HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI I

Hukukun uygulanmasındaki coğrafi alan ölçütü hukuku ulusal hukuk uluslararası hukuk olarak biri birinden ayırma ve bir kategori oluşturma ile sonuçlanmıştır.

Son zamanlarda her iki hukuk bölümü arasındaki ayrımın neredeyse ortadan kalkmaya başladığı gözlemlenmektedir. Buna bağlı olarak hukukun bu iki bölümü arasındaki alanın içeriğinin genişlediği ve neredeyse hukukun bu bakış açısına göre açıklanmaya çalışıldığı rahatlıkla söylenebilir. Dolayısıyla karma hukuk terimi her iki hukuk dalından belirli özelliklerin alınmasıyla şekillenmiştir.

Anayasa teriminin tarihsel gelişimde sırasında “Kanun-i Esasi (1876)”,
“Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1921, 1924)” ve “Anayasa (1961, 1982)” kelimeleri kullanılmıştır. Kavrama zaman zaman Hukuk-ı Esâsiye de denilmiş, günümüzde yaygın kullanılışı anayasa olmakla birlikte anatüze de denilmektedir.

Yazılı olmayan anayasalara verilebilecek en güzel örnek İngiltere’dir ve bu ülkede tek bir metinde toplanmış yazılı bir anayasa olmadığından, gerek devletin kuruluşu, gerekse devletin organları ile ilgili hususlar yazılı anayasa ile değil, teamüllerle düzenlenmiştir.

Padişahın kişiliği kutsal ve sorumsuzdur ilkesi 1876 Kanun-ı Esasisi'nin özelliğidir.

İdare hukuku, millilik vasfının ön plana çıktığı, eşitsizlik üzerine inşa edilmiş, multidisipliner özelliği haiz, anayasa hukukunun somutlaşmış halidir. Genç bir hukuk dalı olup tedvin edilememiş, içtihatlara dayanan, kamu yararı düşüncesinin egemen olduğu bir alandır.

''Ceza kanunları TCK 8. maddesindeki yer bakımından uygulanmaya ilişkin şartlar çerçevesinde herkese ve belli şartlar dâhilinde de suç yurt dışında işlenmiş olsa dahi uygulanabilmektedir. Disiplin cezaları ancak kamu görevlisi ve memurlara uygulanabilir.'' ifadeleri ile disiplin hukuku ile ceza hukukunun bazı noktalarda birbirinden ayrıldığına işaret edilmiştir.

Günümüzde ceza, cezalandırma amacının belli ölçüde korumakla birlikte; suçluların ıslah edilmesi, iyileştirilmesi amacını da gütmektedir. Ceza anlamındaki bir yaptırım iyileştirici ve eğitici bir içerik taşımalıdır. Suçlunun ıslahı yoluyla yeniden eğitilmesine ilişkin cezanın amacı tartışma konusu olsa da; bu anlayış hiç kuşkusuz ilk kez suç işleyen kişilerle, özellikle genç suçluların ailevi veya sosyal çevresinin kurbanı olarak suç işlemeleri halinde topluma kazandırılmasında etkili olmaktadır.

Genel kamu hukuku, soyut olarak devletin oluşumunu, Devlet otoritesinin kaynağını, kişilerin özgürlüklerini, hukuki, felsefi, tarihi ve sosyolojik 
açılardan inceler. Bir başka deyişle bu hukuk dalı Devletin temellerini, birey-devlet ilişkilerinin tarihsel gelişimini ve modern zamanlarda bu ilişkinin
ulaştığı boyutu açıklamaya çalışır.

II. Dünya Savaşı sonrasında savaşı kazanan Müttefik Devletler Almanya’nın dönemin yöneticilerinin işledikleri suçların çok önemli bir seviyede ağırlık içerdiği için aynı ölçüde ağırlıkta cezaların uygulanması gerektiğini dile getirmişlerdir. Bunun üzerine 1945 tarihinde uluslararası bir ceza mahkemesi Nuremberg’de kurulmuştur.

Roma Hukuku’na dayanan hukuk sistemlerince benimsenen bu ayrım daha çok Kıta Avrupası hukukunda gelişmiştir.

Türk Hukukunda  temel ölçüt olarak kabul gören egemenlik teorisi adı verilen anlayış uyarınca kamu hukukunda
Devlet egemenliği uygulamaya sokulur.

Kamu hukuku özel hukuka oranla yeni bir hukuk dalıdır ve siyasi etkilere özel hukuka nazaran daha açık olma niteliğini taşır

Tarafların arasındaki ilişkilerde veya kişisel etkinliklerde devletin rolü düzenleyici, denetleyici olup uygulamaya yöneliktir. Devlet özel hukuk ilişkilerine ilk elden müdahale etmez. Bu nedenle Devletin müdahalesi, bireyin hukuka aykırı davranışla karşılaştıkları durumlarda kural olarak başvuruları ve bazen de, re’sen gündeme gelir.

Kamu hukukunun alt dalları içerisinde anayasa hukuku, idare hukuku, vergi hukuku, ceza hukuku ve yargılama hukukunun yer aldığı iç kamu hukuku
ve uluslararası hukuk (devletler hukuku), uluslararası ceza hukukunun belli başlı alt hukuk dallarını bünyesinde barındıran uluslararası kamu hukuku şeklinde bir ayrım yapılmaktadır.

Türkçe de kavramın karşılığı olarak tarihsel gelişimde sırasıyla “Kanun-i Esasi (1876)”,
“Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1921, 1924)” ve
“Anayasa (1961, 1982)” kelimeleri kullanılmıştır.
Kavrama zaman zaman Hukuk-ı Esâsiye de denilmiş, günümüzde yaygın kullanılışı anayasa olmakla
birlikte anatüze de denilmektedir.

Anayasa kavramından genellikle anlaşılan şeklî anlamda anayasa tanımıdır. B

Türk tarihinin ilk anayasal belgesi ise Padişah ile ayanlar arasında yapılan 1808 tarihli Sened-i İttifak’tır. Türk tarihinin ilk anayasası olan 1876 tarihli
Kanun-i Esasi ile karıştırmayınız.

1808 yılında Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa başkanlığında âyanlar ile Devletin ileri gelenleri arasında imzalanıp, Padişah II. Mahmut’a sunulan ve onaylanan, bir giriş, yedi şart ve bir zeylden oluşan Sened-i İttifak, şeklî anlamda bir anayasa değildir. Ancak, Devlet iktidarını resmen sınırlandırması dolayısıyla maddî anlamda anayasa özelliğini
taşıyan Türk siyasi tarihinde ilk anayasal belgedir.

İlk anayasa olarak kabul edilen 1787 tarihli ABD Anayasası’ndan günümüze kadar yapılan anayasalar, bir metin
olarak kaleme alınmış yazılı anayasalardır.