HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI II

Ana kaynaklar kişiler için bağlayıcılık özelliği gösterirler.

Yargısal İçtihadlar ve bilimsel içtihadlar yardımcı kaynaklardır.

Hans Kelsen'in "Hukukun Saf Teorisi" adlı eseri.

Kanun-ı Esasi (1876).

Doğru cevap 12 Eylül Askeri darbesini de gerçekleştiren oluşum olan Milli Güvenlik Konseyidir.

Süreklilik Unsuru / İnanç Unsuru / Hukuksal Unsur

İçtihadı birleştirme kararları, hiyerarşik açıdan bakıldığında kanuna eş güçte olduğu düşünülmesi gerekir.

Olağanüstü dönemlerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin anayasaya aykırılığı iddia edilerek Anayasa Mahkemesine iptal davası açılamaz.

Devlet adına imza yetkisi olan kişi ve makamlar (Devlet başkanı, Başbakan vb) ile bir sözleşme yapma yetkisi ile yetkilendirilmiş kişiler olmak üzere iki grup görevliye tanınmıştır.

Hukukun genel ilkeleri, niteliği itibarıyla kanunların üzerinde bir yere sahiptir.

Hukukta sosyolojik kaynak veya hukukun sosyolojik kaynağı denildiğinde bir ülkede hukuk kurallarının sosyolojik temelini ortaya koyan kültürel, dinsel, siyasal, tarihsel nedenler anlaşılır. Hukuk kurallarının genel olarak belirli bir ülkeye özgü olması ve evrensel nitelik taşımaması her ülkenin farklı sosyolojik esaslara dayanmasıyla açıklanabilir. İşte bir hukuk kuralının arkasında yatan sosyal, ekonomik, tarihsel ve kültürel nedenler hukukun sosyolojik kaynağını oluşturur. Kurallar konulurken de ülkenin sosyolojik verileri dikkate alınmak durumundadır. Aksi takdirde hukuk kuralı kendisinden beklenilen işlevleri gerçekleştiremez.

Yazılı hukuk kurallarının her biri hukuk düzeninde aynı güç ve değerde değildir. Hukuk düzeni birbiriyle hiyerarşik ilişki içinde olan birtakım hukuk kurallarından oluşmaktadır. Buna kurallar hiyerarşisi denilmektedir. Hukuk kuralları arasındaki
hiyerarşik ilişki teorisi ünlü Avusturyalı hukukçu Hans Kelsen’e (1881-1973) ait bir görüş olup bugün tüm ülkelerde kabul görmüştür. Ünlü hukukçu bu görüşlerini “Hukukun Saf Teorisi” adlı çalışmasında ortaya koymuştur. Bu teoriye göre hukuk düzeni hepsi aynı sıraya yerleştirilmiş, aynı derece ve güce sahip normlar sistemi değildir. Birbiri üzerine bindirilmiş, birbiri arasında hiyerarşik ilişki bulunan kurallar piramidinden oluşmuş bir yapıdır. Bu çok katmanlı piramidal yapı içerisinde her norm varlığını ve geçerliliğini kendi üstünde yer alan bir başka normdan alır. Şu hâlde Kelsen’in teorisinde her norm varlığını ve geçerliliğini kendinden önce ve kendinden üstün bir normun varlığından alır. Bu piramidal yapının en tepesinde de tüm normların temel kaynağını oluşturan anayasa (grundnorm) yer alır.

Batı dünyasında 18. yüzyılda başlayan mutlak rejimlerin yerine güçler ayrılığına dayanan, hak ve özgürlükleri güvence altına alan, hukukun üstünlüğüne dayanan anayasal rejimleri kurma amacı taşıyan anayasacılık hareketleri Osmanlı Devleti’nde de yansımasını bulmuştur. Bu amaçla padişahın mutlak gücünün sınırlandırılması ve meşrutiyete geçiş arayışları baş göstermeye başlamıştır. Sened-i İttifak (1808) ve Tanzimat Fermanı (1839) bu yönde atılan adımlar olma özelliği göstermektedir.

Anayasa değişiklik teklifi sadece milletvekillerine tanınmış bir yetkidir. Ancak teklif belirli bir milletvekili sayısını gerekli kılmaktadır. 175. maddeye göre bu sayı TBMM üye tamsayısının en az 1/3’üdür. Şu hâlde anayasa değişikliği için en az 200 milletvekilinin TBMM Başkanlığına yazılı olarak değişiklik teklifi sunması değişiklik sürecinin ilk adımını oluşturmaktadır.

Hukuk kuralları arasındaki hiyerarşik ilişki teorisi ünlü Avusturyalı hukukçu Hans Kelsen’e (1881-1973) ait bir görüş olup bugün tüm ülkelerde kabul görmüştür. Ünlü hukukçu bu görüşlerini “Hukukun Saf Teorisi” adlı çalışmasında ortaya koymuştur.

2017 Anayasa değişiklikleri ile getirilen yeni hükûmet sistemi yürütmenin düzenleme yetkisinde de birtakım değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Bunların başında da hukukumuza yeni hükûmet sistemi ile girmiş bulunan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri (CBK) gelmektedir. Kaynağını Anayasa’nın 104’üncü maddesinden almaktadır.

Türk hukukunda yazılı kaynaklar için mevzuat veya mevzu hukuk tabiri de kullanılmaktadır. Pozitif hukuk ile mevzuat veya mevzu hukuk aynı anlama sahip değildir. Pozitif hukuk bir ülkede hem yazılı hem yazılı olmayan hukuku ifade eder. Pozitif hukuk bir ülkede hem yazılı hem yazılı olmayan hukuku ifade eder.

Batı dünyasında 18. yüzyılda başlayan mutlak rejimlerin yerine güçler ayrılığına dayanan, hak ve özgürlükleri güvence altına alan, hukukun üstünlüğüne dayanan anayasal rejimleri kurma amacı taşıyan anayasacılık hareketleri Osmanlı Devleti’nde de yansımasını bulmuştur. Bu amaçla padişahın mutlak gücünün sınırlandırılması ve meşrutiyete geçiş arayışları baş göstermeye başlamıştır. Yazılı Anayasa Öncesi Belgeler Sened-i İttifak (1808)

İlk yazılı Anayasamız 1876 Kanun-ı Esasi’dir. Ardından I. TBMM tarafından 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası) hazırlanıp kabul edilmiştir. Bu anayasa, bir geçiş süreci anayasası özelliği taşımaktadır. Bu süreçte ortada iki anayasa bulunduğundan iki anayasalı bir dönem olarak da adlandırılmaktadır.

Anayasa değişikliğine dair teklifler önce TBMM Anayasa komisyonunda görüşülür ve ardından asıl karar merci olan TBMM genel kuruluna gelir. Teklifler genel kurulda iki defa görüşme esasına tabidir. Her bir görüşme süresi arasında da en az 48 saat geçmesi gerekmektedir. Görüşmelerin ardından oylamalara gidilir. Anayasa değişikliklerinin gizli oylanması bir zorunluluktur. Açık oylama veya başka bir oylama usulü kararı alınarak oylamaya gidilemez. Bir anayasa değişikliğinin kabulü için TBMM üye tamsayısının (600) beşte üçünden (360) az evet oyu almaması gerekmektedir.