HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI II - Deneme Sınavı - 8

Bir kimse,
ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar
içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır. Herhangi bir süre ile bu durumun devam etmesine gerek yoktur.

Kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan ve
ölümü hakkında kuvvetli ihtimal bulunan bir kimse hakkında gaiplik kararı verilebilmesi için geçmesi gereken asgari süre beş yıldır.

Evlilik devam eder.

Ali ile annesi arasındaki hısımlık ilişkisi altsoy-üstsoy hısımlığıdır. Diğerleri ise yansoy hısımlığıdır.

Sendika ve siyasal partilerin kuruluşunda bildirim sistemi benimsenmiştir.

Hak ehliyetine hakim olan ilkelerden biri de eşitlik ilkesidir.

Yalnıza tam ehliyetine sahip kişiler tek başlarına dava ve usul işlemlerini yapabilirler.

Sınırlı ehliyetsizler bazı işlemleri kanuni temsilcilerinin izni ve onayıyla dahi yapamazlar. Bu işlemleri
kanuni temsilci de onlar adına yapılamaz. Türk Medeni Kanunu’na göre bunlar önemli sayılabilecek bağışlama işlemi, vakıf kurma ve kefalet işlemidir

vesayet altındakilerin
yerleşim yeriyse vesayet mahkemesinin bulunduğu
yerdir. Bunlar, sözü edilen kişiler için kanun tarafından belirlenmiştir.

Kişilik hakları manevi varlıklara ilişkindir.
Bu nedenle kişiliğin ekonomik bir değeri
bulunmamaktadır. Para ile ölçülemezler.

Ünlü Alman hukukçusu Jhering (1818-1892) tarafından ileri sürülmüş olan bu teori hakkı irade gücü ile değil menfaat kavramı ile açıklanmıştır. Buna göre her hakkın amacı ve varlığı bir menfaate dayanır.

Kural olarak herkes yararlanır. Bu haklarda, istisnalar dışında eşitlik ilkesi hâkimdir. Yabancı ve vatandaş ayrımı bu haklarda daha az görülür. Ticari ilişkiler, borç alacak ilişkileri, evlilik, boşanma ve buna bağlı sonuçlar gibi. Diğer şıklarda ifade edilen özellikler kamu haklarına ilişkindir.

Kamu hukukundan doğarlar ve genellikle bireylerin devlete karşı ileri sürebilecekleri haklardır. Örneğin, eğitim hakkı, yaşama hakkı, seçme-seçilme hakkı, düşünce özgürlüğü, sendika hakkı, çevre hakkı gibi.

Velayet hakkı ise, özel hukuktan doğar ve genellikle bireylerin birbirleriyle olan ilişkilerinde karşımıza çıkarlar.

Eğitim hakkı, Sosyal ve Ekonomik Hak ve Ödevler arasında yer almaktadır. 

Bilgi edinme hakkı ile vatandaşlık hakkı, Siyasal Haklar ve Ödevler içinde yer alır. Kanuni hâkim güvencesi ile  haberleşmenin gizliliği hakkı, Kişi Hakları ve Özgürlükleri arasında yer alır.

Hak ve özgürlüklere getirilecek sınırlamalar “hakkın özü”ne dokunamaz. Yani hakkı anlamsızlaştıracak, kullanımını işlevsiz hâle getirecek sınırlama getirilemez.
Örneğin bir kanun kamu düzenini korumak adına toplantı ve gösterileri yapılmasını 10 gün önceden haber verme şartına bağlamışsa bu tür bir sınırlama toplantı ve gösteri düzenleme hakkının özüne dokunma teşkil eder.

Kurum, inceleme ve araştırmasını başvuru tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuçlandırır. Sonucunu ve varsa önerilerini ilgili mercie ve başvurana bildirir. Kurum, başvurana, işleme karşı başvuru yollarını, başvuru süresini ve başvurulacak makamı da gösterir. Şu hâlde KDK kararları bağlayıcı nitelikte değildir. Ancak ilgili idarenin bulunan çözümü neden uygulanabilir bulmadığını gerekçelendirmek durumundadır (6328 sayılı Kanun, m. 20).

Öncelikle belirtmek gerekir ki , hak sahibine en geniş yetkiler sağlayan ve bu nedenle ihlal eden herkese karşı ileri sürülebilen haklar mutlak haklar olarak ifade edilir. Mutlak haklar da kendi içerisinde Kişilik hakları, Maddi mallar üzerindeki mutlak haklar, Maddi olmayan mallar üzerindeki haklar ve Şahıslar üzerindeki mutlak haklar olmak üzere dört gruba ayrılır. Patent hakkı, maddi olmayan mallar üzerindeki mutlak haklardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hak sahibine, tek yanlı irade açıklamasıyla var olan bir hukuksal durum üzerinde değişiklik yapma yetkisi veren haklara “değiştirici yenilik doğurucu haklar” denir. Burada hak sahibi, kendisine tanınmış tercih veya seçim hakkını kullanarak var olan hukuksal durum üzerinde değişiklik meydana getirmektedir. Örneğin alıcıya, satın aldığı malın bozuk (ayıplı) çıkması hâlinde iki durumdan birini seçme hakkı tanınmıştır. Ya bozuk malı yenisiyle değiştirebilir ya da geri vermeyerek sadece satış bedelinin indirilmesini isteyebilir.

Bir kimsenin, mülkiyetinde olan bir malı başkasına hukuksal bir işlemle kazandırmadan, bu hak üzerinde başkasına bazı haklar sağlamışsa bu durum “hakkın tesisen kazanılması” anlamına gelir. Genellikle sınırlı aynî hakların kazanılması bu yolla gerçekleşmektedir. Örneğin (A)’nın, taşınmazı üzerinde
(B)’ye geçit irtifakı veya ipotek hakkı kurması gibi.

TMK’nin 3. maddesinde düzenlenen “iyi niyet”, bir kimsenin, bir hakkın kazanılmasındaki eylemsel veya hukuksal bir engelin varlığını, geçerli bir mazerete dayalı olarak bilmemesi ve bilmesinin gerekmemesidir. Kısaca iyi niyet bir hakkın kazanılmasındaki engelin bilinmemesini (ve bilinmesinin gerekmemesini) ifade eder. Bu durumda kişinin hakkı, iyi niyetli olmak şartıyla korunmuştur.