HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI II

Yorumu gerekli kılan sebeplerin belli başlıları aşağıdaki gibidir;

Hukuki metne veya kanuna göre çözüm getirilmesi sürecinde bazı mantık kurallarından yararlanılması ge­rekebilir. Bu kuralların en önemlileri arasında “kıyas”, “evleviyet yolu” ve “aksi ile kanıt yolu” sayılabilir. Aşağı­daki ilk üç madde hukukta akıl yürütme başlığında da incelenebilmektedir. Ancak bu özelliğiyle birlikte, yorum yapılırken göz önünde bulundurulacak ilke olarak da de­ğerlendirilmektedir.

Hukukun Genel İlkelerine Uygunluk İlkesi

Soyut hukuk kurallarının somut hukuki durum, işlem ve olaylara uygulanabilmesi için tam olarak anlamının belirlenebilmesi gerekir. Bu anlam, hukuk kuralının sözü (=lafzı) ve özü (=ruhu) araştırılarak ortaya çıkarılır. Hukukta yorum bir hukuki metnin açık, belirgin olmadığı, birden fazla anlam taşıdığı, farklı anlamlara gelir şekilde anlaşıldığı durumlarda önem kazanır.

Yorumla yorumlanan hukuk metnindeki düzenlemenin, kuralın veya kanunun;

Kaynağına Göre Yorum (=Yorumu Yapan Organ ya da Kişilere Göre Yorum) Çeşitleri

Metoduna Göre Yorum Çeşitleri

Bu yorum yönteminin üç boyutu söz konusu olup bunlar:

Subjektif tarihî yorum: Özellikle kanun ve uluslararası hukuk metinlerinin hükümlerinin yo­rumlanmasında, kanun koyucunun bu hükmü koymak ile güttüğü ve ulaşmak istediği amacın, diğer bir ifade ile kanun koyucunun kanunu (uluslararası hukuk metnini yani anlaşma, protokol vs.) yaparken taşıdığı gerçek iradenin, istemin araştırılmasının esas alınmasıdır.

Objektif zamana uygun yorum: Bir kuralın yapıldığı zamanın değil de uygulanacağı zamanın ihtiyaçlarının dikkate alınarak yorumlanmasıdır. Bu yöntemin uygulanmasında kural yapılmak ile kural yapan ile bağını koparıldığı varsayımı ve kabulü söz konusudur.

Objektif tarihî yorum: Bir kuralın yapıldığı zamanın değeri, anlamının söz bilgisi ile birlikte ele alınmasını esas alır. Bu da yorumlanacak kuralın anlamının yapıldığı zamanki tasarı, meclis gö­rüşmeleri, gerekçeleri ve değişiklik önergelerinin metnin mevcut hâliyle birlikte değerlendirilerek anlam verilmesi demek olup böylelikle yorum konusu metnin kural veya düzenlemesinin objektif anlamı ortaya çıkarılmış olur.

Metoduna Göre Yorum Çeşitleri

Meydana Gelen Neticeye Göre Yorum Çeşitleri

Kıyas genel anlamda, hukuk düzeninde belirli bir fiilî durum için öngörülen kuralın, o duruma ben­zeyen fakat hakkında açık bir hüküm bulunmayan başka bir duruma da uygulanmasıdır. Aynı hukuki değere sahip olgular aynı hukuki sonuçları doğurur anlayışı, kıyas kurumuna kaynaklık etmektedir. Genel, soyut ve kişilik dışı olma özellikleri başta kanun olmak üzere düzenleyici işlemlerde yer alması gereken unsurlardır. Bu nedenle bu tür düzenlemelerde kazuistik yöntem (=sayma yoluyla belirleme, tekil vakıaları inceleyerek genelleme yöntemi, Fr. causuistique) kural olarak uygulanmaz. Somut durumlar her zaman kural koyucunun bilinçli bir tavrı veya kuralın oluşturulduğu dönemde çözümlenmesi gereken bir sorun gibi görünmeyen veya mevcut olmayan bir durum ortaya çıktığında mevcut kuralın amacı ile hakkında açık düzenleme bulunmayan olay veya işlemin varlık sebebi çakışıyor, paralellik gösteriyorsa, bilinen kural hak­kında düzenleme bulunmayan olay veya işleme tatbik edilir.