HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI II - Deneme Sınavı - 9

Ana kaynaklar kişiler için bağlayıcılık özelliği gösterirler.

Yargısal İçtihadlar ve bilimsel içtihadlar yardımcı kaynaklardır.

Hans Kelsen'in "Hukukun Saf Teorisi" adlı eseri.

Kanun-ı Esasi (1876).

Doğru cevap 12 Eylül Askeri darbesini de gerçekleştiren oluşum olan Milli Güvenlik Konseyidir.

Süreklilik Unsuru / İnanç Unsuru / Hukuksal Unsur

İçtihadı birleştirme kararları, hiyerarşik açıdan bakıldığında kanuna eş güçte olduğu düşünülmesi gerekir.

Olağanüstü dönemlerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin anayasaya aykırılığı iddia edilerek Anayasa Mahkemesine iptal davası açılamaz.

Devlet adına imza yetkisi olan kişi ve makamlar (Devlet başkanı, Başbakan vb) ile bir sözleşme yapma yetkisi ile yetkilendirilmiş kişiler olmak üzere iki grup görevliye tanınmıştır.

Hukukun genel ilkeleri, niteliği itibarıyla kanunların üzerinde bir yere sahiptir.

Dış dünyamızda bir değişim meydana getiren olayların bir kısmı insan eseri, bir kısmı ise insan iradesinin dışında ortaya çıkmaktadır. İster insan eliyle ister insan iradesinin dışında gerçekleşmiş olsun, doğada meydana gelen tüm değişimler hukukun düzenleme alanı içerisine girmez. Bu olayların bir kısmına hukuk düzenleri tarafından birtakım sonuçlar bağlanmıştır. Bu bağlamda, hukuk düzenlerince kendisine sonuçlar bağlanmış olan olaylar “hukuksal olay” olarak isimlendirilmektedir. Bu kapsamda yukarıda verilen örneklerden de her türlü riske karşı sigortalatılmış eve yıldırım düşmesi bir hukuki olaya vücut verir.

Elbette her hukuksal işlem öncelikle işlem ehliyetini gerektirir. Hukuksal işlem ehliyeti, bir kimsenin kendi iradesiyle sahip olduğu haklar üzerinde sorumluluk doğurucu işlemlerde bulunabilmesi ehliyetidir. Bu ehliyet eylem ehliyetinin bir özel türüdür. Dolayısıyla eylem ehliyeti için gerekli şartlar hukuksal işlem ehliyeti açısından da aranır. hak ehliyeti ise tam ve sağ doğmak koşuluyla kişinin ana rahmine düştüğü andan itibaren sahip olduğu bir ehliyet türüdür. hak ehliyeti bulunan herkesin hukuki işlem ehliyeti olduğu söylenemez.

Kanun tarafından özel olarak bir şekil zorunluluğu getirilmemişse taraflar irade açıklamasının şeklini istedikleri gibi belirleyebileceklerdir. İster yazılı yapabilir ister yazılı yapıp bir de bunu notere onaylattırabilir. İsterse sözlü olarak yapabilir. Örneğin, bir kira sözleşmesini istedikleri gibi yapabilir. Nişanlılık herhangi bir şekle tabi değildir. Yine vasiyetname işlemi istenildiği gibi yapılabilir. Miras bırakan ölürken son nefesinde sözlü olarak bir malını vasiyet etmişse o kişi vasiyetname ile hak kazanmış olur.

Mal varlığı aktif ve pasiflerden oluşan bir bütünlüktür. Mal varlığının aktifi kişinin haklarını ve alacaklarını pasif kısmı ise kişinin borçlarını oluşturur. Örneğin; bir kimsenin üzerindeki evi, arabası, dükkânı, başkalarından olan alacakları mal varlığının aktif kısmına aittir. Oysa kişinin bankaya olan borçları, bir kimseye yapacağı teslimatlar vs. mal varlığının pasifine dâhildir. İşte mal varlığına yaptığı etki açısından hukuksal işlemler borçlandırıcı işlemler ve tasarruf işlemleri olmak üzere ikili bir ayrıma tabi tutulmaktadır.

Bu tür işlemlerde tek kişinin irade açıklaması ile işlem ortaya çıkmaktadır. Başka bir iradenin işleme katılmasına veya oluruna gerek bulunmamaktadır. Örneğin bir evlilik dışı çocuğu tanıma, bir vasiyetname düzenleme, mirası ret gibi işlemler sadece bir kişinin irade açıklamasıyla ortaya çıkmaktadır. Diğer seçeneklerde belirtilen tüm hukuki işlemler, birer sözleşme niteliğinde olup, karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanı bulunan iki tarafa ihtiyaç vardır.

Taraflardan birinin herhangi bir yükümlülüğü olmamasına karşın bir çıkar elde ediyorsa bu tür işlemlere de “karşılıksız (ivazsız) hukuksal işlem” denir. Örneğin, bağışlama sözleşmesinde lehine bağış yapılmış kişinin herhangi bir yükümlülüğü söz konusu değildir. Bir malın herhangi bir karşılık olmaksızın kullanılması olan “ariyet sözleşmesi”nde de aynı durumu görmekteyiz.

Zihni kayıtta bir kimsenin düşündüğü, içinden geçirdiği ile dışarıya açıkladığı irade arasında bir uyumsuzluk bulunmaktadır. Diğer bir söyleyişle içinden istememesine rağmen dışa yansıyan iradesinde istemiş olmasıdır. Örneğin (A), evlenmeyi istememesine rağmen nikâh masasında evet şeklinde iradesini açıklamıştır. (B) arabasını satmayı düşünmemekle birlikte noterde sattığını beyan etmiş ve anahtarları teslim ederken ağlamaya başlamış, büyük bir üzüntü ve pişmanlık duymuştur.

“Danışıklı işlem” ya da eski deyimle “muvazaa”, üçüncü şahısları aldatmak veya yanıltmak amacıyla, iki tarafın anlaşarak iç iradeyle açıklanan iradede bilerek ve isteyerek uygunsuzluk yaratmalarıdır. : İnsanlar yaptıkları alışverişte kimi zaman daha düşük harç ödemek kimi zaman daha az vergi ödemek, kimi zaman da başkaca ticari nedenlerle değeri düşük gösterirler. 100.000 TL’ye satılan bir mala satış bedeli olarak 50.000 TL gösterebilirler. Burada tipik bir danışıklı işlem söz konusudur.

Şekil Unsuru: Savunma hakkı alınmadan disiplin cezası verilemez. İşlem usulüne uygun yol ve araçlarla kişiye tebliğ edilmesi gerekir. Eğer bunlar yapılmamışsa işlem şekil/usul bakımından hukuka aykırı hale gelmiş olur.

TBMM, yasama iradesini ya kanun ya da karar yoluyla açıklar. Bu işlemlerin yapılışına ilişkin usul ve esaslar Anayasa ve TBMM İçtüzüğünde gösterilmiştir. Her iki işlem de TBMM iradesiyle gerçekleşmekteyse de doğurduğu sonuçlar farklıdır. Bunlardan kanun adı altında açıklanan irade Anayasa Mahkemesi'nin denetimine tabidir.