HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI II - Deneme Sınavı - 2

Kişilik haklarına yapılmakta olan hukuka aykırı bir saldırının durdurulması, sona erdirilmesini amaçlayan davalara durdurma davası adı verilir.

Akdi sorumluluk (=sözleşmeden kaynaklanan sorumluluk) anlamında
kullanıldığında sözleşme hükümlerinin uygulanmaması ve sözleşme hükümlerine tam uygun davranmama veya aykırı durumlarda karşı tarafın bu
olguya bağlı uğradığı zararlarının giderilmesidir. Doğru cevap B'dir.

Tekraren belirtmek gerekir ki hukukta sorumluluk farklı alanlarda ve anlamlarda kullanılmaktadır.

Buna göre; siyasi bir otoritenin devrilmesi veya istifası sonucunu doğuran siyasi sorumluluk, ceza kanunlarında suç olarak öngörülen yasaklamaları işleyen faillerin kanunlarda öngörülen yaptırıma tabi kılınmasına imkân tanıyan cezai sorumluluk, hükûmet modeline bağlı olarak Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları, başbakan, bakan ve kanunen önceden belirlenmiş üst derece yöneticilerin Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi veya bir Yüksek Mahkeme önüne çıkarılmasını sağlayan siyasi-cezai sorumluluk, belli bir statü ve/veya mesleki faaliyet icra edenlerin mesleki anlamda ve çalışma barışına yönelik kurallara riayet etmesini sağlayan disiplin sorumluluğu ve hukuki sorumluluk olmak üzere değişik anlamlarda kullanılmaktadır.

Doğru cevap D'dir.

Kusurun kurucu bir unsur nitelik taşımadığı ve ilke olarak da zarara sebebiyet verme düşüncesinin yeterli görülmesine dayanan kusursuz sorumluluğunun gerçekleşmesi için sorumluluğu doğuran olayla, zarar arasında illiyet bağının (=sebep-sonuç ilişkisinin) varlığı yeterlidir. Kusursuz sorumlulukta sorumluluğun kaynağı kişinin dışında aranır ve sorumluluk doğurucu neden ön planda, sorumlunun kişiliği arka plandadır. Kusursuz sorumluluk olağan ve tehlike sorumluluğu olmak üzere ikiye ayrılır. Olağan kusursuz sorumluluk, bir özen ödevinin yerine getirilmemesidir. Objektif sorumluluğun ikinci tipi tehlike sorumluluğu olup bu gruba giren bir sorumluluğun kurulması için zararın faaliyet veya işletmeye özgü,
tipik bir tehlikeden doğmuş olması şartı aranır. Doğru cevap D'dir.

Zarar tamamıyla üçüncü bir kişinin kusuru ile meydana gelmiş ise, hukuk süjesinin sorumluluğu söz konusu olamaz. Üçüncü kişinin kusuru zararın artmasına yol açmış ise, hukuk süjesinin sorumluluğu üçüncü kişinin kusuru oranında azalır. Örneğin sulama kanalında bilinmeyen kişilerce açılan bir delikten taşan suların mahsule verdiği zarar dolayısıyla, idare sorumlu olmaz. Doğru cevap E'dir.

Tazmin sorumluluğu her şeyden önce sorumlu tutulacak hukuk süjesinin sarih veya zımni bir davranışının varlığına bağlıdır. Bu davranış idarenin sorumluluğu anlamında, idarenin özel hukuk sözleşmeleri, fiilî yol uygulamaları, sebepsiz zenginleşme durumları, idarenin
özel hukuka tabi objektif sorumluluğunu gerektiren durumlar, idari işlemler veya idari
eylemler şeklinde söz konusu olabilir. Zarar doğurucu hukuk süjesinin davranışı icrai
olabileceği gibi ihmali; maddi olabileceği gibi manevi de olabilir. Doğru cevap A'dır.

Taraflar arasındaki hukuki ilişkiler aile hukukunun evlilik, boşanma, miras, velayet, nafaka gibi kurumlarından veya alım-satım, kira, kefalet, eser, vekâlet gibi çeşitli sözleşmelerden doğabilir. Bu anlamda olmak üzere kaynağı ne olursa olsun, bir hukuki ilişkide, yükümlülüklerini yerine getirmeyen taraf, bu yüzden doğan zararı karşılar. Örneğin nişanı haksız yere bozan kimse veya kusuru ile boşanmaya sebep olan eş,
malların zamanında veya anlaşılan özellikleri taşımadan gönderen ya da öngörülen zaman ve yerde teslim etmeyen satıcı, karşı akidin bu yüzden uğradığı zararı tazminle giderir. Doğru cevap A'dır.

Devletin sorumluluğu için aranacak şartları genel anlamdaki sorumluluk şartlarıyla aynı olup
özetle, ortada tapu sicillerinin tutulmasından ötürü bir zararın varlığı, zararla tapu sicilinin tutulması arasında bir nedensellik bağının bulunması ve zararın tapu sicilinin hukuka aykırı biçimde tutulmasından doğmasıdır. Devletin sorumluluğu açısından aranan zarar türü maddi zarardır. Devlet sadece hak sahibinin uğradığı fiilî zararlardan değil; aynı zamanda mahrum kaldığı kârdan da sorumludur. Doğru cevap C'dir.

Adam çalıştıranların sorumluluğu, bina sahibinin sorumluluğu, hayvanı idare edenlerin sorumluluğu, hakkaniyet sorumluluğu yani ayırt etme gücüne sahip olmayanların, verdiği zararlardan hakkaniyet gereği sorumlu olmaları özel hukuktaki belli başlı kusursuz sorumluluk hâlleridir. Hizmet kusuru ise bir idari sorumluluk türüdür. Doğru cevap D'dir.

Kamu görevlisinin Anayasa ve kanuni düzenlemeler gereği idareye yöneltilen kusurunun,
idarenin hizmet kusuru şeklinde ortaya çıkan sorumluluğu ile kaynaşması durumunda ortaya çıkan kusura görev kusuru denilir. Doğru cevap B'dir.

Eğer fail, suç işleme niyet ve iradesiyle ve uygun araçlarla eyleme başlayıp elinde olmayan nedenlerden dolayı eylemini tamamlayamamışsa ya da eylemini tamamladığı hâlde kendi dışındaki olaylar nedeniyle sonuç ortaya çıkmamışsa buna da “teşebbüs” denilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Sorumluluk (=mesuliyet, responsabilité) kavramı uyulması gereken bir kurala aykırı davranışın hesabını verme, tutum ve davranışının sonuçlarına katlanma veya günlük dilde, bir kimsenin belli olaylar nedeniyle hesap vermek, açıklama yapmak ve zarar söz konusu ise bunun sonuçlarını gidermek yükümlülüğünü ifade eder.

Kişinin üstlendiği görevlerin gereklerini yerine getirme zorunluluğu toplumsal düzenin parçalarını oluşturan ahlaki, dinî, toplumsal (=içtimai) ya da hukuksal bir kuraldan kaynaklanabilir. Bu bağlamda evlilikte eşlerin birbirlerine ve çocuklarına yönelik ailevi sorumluluğundan, Cumhurbaşkanı ve kabinesi ile parlamento üyelerinin siyasi sorumluluğundan, bir hukuki ilişkiye bağlı olarak borç ilişkisine giren kimsenin hukuki sorumluluğu söz konusu edilebilir. Dolayısıyla sorumluluk hayatın ayrılmaz bir parçası, toplumsal ilişkilerin olmazsa olmaz koşuludur.

Sorumluluk (=mesuliyet), ortaya çıkan zarardan kimin sorumlu olacağını öngören, belirleyen ve buna bağlı olarak da zarara uğrayanın (=zararın muhatabının, mağdurunun) zarar verene (=zararın failine, müsebbibine) karşı uğradığı zararın tazminini idari ve/veya yargısal yolla isteme hakkını düzenleyen ilkeler ve kurallardır.

Kusursuz sorumluluk olağan ve tehlike sorumluluğu olmak üzere ikiye ayrılır. Olağan kusursuz sorumluluk, bir özen ödevinin yerine getirilmemesidir. Objektif sorumluluğun ikinci tipi tehlike sorumluluğu olup bu gruba giren bir sorumluluğun kurulması için zararın faaliyet veya işletmeye özgü, tipik bir tehlikeden doğmuş olması şartı aranır.

Özel hukukta tazmin sorumluluğunun esası kusur sorumluluğudur.

İhmal, hukuka aykırı sonucu arzu etmemesine rağmen bu sonucun meydana gelmemesi için iradesini yeter derecede kullanmamak, hâl ve şartların gerektirdiği dikkat ve özeni göstermemektir

Bedensel zararlar, tedavi giderleri, çalışma gücünün azalması veya yok olması (=iş gücü kaybı, fonksiyon kaybı, efor kaybı) bakıcı ücreti, ekonomik geleceğin zorlaşması gibi birçok biçimde ortaya çıkabilir.

Ruhsal çöküntü ise manevi zararlar arasında tanımlanmaktadır.

İlgilisinin fiziki yapısı, iç huzurundaki bozulma, yaşam gücü, zevki, sevinci ve yaşama bağlılığındaki azalma, ailevi, mesleki ve toplumsal statüsünün, kişilik haklarının, şeref (=onur) ve haysiyetinin zedelenmesi, tahkir, rencide edilmesi sebebiyle duyduğu acı, elem, ıstırabı, günlük mutat yaşamını zorlaştıran her türlü üzüntü ve sıkıntı, onun tazmini gereken manevi zararıdır.

Taraflar arasındaki hukuki ilişkiler aile hukukunun evlilik, boşanma, miras, velayet, nafaka gibi kurumlarından veya alım-satım, kira, kefalet, eser, vekâlet gibi çeşitli sözleşmelerden doğabilir.