HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI I

Toplumsal düzen kuralları denilen din, ahlâk, örf ve âdet, görgü ve hukuk kuralları, toplum içinde yaşayan insanların uymakla yükümlü oldukları ve uymadıkları takdirde çeşitli yaptırımlarla karşı karşıya kalacakları kurallardır. Doğru cevap D'dir.

Çevre, kişi açısından içinde yaşadığı toplumsal ortamdır.  Sosyal çevre ise bireyin iç ve dış dünyasını kapsayıcı bir alandır. Doğru cevap B'dir.

Bir insanın toplumsal hayatta sergilediği davranışlarıyla diğer insanlar ile kurduğu bağlılık ve ilişkilerine sosyal ilişki adı verilir. Diğer bir deyişle birbirinden haberdar olan en az iki insan arasında belirli bir süre devam eden, anlamlı ve belirli amaçlar etrafında kurulan sosyal bağ, sosyal ilişkiyi oluşturur. Doğru cevap A'dır.

Soruyu doğru yanıtlayabilmek için soru ile ilgili bölüm gözden geçirildiğinde kılavuz kitabın toplumsal düzen kurallarının toplum içinde yaşayan insanların uymakla yükümlü oldukları ve uymadıkları takdirde de çeşitli yaptırımlarla karşı karşıya kalacakları kurallar olarak tanımlandığı ve bunların din, ahlâk, örf ve âdet, görgü ve hukuk kuralları olarak sıralandığı görülmektedir. Bu durumda sorunun doğru yanıtının ‘E’ şıkkı olduğu görülmektedir.

Soruyu doğru yanıtlayabilmek için kılavuz kitabımızda ilgili bölüm gözden geçirildiğinde, ünitenin dördüncü sayfasında “bir insanın toplumsal hayatta sergilediği davranışlarıyla diğer insanlar ile kurduğu bağlılık ve ilişkilerine” sosyal ilişki adı verildiği belirtilmektedir. Bu bilgiye dayalı olarak “sosyal ilişki” sorunun doğru  yanıtı olup; doğru yanıt “D” şıkkında verilmiştir.

Sorunun doğru yanıtın verilmesi için kılavuz kitabımızın gözden geçirelim. Kılavuz kitabımıza göre sosyal düzen kuralları, bir toplumda o toplumla ilgili olarak getirilmiş kurallara uygun düşen yapıyı ifade eden sosyal düzen, içinde yaşayan insanların ödevleri, hak ve yetkilerini düzenleyen kurallar olarak tanımlanmaktadır. Sosyal düzen kurallar genel nitelik taşır, çok uzun zamandır ve aralıksız bir biçimde uygulandıkları için süreklidir ve yaptırım içerirler. Bu durumda “E” şıkkında verilen ‘özel nitelik taşırlar’ bilgisi sosyal düzen kurallarının niteliklerinden biri değildir dolayısıyla yanlıştır. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtın verilmesi için kılavuz kitabımızın ilgili bölümünü  gözden geçirelim. Kılavuz kitapta verilen bilgilere göre toplumsal ilişkilerde önceden belirlenmiş, kabul gören bu ödevler ve yükümler genellikle toplumsal bir güce sahiptir. Bir başka deyişle söz konusu yükümler veya ödevlere uyulmaması durumunda bir sosyal tepki gündeme gelir. Bu durumda doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtın verilmesi için kılavuz kitabımızın ilgili bölümünü gözden geçirelim. Bu bağlamda din ve hukuk kuralları arasındaki farklılık genel olarak bakıldığında Düzenleme konusu insan davranışıdır, bir emir ve yasağı öngörmektedir. Bu emredici iradeye aykırı hareket edilmesi hâlinde öngörülmüş bir yaptırımı (ahirette cehennem azabına maruz kalma korkusu) bulunmaktadır. Hukuk kurallarının yaptırımı cebrî nitelikte olmasına karşılık, din kurallarının bu dünyada gerçekleşen cebrî bir yaptırımı yoktur. Bunun yanında din ve hukuk kuralları arasındaki farklılık boyutlarına maddeler halinde bakıldığında, farklılıkların değiştirebilirlik, amaç, yaptırım, muhatap ve kaynak biçiminde beş alt başlıkta toplandığı görülmektedir. Bu bilgiye dayalı olarak doğru yanıtın “E” şıkkında verildiği görülmektedir.

Sorunun doğru yanıtın verilmesi için kılavuz kitabımızın sayfa 8’de verilen ilgili “Din Kurallarının Tanımı ve Kapsamı” bölümünü gözden geçirelim. İnsanın doğasındaki inanma duygusuna ve vicdani duyarlılığına hükmeden ortaya çıkışı bakımından en eski ve en etkin nitelik taşıyan kurallardır. Din kurallarının nihai amacı bireyi ruhsal anlamda yücelterek toplum düzeninin sağlamaktır. Dinlerin genel olarak amacı, insanları iyiye, güzele ve hayra sevk ederek hem bu dünyada hem de ahrette mutlu kılmaktır. Toplumsal yaşamı düzenleyen yeni değil en eski kurallardır. Din kurallarına uymamanın yaptırımı maddi değil; manevidir. Din kurallarına uymamanın yaptırımı manevidir. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru yanıtının “B” şıkkı olduğu görülür.

Sorunun çözümü için çeldiricilerden hareket edilerek şu noktalar vurgulanabilir.  Genel olarak ahlak kurallarının nitelikleri anımsarsa, ahlak veya kuralları bağlamında; Ahlak kuralları kişilere yükümlülükler yüklediği, yaptırımlarının genelde manevi olduğu, ahlak kuralları zamana ve yere göre değişebildiği ile genellikle ahlak kuralları ile hukuk kuralları arasında örtüşme olduğu bilgilerinin doğru olduğu görülmektedir. Buna karşılık “B” şıkkında verilen “objektif ahlak kuralları kişinin manevi varlığını ve değerlerini geliştirmeyi amaçlar” bilgisi objektif ahlaka değil; sübjektif ahlakla ilişkilidir. Bu bilgilere göre sorunun doğru yanıtı “B” şıkkıdır.

Sorunun çözümü için örf ve âdet hukuku genel niteliklerini kılavuz kitabımızdan yararlanarak gözden geçirelim. Örf ve âdet kuralları kişinin içinde bulunduğu belirli bir toplumsal çevre tarafından konan ve insan davranışlarını düzenleyen, uyarma, kınama, dışlama, linç gibi çok değişik müeyyideleri olabilen emir ve yasaklardır. Örf ve âdet kurallarının koyucusu, belirli bir toplumsal çevredir. Anlam bakımından örf tanımak, âdet ise alışkanlık hâline gelen davranışları ifade eder. Örf ve adetler görgü kuralları ile iç içedir. Bu bilgilere dikkate alındığında, doğru yanıtın “E” şıkkı olduğu görülmektedir.

Sorunun çözümü için sayfa 19’da “Hukuk Kuralları” başlıklı bölümün gözden geçirildiğinde, ahlakın temel düşünce olarak iyiye; örf ve âdetler alışılagelmiş biçimde davranmaya din kuralları, mutlak iyi olan Tanrı’ya yönelmişlerdir. Hukuk kuralları ise adalete yönelmiş olma ile belirginleşirler. Ayrıca ilgili bölümde hukukun adalete yönelmiş olması, diğer kurallardan ayrılmasını sağlayan önemli bir ölçüt olduğu belirtilmiştir. Bu noktada doğru yanıtın “C” şıkkında belirtildiği gibi hukukun sonuç olarak adalete yönelmiş olması onun ayırt edici bir niteliği olarak görülür.

Sorunun çözümü için “Hukuk Kuralları ile Diğer Sosyal Düzen Kurallarının Karşılaştırılması” başlıklı bölüme bakıldığında şu noktalar öne çıkmaktadır. Öncelikle şıklara bağlı olarak gidilirse, “A” şıkkında belirtilen “sosyal düzen kurallarının ortak yanları yoktur” bilgisi yanlıştır. Sosyal düzen kurallarının çokça ortak noktaları vardır. “B” şıkkında belirtilenin aksine din kuralları ahirete ilişkin konuları düzenler. “D” şıkkında belirtilen aksine hukuk kurallarının en büyük kesişim alanı din değil ahlak kurallarıdır. Diğer yandan “E” şıkkında belirtilen “hukuk kuralları ile din kuralları arasında hiç paralellik yoktur” bilgisi yanlış olup aksine kimi hukuk kurallarının dini temellerinin olduğu yaygın olarak görülür. Bu bağlamda hukuk kuralları ile din kuralları bazı davranışlar bakımından paralellik bulunur. Nitekim hırsızlık, yağma, dolandırıcılık, rüşvet ve adam öldürme ve yaralama fiillerinin hem dinde hem de hukukta yaptırımı öngörülmesi örneklerinde olduğu gibi hukuk kuralları ile din kuralları bazı davranışlar bakımından paralellikler görülür. Ayrıca hukuk kuralları toplumsal yaşamın gereksinimlerini karşılamak için insan aklı ve iradesinin bir eseri olarak önceden belirlenmiş devletin yetkili otoritelerinin iradesi olarak belirir. Bu bilgilere dayalı olarak doğru yanıtın “C” şıkkı olduğu görülmektedir.

Din, genellikle doğaüstü, kutsal, ilahi ve ahlaki değerler üzerine Tanrısal bir güç veya belirli bir insani öğretiden kaynaklanan itaat, ibadet ve öteki dünyaya ilişkin kuralları ön planda tutan insanlar arası ilişkilere de belli ölçüde yer veren sevap ve günah kavramlarıyla ödül ve yaptırım öngören inançlardır. Doğru cevap C'dir.

Toplumsal ilişkilerde önceden belirlenmiş, kabul gören bu ödevler ve yükümler genellikle toplumsal bir güce sahiptir. Bir başka deyişle söz konusu yükümler veya ödevlere uyulmaması durumunda bir sosyal tepki gündeme gelir. Doğru cevap E'dir.

Din kurallarının kaynağı ilkel dinlerde insanların çeşitli inançları, korkuları ve hayranlıkları iken semavi dinlerde Tanrı’nın kutsal kitapları ve peygamberleri aracılığıyla insanlara ulaştırdığı emir ve yasaklardır. Doğru cevap D'dir.

Hukuk kuralları bireyin yeryüzündeki yaşamını düzenlerken din kuralları dünya ve ahiret mutluluğunu amaçlar. Din kurallarının asli gayesi insanla Tanrı arasındaki ilişkinin tanzimidir. Doğru cevap A'dır.

Ahlak kuralları insanların gerek kendilerine, gerekse diğer insanlara karşı olan ödevlerini gösteren ve düzenleyen bir takım davranış kurallarıdır. Dolayısıyla ahlak, uzun bir süreç içinde bireyin kendisine ve topluma karşı belirli şekilde davranmasını ortaya koyan, uyulmasının zorunluluğu yönünde genel bir kabul gören kurallar bütünüdür. Doğru cevap B'dir.

Ahlak kurallarının kaynağı ya toplumsal değerler, ya da kişinin vicdanıdır. İnsanın topluma karşı yükümlülüklerini içeren ahlak kurallarına ‘objektif ahlak’ denir. İnsanın kendisine karşı yükümlülüklerini içeren ahlak kurallarına ise ‘subjektif ahlak’ denir. Doğru cevap D'dir.

Bencillik ancak çocuklarda ayıplanmaz. Doğru cevap C'dir.