HUKUK TARİHİ

Bu Kanunla getirilen yeniliklere şu örnekler verilebilecektir:

Birçok kavram, deyim ve terim yenileştirilmiş, Kanunun eskiyen dili daha kolay anlaşılabilir hale getirilmiştir.

Aile hukuku alanında özellikle kadın-erkek eşitliğini zedelediği iddia edilen hükümlerde önemli değişikliklere gidilmiş, ‘eşitlik ilkesi’ne ters düşen düzenlemelerin hepsi değiştirilmiştir. Mesela, hem erkek hem kadın için evlenme yaşı yükseltilerek kadın-erkek eşitliğinin temin edilmesi amaçlanmıştır.

Hakkaniyete aykırı sonuçlara yol açması sebebiyle eşler arasında ‘mal ayrılığı’ rejiminin yerine ‘edinilmiş mallara katılma’ rejimi yasal rejim olarak kabul edilmiştir.

Evlat edinme konusunda önemli değişiklikler yapılmıştır. Evlatlığın küçük, ergin veya kısıtlı olmasına göre çeşitli düzenlemeler getirilmiştir.

Mirasbırakanın tasarruf özgürlüğü genişletilmiştir.

Resepsiyon (receptio), “almak, benimsemek, kabul etme veya iktibas” anlamına gelmektedir. Burada, resepsiyon ile, yabancı hukukun alınması kastedilmektedir.

Orman Kanunu 2001-2018 yılları arasında tamamen yenilenen temel kanunlarımızdan değildir.

4 Ekim 1926’da İsviçre Medenî Kanununun iktibas edilmesiyle birlikte, Türkiye Roma-Cermen hukuk sistemine dâhil olmuştur.

5982 sayılı yasa, 1982 Anayasasında büyük değişiklikler öngörmekle birlikte, 7 Mayıs 2010 tarihinde TBMM’de kabul edildikten sonra, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından referanduma götürülmüş, referandum 12 Eylül 2010 tarihinde yapılarak, anayasa değişikliği kabul edilmiştir. Yapılan değişikliklere şu örnekler verilebilecektir:

Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacağı hükmü getirilmiştir (Anayasa, 10. md.).

Kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı, anayasal bir hak olarak tanınmıştır (Anayasa, 20. md.).

Vatandaşın yurt dışına çıkma özgürlüğünün ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabileceği hükmü yerleşme ve seyahat özgürlüğü başlığı altında düzenlenmiştir (Anayasa, 23. md.).

Çocuk hakları da Anayasa’ya dâhil edilmiştir. (Anayasa, 41. md.)

Memurlar ve diğer kamu görevlilerine, toplu sözleşme yapma hakkı tanınmıştır (Anayasa, 53. md.).

Herkesin bilgi edinme hakkı ve kamu denetçisine başvurma hakkı anayasayla güvence altına alınarak, Kamu Denetçiliği Kurumu (ombudsmanlık) getirilmiştir (Anayasa, 74. md.).

Anayasa Mahkemesi tarafından partisinin temelli kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olan milletvekillerinin milletvekilliğinin sona ermesini öngören hüküm (Anayasa, 84. md.sinin son fıkrası) yürürlükten kaldırılmıştır.

Yüksek Askerî Şûranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır (Anayasa, 125. md.).

Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkındaki disiplin kararlarının yargı denetimi dışında bırakılamayacağı hükmü getirilmiştir (Anayasa, 129. md.).

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı tanınmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın geçici 15. md.si yürürlükten kaldırılarak, 12 Eylül 1980 darbesi ile ilgili sorumlu olanların cezai, mali veya hukuki sorumluluklarına başvurulmasının önündeki engel kaldırılmıştır.

Kopenhag Kriterleri çerçevesinde, 1920’li yıllarda yabancı devletlerin baskısı, Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarında yapılan hukuk resepsiyonunun sebeplerinden biri değildir.

7 Mayıs 2004 tarihli ve 5710 sayılı yasa ile yapılan değişikliklere şu örnekler verilebilecektir:

“Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür”. şeklinde hüküm getirilerek kadın erkek eşitliğine vurgu yapılmış ve bu eşitliğin sağlanmasından devlet yükümlü kılınmıştır (Anayasa, 10. md.).

Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemeyeceği hükme bağlandı.(Anayasa, 38. md.).

Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere vatandaşın, suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemeyeceği(Anayasa, 38. md.nin son fıkrası) hüküm altına alındı.

Devlet Güvenlik Mahkemeleri kaldırılmıştır (Anayasa, 143. md.).

Üçüncü Uyum Paketi: 4771 sayılı Kanunla, 3 Ağustos 2002 tarihinde kabul edilmiş, 9 Ağustos 2002 tarihli ve 24841 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu uyum paketiyle toplam on üç yasada değişikliğe gidilmiştir. Bu uyum paketiyle, özellikle savaş ve yakın savaş tehdidi dışında ölüm cezasının kaldırılması, farklı dil ve lehçelerde yayın yapılması yasağının kaldırılması önemlidir.

Eski Ceza Kanunundaki ‘yasayı bilmemenin mazeret sayılmayacağı’ yönündeki kural, ‘ceza yasalarını bilmemek mazeret sayılmaz’ denilmek suretiyle bütün kanunlar değil, sadece ceza yasalarını bilmemenin mazeret sayılmayacağı kayıt altına alınmıştır.

Sekizinci Uyum Paketi: TBMM tarafından Sekizinci Uyum Paketi çıkarılmamakla birlikte, yapılan bir kısım reformlar bu kapsamda anılmıştır.

Örneğin;

5218 sayılı Kanunla, 14 Temmuz 2004 tarihinde kabul edilen 21 Temmuz 2004 tarihli Ölüm Cezasının Kaldırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunla tüm kanunlardaki ‘ölüm cezası’ ibareleri kaldırılarak yerine ‘ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası’ ibaresi getirilmiştir. Belirtelim ki, Türkiye, 9 Ocak 2004 tarihinde, Strazburg’da, Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükleri Sözleşmesinin 13. protokolünü imzalayarak, ölüm cezasının savaş ve savaş tehlikesi halinde de, yani her koşulda kaldırılmasını kabul etti.

Yüksek Öğretim Kanunu, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun ve Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanununda yapılan değişiklerle, YÖK, RTÜK Haberleşme Yüksek Kurulu, Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulunda asker üye bulundurulmasına da son verilmiştir. Telsiz Kanununda yapılan değişiklikle, MGK Genel Sekreteri Haberleşme Yüksek Kurulu üyeliğinden çıkarılmıştır.

Cumhuriyet dönemi ile birlikte ülkemizdeki eski hukuk sistemi tamamen terk edilmiş, hukuk alanında da tüm kurum ve ilkeleri kapsayan bir resepsiyona gidilmiştir. Başlıca resepsiyon sebepleri olarak; modernleşme, hukuk sisteminin dağınık yapısını tasfiye etmek, ihtiyacımız olan hukuku Avrupa kanunlarının alınması yoluyla temin etmek, bağımsızlığın kazanılması ve korunması, 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Barış Antlaşması, komisyonların etkin çalışamamaları gösterilebilir. Doğru cevap E'dir.

Vergi Usul Kanunu resepsiyon yoluyla alınan kanunlardan değildir.

İsviçre Medenî Kanununun tercümesi yoluyla çok az değişiklikle alınan ve bütün hükümleriyle kabul edilen 1926 tarihli Türk Medenî Kanununun kişi, aile, eşya, miras ilişkileri yönünden getirmiş olduğu hükümlerin tamamı yeni bir hukuk sisteminin kurulduğuna işaret etmektedir. Evlenmenin şekli konusunda getirilen düzenlemeler çerçevesinde medenî nikah zorunlu hale getirilerek evlilik kurumu devlet denetimi ve gözetimi altına alınmıştır. Eşlerden sadece kadının değil, kocanın da evlenme sırasında evli bulunmaması zorunluluğu getirilerek, İslam hukukunda erkeklere yönünden birden fazla kadınla evlenme -poligami (çokeşlilik) ortadan kaldırılmış, yerine monogami (tekeşlilik) benimsenmiştir.  Kadın-erkek ayrımı olmaksızın eşit mirasçılık benimsenmiştir. Doğru cevap B'dir.

1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, TBMM tarafından 4 Nisan 1929 tarihinde kabul edilerek, 20 Ağustos 1929 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, temel kaynağını 1877 tarihli Alman Ceza Muhakemesi Kanunu oluşturmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Katma Değer Vergisi Avrupa Birliği'ne uyum süreci kapsamında yapılan kanuni değişikliklerle getirilmemiştir. Doğru cevap E'dir.

Eski Medeni Kanun hükümleri gereğince de  evlenmek için medeni nikah yapılması zorunlu idi. Diğer değişiklikler yeni Medeni Kanun ile yapılmıştır. Doğru cevap C'dir.

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı 2010 Anayasa değişikliği ile getirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

2010 ve 2017 anayasa değişiklikleri referandum ile yapılmıştır.

Doğru cevap C'dir.

Kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı, anayasal bir hak olarak 2010 yılında yapılan anayasal değişikliklerle tanınmıştır. Doğru cevap E'dir.

12 Ocak 2011 tarihinde TBMM’de kabul edilerek, 04.02.2011 tarihli Resmi Gazetede yayınlan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 01.10.2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Böylece, 1927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Bunun yanında, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile getirilen yeniliklere şu örnekler verilebilecektir:
• Malvarlığına ilişkin davalarda değer ve miktarına bakılmaksızın kural olarak asliye hukuk mahkemelerinin görevli olacağı kabul edilmiştir. Böylece, görevsizlik kararları nedeniyle yargılamanın uzamasının önüne geçilebilecek daha kolay bir yöntem benimsenmiştir.
• Yargılamanın kısa sürede sonuçlandırılmasına yönelik olarak ‘ön inceleme’ kurumu getirilmiştir.
• Ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla duruşma icrasına imkân verilmiştir. Böylece, genel gerekçede de belirtildiği gibi “yargılamanın niteliği ile ters düşmediği ölçüde güncel teknik gelişme ve kolaylıklardan yararlanılması, örneğin ses ve görüntü kayıtlarının yargılamada kullanılması benimsenmiş, deliller bakımından teknik gelişmelerin gözetilmesi düşünülmüştür”.
• Yeminin şekli, daha laik hale getirilmiştir.
• Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP), adalet hizmetlerinin elektronik ortamda yürütülmesi amacıyla oluşturulan bilişim sistemi olup (445. md.), yeni Kanunla birlikte artık tüm işlemlerin elektronik ortamda yapılabilmesi ve verilerin UYAP’a kaydedilip saklanmasına imkân tanınmıştır.

Doğru cevap C'dir.