HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI II - Deneme Sınavı - 4

Yorumu gerekli kılan sebeplerin belli başlıları aşağıdaki gibidir;
• Hukuk metninde yer alan uygulanacak hükmünün başlangıçta yani kaleme alındığında, bilinçli
veya gözden kaçırılmak suretiyle yeterli derecede açık ve belirgin yazılmaması,
• Hukuk metninde kullanılan kelimelerin, terimlerin, kavramların ve tanımların zaman içinde anlam
değişikliğine uğraması,
• Hukuk metnindeki hükmünün uygulanmasını gerektiren hâllerde zaman içinde değişiklik olması,
• Hukuk metninde kullanılan genel hüküm, ifade ve açıklamaların özel durumlara ve olaylara tam
anlamıyla uymadığında, yoruma gidilmesi zorunluluğu hâsıl olur. Özellikle genel, soyut, nesnel nitelikli
hukuk kuralları yani maddi ve/veya şekli anlamda kanun niteliğini taşıyan metinlerin somut
durumlara, uyuşmazlıklara tatbiki sürecinde zorunlu olarak yorum işlevi gerçekleştirilir. Bu nokta
yorum denilince akla kanunu, yorumcu denince de yargıcı getirir ve genel anlamda doğru bir duruma
işaret etmektedir. Ancak bu genelleme mutlak bir doğru değildir.

Kıyas genel anlamda, hukuk düzeninde belirli bir fiilî durum için öngörülen kuralın, o duruma benzeyen
fakat hakkında açık bir hüküm bulunmayan başka bir duruma da uygulanmasıdır

Maddi ceza hukukunda ister lehe isterse aleyhe kıyas yapıldığı takdirde hukuki güvenlik
çiğneneceğinden kıyas yasağı ilkesi geçerlidir. Buna göre kanunda açıkça öngörülmeyen
bir fiilin, kanunda suç olarak düzenlenen bir fiile benzetilerek cezalandırılması “kanunsuz
suç ve ceza olmaz” ilkesinin doğal bir sonucu olarak mümkün değildir. Ceza muhakemesi
hukukunda hürriyeti daraltan normlar ve istisnai normlar dışında kıyas yapılması
mümkündür. Ceza hukukunda yasak olan yorum yapmak değil; kıyas ve kıyasa varacak
şekilde genişletici yorum yapmaktır

Evleviyetin iki şekli söz konusudur:

• Eğer kanun daha azını yasaklıyorsa daha faz-lasını da yasaklıyordur (argumentum a minori ad maius).

yorumun amacı, bir hukuki metindeki kuralın, düzenlemenin objektif
anlamının bulunup ortaya konulması, gerçek hüviyetinin tespit ve tayini ile içerik ve kapsamı anlamındaki
belirsizliğin giderilmesidir.

Yasama yorumu: Kanun hükmünün nasıl anlaşılması
gerektiğine ilişkin yasama organlarınca (=meclis,
parlamento) yapılan, en belirgin özelliği, kanun
gücünde bağlayıcılığı ve yorumlanan kanun metninin,
yürürlük tarihinden itibaren geçerlilik taşıdığı
yorum türüdür.

Sistematik yorumun ikiye ayrılarak analizi yerinde
ve genel kabul gören bir anlayış ve uygulamadır.

Objektif zamana uygun yorum: Bir kuralın yapıldığı zamanın değil de uygulanacağı zamanın
ihtiyaçlarının dikkate alınarak yorumlanmasıdır.

Öğretide bilimsel metodolojilere dayalı olarak yapılan çalışmalar çeşitli isimler almaktadır. Kanun maddelerinin sırasıyla teker teker açıklandığı çalış­malara “şerhler” denir. Örneğin Borçlar Kanunu Şerhi.

Bir hukuk alanının belirli bir konusu ya da kurum ve kuralı­nı en ince ayrıntısına kadar inceleyen çalışmalara “monografi” (tek konu çalışması) denir. ÖrneğinTezler, birer monografik çalışma nite­liği taşır. Ancak monografik çalışmanın mutlaka tez olması zorunlu değildir. Makaleler, bazı günlük gaze­telerde veya bilimsel dergilerde, belirli bir hukuksal sorunun veya konunun dar bir içerikte incelenmesidir.

 

Bir hukuk alanının belirli bir konusu ya da kurum ve kuralı­nı en ince ayrıntısına kadar inceleyen çalışmalara “monografi” (tek konu çalışması) denir. ÖrneğinTezler, birer monografik çalışma nite­liği taşır. Ancak monografik çalışmanın mutlaka tez olması zorunlu değildir. Makaleler, bazı günlük gaze­telerde veya bilimsel dergilerde, belirli bir hukuksal sorunun veya konunun dar bir içerikte incelenmesidir.

Bir hukuk alanının kurum ve kurallarının bütünüyle, sistematik olarak ele alındığı çalışmala­ra “sistematik eserler” veya genel eserler denir. Bu çalışmalar daha ziyade eğitim-öğretime yöneliktir. Örneğin anayasa hukuku-genel esaslar.

Bilimsel içtihatlar hukukun ana kaynaklarından( Pozitif hukuk kaynaklarından) biri olarak değil  yardımcı kaynaklar (bağlayıcı olmayan kaynaklar ) olarak değerlendirilir. Pozitif hukukun kaynakları, Yazılı kaynaklar (mevzuat), Yazılı olmayan kaynaklar (gelenek hukuku) ve hukukun genel ilkeleri olarak değerlendirilebilir.

Anayasa değişiklik teklifi sadece milletvekille­rine tanınmış bir yetkidir. Ancak teklif belirli bir milletvekili sayısını gerekli kılmaktadır. 175. mad­deye göre bu sayı TBMM üye tamsayısının en az 1/3’üdür.

TBMM’de kabul edilen kanun Meclis Baş­kanlığı aracılığıyla Cumhurbaşkanına gönderilir. Cumhurbaşkanının kanunlar üzerinde iki tür yet­kisi vardır: Bunlardan biri yayımlamak, diğeri ise kısmen veya tamamen, bir kez daha görüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermektir. Ancak bütçe kanunu, geri gönderme yetkisinin dışındadır (m. 89/2).

Kanun yayımlanmış olsa da yürürlüğe girme­mişse bağlayıcılık değerini henüz kazanmaz. Ne zaman yürürlüğe gireceği ise kanunun metninde gösterilir. Örneğin, yayım tarihinde, yayımını iz­leyen 60 gün sonra veya 01.01.2019’da gibi. Eğer yürürlüğe giriş için özel bir tarih gösterilmemişse bu durumda RG’de yayımlandığı gün yürürlüğe girmiş olacaktır (10 No’lu Resmî Gazete Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, m.7).

Anayasa Mahkemesi, denetimi kendiliğinden gerçekleştirmez. Her yargı yerinde olduğu gibi önüne bir dava ya da başvuru ile gelmiş olması ge­rekir. Denetim bir yandan, kanunun çıkartılması için gerekli usul ve şekil kurallarına uyulup uyulmadığı, diğer yandan Anayasa’nın esasa ilişkin hükümleri­ne aykırı olup olmadığı yönlerinden yapılır. Bun­lardan ilkine “şekil denetimi” ikincisine ise “esas de­netimi” denilir.

Bir gelenek hiçbir zaman kanunu kaldır­ma veya değiştirme gücüne sahip değildir.

Kanunların yürürlükten kalkması  doğrudan doğruya yürürlükten kalkma, başka bir kanunla yürürlükten kalkma ve iptal yoluyla yürürlükten kalkma olmak üzere üç şekilde söz konusu olabilir.