HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI II

Bazı durumlarda, bir olay hakkındaki hüküm, aralarında benzerlik olmasa da kıyas yoluyla benzer olaylara uygulanmaz.

Yorum türleri arasında deneysel yorum diye bir yorum türü yoktur

Yorum yöntemlerinden deyimsel ya da lâfzî yorum yöntemi ile hukuk kuralının metninde yer alan kelimelerin ne anlama geldiği üzerinden hareket edilir

Her hakim önüne gelen davayı karara bağlamak için ilgili hukuk kuralını anlamlandırmak durumundadır

Hukuk kurallarının yorumundan söz edildiğinde, yalnızca belirli durumlarda, örneğin kanunun veya bir hukuk metninin çok karmaşık olduğunda ya da soyut düzenlemeye uygulanacak kuralın belirlenmesinde başvurulan arızî bir süreçten söz edilmemektedir. Bir hukuk kuralının bir uyuşmazlıkta kullanıldığı her durum, yorum faaliyetini zorunlu olarak içerir.

Hukuktaki bir kural, kendi varlık sebebi ve amacının aksi bir anlam içeriyor gibi gözükebilir. Bu tür olumsuzlukların giderilmesi için düzenlemedeki net ifadelerden hareket edilerek aksine müsaade edildiği veya yasaklandığı sonucuna ulaşılır

NGO Türkçeye sivil toplum kuruluşu olarak çevrilen İngilizcedeki non-governmental organisation sözcüğünün kısaltılmışıdır ve bu kuruluşların  hukuk kuralı vazetme gibi bir görevleri yoktur.

Hukuk kurallarının yorumlanmasında öncelikle yetkili olan yargıçlardır. Bu işlevinde yargıç genel kuralı önündeki somut uyuşmazlığa uygular.

Bir hukuki metin veya kanunun kelime, cümle ve paragraf anlamı ile ele alınması sözel/lafzı yorum olarak isimlendirilmektedir.

Hukukla yasanın her zaman aynı şeyi ifade ettiğini düşünmek bazı durumlarda haksızlığa yol açabilir. Bu nedenle yargıç, önüne gelen bir olayda,  hukukun içinde kalarak hakkaniyeti gerçekleştirme saikiyle genişletici yorum yapmalıdır. Önemli olan adaleti uygulamak, bireyin haklarını güvence altına almaktır

Yorum genel bir ifade ile bir metnin, hukuki anlamda da
başta kanun olmak üzere hukuki metinlerdeki bir
kuralın, düzenlemenin anlamlandırılması, anlamının
derinleştirilmesi veya özünün ortaya çıkarılması
faaliyetidir.

Yorumu gerekli kılan sebeplerin belli başlıları aşağıdaki gibidir;
• Hukuk metninde yer alan uygulanacak hükmünün başlangıçta yani kaleme alındığında, bilinçli
veya gözden kaçırılmak suretiyle yeterli derecede açık ve belirgin yazılmaması,
• Hukuk metninde kullanılan kelimelerin, terimlerin, kavramların ve tanımların zaman içinde anlam
değişikliğine uğraması,
• Hukuk metnindeki hükmünün uygulanmasını gerektiren hâllerde zaman içinde değişiklik olması,
• Hukuk metninde kullanılan genel hüküm, ifade ve açıklamaların özel durumlara ve olaylara tam
anlamıyla uymadığında, yoruma gidilmesi zorunluluğu hâsıl olur. Özellikle genel, soyut, nesnel nitelikli
hukuk kuralları yani maddi ve/veya şekli anlamda kanun niteliğini taşıyan metinlerin somut
durumlara, uyuşmazlıklara tatbiki sürecinde zorunlu olarak yorum işlevi gerçekleştirilir. Bu nokta
yorum denilince akla kanunu, yorumcu denince de yargıcı getirir ve genel anlamda doğru bir duruma
işaret etmektedir. Ancak bu genelleme mutlak bir doğru değildir.

Kıyas genel anlamda, hukuk düzeninde belirli bir fiilî durum için öngörülen kuralın, o duruma benzeyen
fakat hakkında açık bir hüküm bulunmayan başka bir duruma da uygulanmasıdır

Maddi ceza hukukunda ister lehe isterse aleyhe kıyas yapıldığı takdirde hukuki güvenlik
çiğneneceğinden kıyas yasağı ilkesi geçerlidir. Buna göre kanunda açıkça öngörülmeyen
bir fiilin, kanunda suç olarak düzenlenen bir fiile benzetilerek cezalandırılması “kanunsuz
suç ve ceza olmaz” ilkesinin doğal bir sonucu olarak mümkün değildir. Ceza muhakemesi
hukukunda hürriyeti daraltan normlar ve istisnai normlar dışında kıyas yapılması
mümkündür. Ceza hukukunda yasak olan yorum yapmak değil; kıyas ve kıyasa varacak
şekilde genişletici yorum yapmaktır

Evleviyetin iki şekli söz konusudur:

• Eğer kanun daha azını yasaklıyorsa daha faz-lasını da yasaklıyordur (argumentum a minori ad maius).

yorumun amacı, bir hukuki metindeki kuralın, düzenlemenin objektif
anlamının bulunup ortaya konulması, gerçek hüviyetinin tespit ve tayini ile içerik ve kapsamı anlamındaki
belirsizliğin giderilmesidir.

Yasama yorumu: Kanun hükmünün nasıl anlaşılması
gerektiğine ilişkin yasama organlarınca (=meclis,
parlamento) yapılan, en belirgin özelliği, kanun
gücünde bağlayıcılığı ve yorumlanan kanun metninin,
yürürlük tarihinden itibaren geçerlilik taşıdığı
yorum türüdür.

Sistematik yorumun ikiye ayrılarak analizi yerinde
ve genel kabul gören bir anlayış ve uygulamadır.

Objektif zamana uygun yorum: Bir kuralın yapıldığı zamanın değil de uygulanacağı zamanın
ihtiyaçlarının dikkate alınarak yorumlanmasıdır.