HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI I - Deneme Sınavı - 5

Hegel’e atfen yaygın olarak şu söz ile karşılaşırız: “Hukukçular halen hukukun ne olduğunu tanımlamaya çalışmaktadır”

Hukukun Bilinçli Bir İradenin Eseri Olduğu Görüşüne göre hukuk, bilinçli bir iradenin ürünüdür. Yani hukuk, bir varlık tarafından düşünülerek kurulmuştur. Ancak, hukukun hangi iradenin ürünü olduğu konusunda bu görüş sahipleri üç grupta toplanmaktadır. Kimileri ilahi iradeye, kimileri beşeri iradeye kimileri ise sosyal sözleşmeye atfen hukukun ne olduğunu açıklamaya çalışmıştır.

Ancak Locke’un doğal yaşama döneminde  insanlar mutlu ve huzurludur. Bu döneme kargaşa
değil barış hâkimdir. Herkes eşit haklara sahiptir. Bu haklarını koruma hakkına ve başkalarının da
aynı yönde sahip olduğu haklara saygı göstermekle yükümlüdür. Locke liberal hukuk ve özgürlük anlayışının teorik temellerini atmış bir filozoftur.

Sosyal sözleşme adını alan eserinde Rousseau sözleşme ile otoriteye yapılan yetkilendirmeyi “genel irade” olarak nitelendirmiştir

İlçağda doğal düzenin kanunları (fusis) ile toplumsal düzenin kanunları (nomos) ayrımına gidilmiş ve insanların koyduğu kanunların doğal düzen kanunlarına uygun olması gerektiği fikri işlenmiştir.

Grotius’un hukuk ve devleti akla dayandırmış olması da rasyonalist doğal hukukun hareket
noktasını oluşturmuştur

Savigny’ye göre bir milletin niteliği ve karakter yapısıyla hukuk arasında organik bir bağ ve ilişki bulunmaktadır. Hukuk milli kanaatte yaşar. Dolayısıyla “milli ruh” (der Volksgeist) sözcüğü tarihçi hukuk düşüncesinin temel kavramıdır

Bu bağlamda günümüzde uygulanmakta olan hukuk sistemleri öğretide başlıca dört grupta toplanmaktadır. Bunlar Kara Avrupası Hukuk Sistemi, Anglo-Sakson Hukuk Sistemi, İslâm Hukuku Sistemi ve Sosyalist Hukuk Sistemi şeklinde isimlendirilmektedir.

İngiliz hukukunun en temel özelliklerinden biri geleneksel kurallarının hukukta önemli bir yere sahip olmasıdır

Örfi hukuk ise İslam hukukunun emir sahipleri anlamına gelen “ülü’l-emre” tanınmış olduğu kural koyma yetkisi (yasama) çerçevesinde Padişah tarafından çeşitli isimler altında çıkartılmış kurallardır

Tanımlayıcı hukuk kuralları ise hukuki düzenlemelerin daha iyi anlaşılması için bazen belli hususların açıkça tanımlanması, anlamının ve içeriğinin belirlenmesi halinde söz konusu olur. “Yerleşim yeri (ikamet) bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir”, “nişanlanma evlenme vaadiyle olur” örneklerinde olduğu gibi tanımlayıcı hukuk kuralları bu tür tanımları öngörmektedir.

Yazılı olsun olmasın, hukuk kurallarını öteki toplumsal kurallardan ayıran en önemli özellik devletin yaptırım gücüyle desteklenmesidir.

Hukuk kurallarının tek tek somut durum, olay ve belirli kişiler için değil, benzer durum ve olayları ve de bu durum ve olaylar içinde yer alacak herkesi kapsayan ve herkesi bağlayan kurallar olma özelliği soyutlukla açıklanır.

Hukukun temel işlevleri arasında ekonomik kalkınmayı sağlamak bulunmaz.

Düzeltici adalete hukuki adalet de denilebilir, zira düzeltici adalet günümüzdeki medeni hukuk, ceza hukuku vb. ilgilidir; bir eşitleme ve denge kurma meselesidir

Hakkaniyet pozitif hukukun şekli yönlerini yumuşatan, hukuk kurallarının uygulanması sonucu ortaya çıkan ve adalete aykırı sonuçların düzeltilmesini amaçlayan, istisnai nitelikteki hâkime tanınan takdir yetkisinin kullanılmasında rol üstlenmiş bir hukuki terimdir.

Belli bir ülkede, belli bir zamanda uygulanan kurallardan bağımsız olarak, soyut düzeyde, toplumun ihtiyaçlarını en iyi biçimde karşılayacak ideal kurallar doğal hukuk olarak adlandırılır

Taraflarca aksi kararlaştırılabilen böylelikle hukuki metinlerin bu kuralları tarafların anlaşamaması veya anlayamaması hâlinde devreye girdiği tamamlayıcı hukuk kuralları ile yorumlayıcı hukuk kurallarına yedek hukuk kuralları denir.

Daha önceki tarihli bir hukuk kuralını tamamen veya kısmen (bazı düzenleme veya madde, fıkra, bendvya da ifadelerini) yürürlükten kaldıran hukuk kuralına ilga edici hukuk kuralı denir.

Yorumlayıcı Hukuk Kuralları, taraf iradelerinden ne anlaşılması gerektiğine ilişkin kurallardır.