özel şartların getirilmemiş olması anlamına gelmektedir. Kişiler renk, din, dil, cinsiyet, yaş, eğitim, ekonomik durum gibi subjektif şartlara tabi değildir. Kişi sıfatını taşımak yeterlidir. Doğru cevap A'dır.

Yargı kararıyla erginlik statüsünün elde edilmesi kişinin biyolojik yaşını yükseltmemektedir. Kişinin
yaşı aynıdır. Ancak tıpkı 18 yaşına erişmiş gibi artık tek başına işlemleri gerçekleştirebilme hakkına
kavuşmuş olur. Doğru cevap B'dir.

Sınırlı ehliyetsizler, ayırt etme gücüne sahip olmakla birlikte ehliyetin diğer iki şartından birine veya ikisine sahip olmayan kişilerdir. Kısaca belirtilecek olursa sınırlı ehliyetsiz, ayırt etme gücüne sahip küçük ya da kısıtlı kimselerdir. Örneğin ayırt etme gücüne sahip, 34 yaşında savurganlık nedeniyle hakkında kısıtlılık kararı verilmiş (A), 15 yaşında lise öğrencisi (B), 16 yaşında lise öğrencisi olup uyuşturucu madde bağımlılığı nedeniyle hakkında kısıtlılık kararı verilmiş (C) olsun. Tüm bu kişilerde ortak özellik ayırt etme gücüne sahip olmaktır. Ancak (A) kısıtlı, (B) küçük, (C) ise hem küçük hem de kısıtlıdır. Doğru cevap D'dir.

Müstear Ad
Bu tür ad kişilerin genellikle gerçek isimleri yerine kullandıkları isimdir. Takma ad da denilmektedir. Genellikle sanat edebiyat, gazetecilik alanında özellikle geçmişte sık karşılaştığımız isim türüdür. Örneğin Rıfat Ilgaz-Mehmet Rıfat; Atilla İlhan-Abbas Yolcu müstear ismi ile yazılar kaleme almıştır. Doğru cevap E'dir.

Kişilik haklarına saldırı halinde açılabilecek davalar; tespit davası, önleme davası, durdurma davası ve tazminat davasıdır. Doğru cevap B'dir.